Samvinnan - 01.08.1953, Qupperneq 7

Þessi myncl frd Frankfurt gefur góða hugmynd
uin viðreisn Vestur-Þýikalands, og sýnir liið
nýja risa við hlið þess gamla, sem eltki var
eyðilagt i heimsstyrjöldinni.
Einn undursamlegasti, en um leið
sorglegasti kaflinn í þróunarsögu sam-
vinnustefnunnar er sá, sem gerzt hef-
ur í Þýzkalandi. Eins og margar
aðrar félagsmálahreyfingar, sem ris-
ið hafa í Norðurálfu síðustu
mannsaldra, festi samvinnuhugsjónin
snemma rætur með Þjóðverjum, enda
þótt þróun hennar fyrstu árin væri
allólík því, sem gerðist á sama tíma,
t. d. í Bretlandi. Aratug eftir áratug
blómgaðist samvinnustarfið í Þýzka-
landi, unz árið 1932 að 3,6 milljón-
ir manna höfðu skipað sér undir
merki samvinnufélaganna, er voru
1208 talsins, áttu yfir 13.000 verzlanir,
margvíslegan iðnað og höfðu um
60.000 starfsmenn.
En þá dundu ósköpin yfir í mynd
naúsmans. Að vísu höfðu samvinnu-
menn orðið fyrir margvíslegum árás-
um nazista fyrr og þeir jafnvel ráð-
ÞÝZK SAMVINNA RÍS ÚR RÚSTUM
izt inn í verzlanir með ofbeldi, brot-
ið þar og skemmt. En eftir valda-
töku Hitlers og flokks hans vissu
samvinnumenn, hvaða örlög biðu
þeirra, því að nazistar voru yfirlýst-
ir og ógrímuklæddir andstæðingar
samvinnustefnunnar. Þeir nutu stuðn-
ings kaupmanna og peningamanna
margra og fóru ekki dult með það,
að undir þeirra stjórn mundi sam-
vinnan ekki eiga sjö dagana sæla.
Aður en nazistar komu til valda,
höfðu stormsveítir þeirra þegar gert
stórfellt tjón með árásum á verzlan-
ir og mannvirki samvinnumanna.
Þegar þeir réðu lögum og lofum í
landinu, og hinar sömu stormsveitir
fóru um landið í nafni yfirvaldanna,
réðust þær inn á skrifstofur sam-
vinnusambandsins og margra stærstu
kaupfélaganna. Ýmsir af fremstu leið-
togum samvinnumanna voru fluttir á
brott og fangelsaðir, og er Adam
Remmle þeirra kunnastur. Tóku nú
nazistar sjálfir við stjórn félaganna og
má nærri geta, að þá var öllu lýð-
ræði innan þeirra lokið. Og þarmeð
var lífsandi félaganna kæfður.
Þeirn tók að hnigna og þau visnuðu
eins og afskorið blóm undir stjórn
brúnstakkanna.
Það var upphaflega ætlun nazista
að leysa samvinnufélögin upp og
þurrka þau þannig út með einu
pennastriki, en fá vildarvinum sínum
í kaupmannastétt mannvirki þeirra
og aðstöðu, eða græða á þeim sjálf-
ir. Þegar þetta vofði yfir, kom hinn
ötuli forustumaður þýzku samvinnu-
hreyfingarinnar, Henry Everling, til
skjalanna. Hann gekk fyrir Robert
Ley, nazistaráðherrann kunna, sem
stjórnaði verkal}/rðsmálum og hafði
yfir samvinnumálum að segja. Eftir
harða baráttu tókst Everling að sýna
Ley fram á, að allt hagkerfi landsins
mundi stórlega raskast, ef samvinnu-
hreyfingin yrði leyst upp, og hvarf
Ley frá þeirri stefnu.
Nú tóku nazistar það til bragðs að
sameina öll samvinnusambönd og fé-
lög undir einn hatt til þess að geta
ráðið betur við þau. Þeir tóku við
stjórn hreyfingarinnar allrar og mann-
Kaupfélögin í Vestur-Þýzkalandi einu
hafa nú um tvær milljónir meðlima.
7