Náttúrufræðingurinn - 1977, Blaðsíða 52

vegna um 2.8 milljarðar kirnispara.
Nú þar£ einungis um 1000 kirnispör
til þess að móta gerð meðalstórrar
hvítu. Samkvæmt því er nægileg
kjarnsýra í einlitna litningamenginu
til ]>ess að ráða amínósýruröð hátt á
þriðju milljón hvítusameinda. Reynd-
ar er nú talið ótrúlegt að mannlíkam-
inn þurfi á svo mörgum hvítutegund-
um að halda. Ýmislegt bendir til þess
að hann framleiði í mesta lagi 100.000
hvítutegundir. En til þess að ráða gerð
þeirra þarf ekki nema u. þ. b. i/30 af
þeirri DKS sem felst í hinu einlitna
litningamengi. Til livers er þá megn-
ið af erfðaefninu notað? í raun og
veru eru engin viðhlítandi svör til
við þessari spurningu, einungis ágisk-
anir.
Til þess að skýra betur þann gríð-
arlega vanda sem erfðafræðingar eiga
hér við að etja, skulum við liugsa
okkur að festa eigi erlðaboð manns-
ins í letur. Hugsum okkur að kirnis-
pörin tvö (A-T og G-C) sem kjarn-
sýran DKS er búin til úr séu táknuð
hvort með sínum bókstaf. Ef við sett-
um 4000 bókstafi á hverja blaðsíðu
mundi lýsing á hinum 2.8 milljörðum
kirnispara í einlitna mannsfrumu
fylla 700.000 blaðsíður, eða 700 bindi
sem hvert væri 1000 blaðsíður að
stærð. Og allt þetta þarf að afrita ná-
kvæmlega í liverri frumukynslóð —
og reyndar helmingi meira þegar
venjuleg tvílitna fruma skiptir sér!
En hvað þekkjum við nú til þessa
firnamikla táknmálstexta mannsins?
Jú, við vitum hvers eðlis táknmálið
er og erum rétt að byrja að fletta bók-
unum! Tekist hefur að ákvarða stöðu
u. þ. b. 200 gena á litningunum, þó
ekki af mikilli nákvæmni. Kirnisröð
þessara gena liefur hins vegar ekki
verið lesin. Greinarmerkjasetning
textans er okkur ráðgáta, og við botn-
um yfirleitt liarla lítið í skipulagi
hans. Því miður fylgir honum ekkert
efnisyfirlit.
Það er deginum Ijósara að í frum-
um mannslíkamans er höfð vandleg
stjórn á starfsemi alls þessa erfðaefnis;
starf hvers gens er temprað við hæfi
frumu og líkama. Margt þykir nú ein-
mitt benda til þess að mjög veruleg-
ur hluti af erfðaefni mannsins gegni
einhvers konar stjórnunarhlutverki.
Hins vegar er þekking okkar á sjálf-
um stjórnunaraðferðunum lítil sem
engin.
Þetta er þekkingareyða sem máli
skiptir. Án rækilegs skilnings á því
hvernig starfi gena er stjórnað er
nefnilega engin von til þess að við-
hlítandi skýringar fáist á því hvernig
frumur í mannslíkamanum sérhæfast
og hvernig einstaklingar þroskast með
reglubundnum hætti úr örsmáum ok-
frumum í fullmótaðar mannverur.
Þessi hörmulega vanþekking á
erfðaefni mannsins og annarra svo-
kallaðra æðri lífverutegunda stingur
rnjög í stúf við þann skilning sem
menn liafa nú öðlast á erfðaefni veira
og gerla. Það sem gerir gæfumuninn
er að við rannsóknir á erfðum þessara
örvera er liægt að beita miklu ná-
kvæmari og lnaðvirkari rannsóknar-
aðferðum heldur en þegar fengist er
við hinar æðri tegundir. Greiningar-
hæfni helstu rannsóknaraðferða erfða-
fræðinnar getur hæglega þúsundfald-
ast þegar tilraun er gerð með geril-
frumur í stað spendýrs. Þetta má m. a.
rekja til srnæðar örveranna og tímg-
unarhraða.
114