Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 3

Náttúrufrœðingurinn • 47 (2), 1977 • Dls. 65—128 • Reykjavik, desember 1977
r
Arni Einarsson:
íslenskir landkuðungar
Inngangur
Islenskum landsniglum hafa enn
verið gerð fremur lítil skil. Sú er og
raunin um flesta íslenska landhrygg-
leysingja. Ýmsir hafa þó orðið til að
safna land- og ferskvatnskuðungum
hér á landi, bæði sérfræðingar og
leikmenn. Eina samantektin, sem
gerð hefur verið, er eftir G. Mandahl-
Barth (1938) í ritsafninu The Zoo-
logy of Iceland. Að öðru leyti liafa
aðeins birst niðurstöður svæðisbund-
inna athugana, s. s. rannsókna Carls
Lindroths í Skaftafelli (Lindroth,
1965) og rannsókna Lindroths og
fleiri (1973) á dýralífi á Suðurlandi
og í Vestmannaeyjum í tengslum við
rannsóknir á landnámi dýra í Surts-
ey.
í grein þessari er ljallað um ís-
lenska landsnigla með skel og birtur
greiningarlykill yfir þekktar tegundir
hérlendis. Nöktum landsniglum og
sniglum í ferskvatni er sleppt að
mestu. Greiningarlykillinn er þannig
úr garði gerður, að unnt á að vera
að greina tegundirnar sundur á kuð-
ungnum einum.
Flokkun snigla
Sniglar (Gastropoda) eru einn af
flokkum lindýrafylkingarinnar (Mol-
lusca). Þeim er skipt niður í þrjá
undirflokka, sem nefndir eru eftir
legu og gerð öndunarfæra. Þessir
undirflokkar eru: fortálknar (Proso-
branchia), baktálknar (Opisthobran-
chia) og lungnasniglar (Pulmonata).
For- og baktálknar anda með tálkn-
um eins og nöfnin segja til um. Tálkn-
in eru í svokölluðu möttulholi, fyrir
framan hjartað í fortálknum en fyrir
aftan ]tað í baktálknum. Afstaða þess-
ara líffæra endurspeglar mismunandi
þróunarleiðir undirflokkanna.
Lungnasniglarnir hafa lagt niður
tálknin. Þess í stað hefur möttulhol-
ið hægra megin myndað eins konar
lunga. Lungað hefur gert þeim kleift
að nerna þurrlendið.
Allir baktálknar lifa í sjó. Lang-
ílestir fortálknar lifa einnig í sjó, en
allmargar tegundir þeirra eru í fersku
vatni og á landi, þó ekki hérlendis.
Lungnasniglarnir eru fyrst og fremst
landdýr. Sumir hverjir hafa þó að-
lagast ferskvatnslífi. Lungað tekur þá
Náttúrufræðingurinn, 47 (2), 1977
65