Náttúrufræðingurinn - 1957, Blaðsíða 12

6
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Ceratíum-ættinni (sjá 2. mynd) er framendinn dreginn út í langt
horn, afturhlutinn hefur tvö horn, margvíslega löguð. Hjá Dinop-
hycis-ættinni eru listarnir á skorunum þandir út og mynda eins
konar blöðkur. Margir skoruþörungar liafa ekki litbera, en lifa á
lífrænum efnum eins og dýrin.
Þriðji flokkurinn, sem er þýðingarmikill í lífrænni uppbygg-
ingu sjávarins, er flokkur kalkþörunga. Eins og hjá hinum tveim-
ur flokkunum, er útlit hinna einstöku tegunda mjög breytilegt,
en allar hafa þær það sameiginlegt, að utan um frumuna er kalk-
skjöldur, margar smáplötur úr kalki, sem mynda um hana eins kon-
ar brynju. Auk þess hafa frumurnar eina eða tvær svipur og einn
eða tvo brúna litbera (sjá 3. mynd). Aðalútbreiðslusvæði kalkþör-
unganna eru úthöfin og þá sérstaklega hin heitari. Þó getur ein-
stöku ár orðið svo mikið magn af þeim við strendur Norður-Ev-
rópu, að sjórinn verður mjólkurlitaður. Þetta skeði í fyrrasumar
við strendur Noregs. Fundust þá um 90 millj. af lítilli tegund, Coc-
colithus huxley, í einum lítra af sjó.
Af blágrænþörungunum eru fáar tegundir í plöntusvifi sjávarins,
og eru hin heitari höf aðalheimkynni þeirra. Til grænþörunganna
telst aðeins ein ætt, mér vitanlega, í plöntusvifinu, ættin Halosp-
haera. Það eru kúlulaga grænþörungar, sem valdið hafa vísinda-
mönnum mikilla heilabrota, vegna hins einkennilega þróunarfer-
ils. Bæði græn- og blágrænþörungar eru mjög þýðingarmiklir í
plöntusvifi ferskvatna.
Sú vísindagrein, sem fæst við rannsóknir á plöntusvifi í sjónum,
er ekki gömul. Það var ekki fyrr en farið var að nota smásjána fyrir
alvöru við vísindarannsóknir, að hægt var að kynnast þessum smá-
sæju lífverum sjávarins. Sá fyrsti, sem notaði smásjána til að rann-
saka einfrumungana í sjónum, var danski dýrafræðingurinn Ove
Fabritzius Miiller, og lýsti hann skoruþörungnum, Ceratium tripos,
1777. Rannsóknirnar á fyrstu áratugum 19. aldar beindust aðallega
í þá átt að nafngreina tegundir plöntusvifsins og flokka þær.
Á þessum árum var grundvöllurinn lagður að kerfi kísilþörung-
anna, sem fyrst og fremst drógu að sér athygli manna, vegna fegurð-
ar og formbreytileik þísilskeljanna. Nokkru síðar, eða á 8. tug
aldarinnar birtust frumdrög að kerfi skoruþörunganna. Kerfi kalk-
þörunganna, sem varð til um svipað leyti, hefur nú verið tekið til