Náttúrufræðingurinn - 1977, Qupperneq 57

framandi erfðaefnis í frumum E. coli
er mjög háð uppruna þess. Með tján-
ingu erfðaefnisins er hér átt við um-
ritun þess yfir í RKS og þýðingu þess
yfir í hvxtu. Ef hin framandi kjarn-
sýra er ættuð úr öðrum gerilfrumum
fer livort tveggja yfiileitt fram með
eðlilegum hætti. Þetta gerir að veik-
um að auðvelt er að ganga úr skugga
urn hvort innlimun ákveðins geril-
gens í plasmíð hefur tekist. Hafi hún
heppnast má treysta því að starfsemi
gensins segi til sín þegar plasnu'ðið er
flutt inn í lifandi gerilfrumur: Genið
stjórnar þá myndun RKS og hvítu og
getur t. d. bætt upp ákveðna erfða-
galla í hýsilstofni sínum.
Öðru máli gegnir ef hin innflutta
kjarnsýra er úr heilkjörnungum kom-
in. Þá virðist umritun hennar vera
miklum erfiðleikum bundin. Oftast
nær verður hennar ekki vart, en þá
sjaldan hún tekst er samt óvíst að
hún fari með öllu eðlilega fram. Ekki
gengur betur að þýða boð slíks erfða-
4. mynd. Innlimun framandi DKS í plas-
míðiff pSClOl. SkerSihvatinn EcoRI rýf-
ur plasmíðið á einurn stað, við ákveðna
kirnisröð (sjá 3. mynd). Sama kirnisröð
fyrirfinnst einnig í öðrum DKS sameind-
um, og getur EcoRI því líka bútað þær
niður. Bútum af framandi DKS, sem
þannig Iiafa verið myndaðir, er hlanclað
saman við rofin plasmíð við aðstæður sem
leyfa tengingu samloðunarenda. Tengi-
hvati er látinn innsigla tenginguna með
myndun samgildra tengja. Blendingsplas-
ntíð geta nú myndast, þ. e. piasmíð sem
hera hút af framandi DKS innlimaðan í
eigin kjarnsýrusameind. Slík plasmíð er
síðan hægt að flytja inn í lifandi geril-
frumur og þar geta þau fjölgað sér. (Eftir
Cohen, 1975).
efnis í gerilfrumuni. Yfirleitt tekst
ekki að fá það til að stýra myndun
neinna hvítusameinda. Fáein dæmi
eru þó til þess að jxað hafi heppnast
(sbr. grein eftir Meaghei', Tait, Bet-
lach og Boyer, 1977). Mér er jró ein-
ungis kunnugt um þrjú dæmi Jxess að
sterk rök hafi verið færð fyrir mynd-
un starfhæfrar heilkjörnungshvítu í
gerilfrumum (Struhl, Cameron og
Davis, 1976; Ratzkin og Carbon,
1976; Vapnek et al. 1977).
Hvað veklur Jxessum erfiðleikum á
tjáningu heilkjörnungsgena í geril-
frumum? Svarsins við Jxessari spurn-
ingu er líklega að leita í mismunandi
sérvirkni Jxeirra efnakerfa sem vinna
að umritun og þýðingu erfðaefnisins
í gerilfrumum (dreifkjörnungum)
annars vegar og 1 heilkjörnungum
hins vegar. Enda þótt erfðatáknmálið
sjálft sé það sarna í öllum lífverum
getur talsverður mismunur verið á
Jxessum efnakerfum. Við umritun og
þýðingu Jxarf t. d. að greina viss „upp-
hafs“- og „lokamerki“ á DKS og RKS
sameindum. Slík merki segja til um
hvar umritun eða Jxýðing eigi að hefj-
ast og hvar numið skuli staðar. Margt
bendir til Jxess að efnakerfi gerilfruma
„skilji“ ekki upphafsmeikin á kjarn-
sýrusameindum heilkjörnunga — og
Jrví fari sem fer með umritun og Jxýð-
ingu á erfðaefni heilkjörnunga í geril-
frumum. Þekking manna á þessum
merkjum er enn af skornum skanunti.
Henni fleygir Jxó mjög ört fram, og
Jxess verður sennilega ekki langt að
bíða að fundnar veiði upp aðferðir
til Jxess að tengja kjarnsýru úr heil-
kjarnafrumum Jrannig við kjarnsýru
plasmíða að sú fyrrnefnda starfi eðli-
lega. En meðan slíkar aðferðir eru
119
L