Samvinnan - 01.04.1981, Síða 38

Það gisti óður minn eyðiskóg
Bjartsýni skáldsins er
ekki jafn fagnandi og áður
var, en tónninn er mjúk-
ur og hlýr, og unöir niðri
streymir lífsins vatn úr
lind vonarinnar ...
Snorri hlaut bókmenntaverðlaun Norður-
landaráðs fyrir siðustu Ijóðabók sína,
Hauströkkrið yfir mér, sem kom út 1979.
Snorri Hjartarson
skotar það til samtíðarinnar; það er
ísland, sem ávarpar syni sína. Kvæð-
inu lýkur með draumsýn, fögru fyrir-
heiti. Svipað gildir um mörg önnur
ljóð bókarinnar, t.d. það, sem heitir
sama nafni og hún. Á Gnitaheiði barð-
ist Sigurður Fáfnisbani við orminn og
hafði betur. Eins trúir Snorri þvi, að
dagurinn og birtan i líki Sigurðar muni
sigra heimsins nótt og myrkur, sem
er tákn Fáfnis í ljóðinu.
,,Á Gnitaheiði“ er á ýmsan hátt fjöl-
breyttari en aðrar bækur Snorra vegna
yrkisefnanna. Ætti að freista þess að
skipta kvæðunum í flokka eins og ljóð-
um fyrri bókarinnar, yrði að geta þess,
að auk kvæðanna um land og þjóð á
örlagatímum, eru þar kvæði, sem skir-
skota til heims og samtiðar innan víð-
ara sjónhrings og auk þess náttúru-
lýrík og kenndaljóð eins og í „Kvæð-
um“. En auðvitað blandast þetta allt
saman í ljóðum Snorra fyrr og síðar,
og þarf ekki mörg orð um það. Ann-
arri bók hans verður vitaskuld ekki
betur lýst en með því að benda á dæmi
um þessi yrkisefni. Glöggt má sjá,
hvernig þau fléttast saman í ljóðinu
,,Þar skal dagurinn rísa“, svo að nefnt
sá aðeins eitt til skýringar. Og frum-
kraftur, fögnuður og lífstrú lýsir af
„Bjargristu“, þar sem Snorri yrkir sitt
vorblót af heitri tilfinningu — eins og
Igor Stravinsky. í mörgum öðrum ljóð-
um er dimmara yfir, en birta mildi og
mannúðar skín á bakvið ský.
„Á Gnitaheiði" er bók hvíldar og
átaka í senn. Skáldið hyggst leita lífs
og frelsis á slóð Eyvindar og Höllu í
Eyvindarkofaveri, en snýr aftur til
byggða, sannfært um, að „frelsið er
falið þar sem fólkið berst... i trii á
sigur sannleiks og réttar“, en í „Vori“
fer Snorri mildum rómi með blessunar-
orð um grasið, og í ljóðinu „Á Arnar-
vatnshæðum“ vefast saman unaður
náttúrufegurðar, hin hljóða kyrrð og
bernskunnar djúpa þrá.
Þriðja Ijóðabók Snorra Hjartarson-
ar, „Lauf og stjörnur“, kom út 1966 —
eftir fjórtán ára þögn. Og enn hafði
sitthvað breyst. Lengi hefur Snorri
bundið vonir við sósíalismann og hlut-
verk hans i baráttu mannkynsins fyrir
betri heimi, en á hverju, sem gengur,
verður Snorri fulltrúi þeirrar mann-
úðar, sem dýpsta virðingu ber fyrir
öllu lifi og velferð þess. Eins og margir
sem aðhyllst hafa svipuð viðhorf, hef-
ur hann þó stundum orðið fyrir sárum
vonbrigðum með sitthvað, sem gerst
hefur. Hann tók t.d. eindregna afstöðu
gegn þeim ósköpum, sem urðu i Ung-
verjalandi 1956, og tæpu ári seinna
birtist ljóð hans, „Ég heyrði þau nálg-
ast“, sem nú getur að líta í „Laufum
og stjörnum". Tónninn er mildur og
lágvær, en sár og djúpur. Snorri not-
færir sér biblíuminni eins og oftar í
seinni tið, yrkir um Jósef og Maríu
með barnið á flóttanum til Egypta-
lands, en ýmsir hafa þóst sjá, að öðr-
um þræði mætti skilja ljóð hans sem
tjáningu pólitískra vonbrigða, ljóð um
hugsjón hans, sem nú á hvergi heima,
er á flótta. Snorri kann of vel þá
list að dylja beint tilefni ljóða sinna,
svo að það trufli ekki lesandann, til
þess að unnt sé að fullyrða mikið um,
hver verið hafi kveikja þeirra. En það
þykist ég vita, að í síðari ljóðum hans
séu viðburðir og veruleiki samtíðar-
innar einatt hreyfiafl og hafi átt sinn
þátt i tilurð þeirra, þó að það liggi
ekki jafn glöggt i augum uppi og
stundum áður.
Það stafar af þeirri breytingu, sem
greina mátti í „Laufum og stjörnum“
og áfram hefur haldið síðan, eins og
síðasta bók hans, „Hauströkkrið yfir
mér“, sem út kom í hitteðfyrra, ber
skýrt vitni. Þessar bækur eru svo ná-
skyldar, að engin ástæða er til þess
að tala um þær hvora í sínu lagi, og
fráleitt væri að gera tilraun til þess að
flokka ljóðin sundur eftir yrkisefnum
vegna þess samræmis og heildarsvips,
sem á þeim er.
Nú verður ekki lengur greint á milli
ytri og innri veruleika: samtíðarvit-
undar og viðburða, persónulegra til-
finninga og náttúruljóða, þó að hin
siðastnefndu séu reyndar enn á sínum
stað, t.d. „Kvöld“ i fyrri bókinni.
Þvi verður ekki neitað, að tregi og
vonbrigði hafa sett fangamark sitt á
mörg ljóðanna. Bjartsýni skáldsins er
ekki jafn fagnandi og áður var, en
tónninn er mjúkur og hlýr, og undir
niðri streymir lífsins vatn úr lind von-
arinnar; trúin á lifið hlýtur staðfest-
ingu frammi fyrir undri þess, eins og
það birtist t.d. á mynd eftir Rafael, en
um það er ljóðið „Ung móðir“ í „Lauf-
um og stjörnum“.
Öll reynsla, öll yrkisefni, allt, sem
hrærir streng hugans, rennur saman
í deiglu skáldlegrar sköpunar. Snorri
Hjartarson veit, að pólitísk og félags-
leg vitund getur blásið að glóðum
skáldskaparins; jafn sannfærður er
hann um, að pólitísk hróp og fullyrð-
ingar eru ekki skáldskapur ein sér.
En honum er ljóst, að systurnar feg-
36