Andvari - 01.06.1965, Blaðsíða 58

56
KRISTMUNDUR BJARNASON
ANDVAHI
goðgá að kynna hana sem jómfrú, —
jómfrú Kristínu Eiríksdóttur, en svo
heitir stúlkan, dóttir hjónanna Eiríks
Eiríkssonar, bónda aS MóeiSarhvoli og
HelluvaSi á Rangárvöllum og Ingibjarg-
ar Jónsdóttur. Foreldrar hennar voru all-
vel í efnum, fróSleiksfúsir og greindir,
og stóSu langt framar sveitungum sín-
um í inenningarlegu tilliti.
Kristín er fædd áriS 1749 og mun hafa
veriS í föSurgarSi til ársins 1771, en þaS
ár flyzt Ólafur amtmaSur í SviSholt, og
þangaS er HelluvaSs-heimasætan send til
vinnu og náms.
Amtmannshjónin urSu þess hrátt vís-
ari, aS Kristín var óveniu góSum gáfum
gædd til munns og handa og lögSu þeear
mikla rækt viS aS kenna henni og tóku
viS hana ástfóstri. Fljótlega var hún sett
vfir allt þjónustuliS innan húss og naut
í svo ríkum mæli trúnaSar húsbænda
sinna. aS iafnvel börn þeirra voru þar
fyrir borS borin.
Kristín hafSi ekki veriS lenei á veg-
um amtmannshjónanna, er altalaS varS,
aS hún væri ein mesta hannvrSakona í
nálægum héruSum, en síSar var hún talin
einna fremst í þeirri grein íslenzkra
kvenna, svo listhög, aS fágætt þótti. Bók-
hneigS var hún og í bezta lagi, og var
sumra mál, aS hún væri bókmenntafróS-
asta kona á íslandi um sína daga. Einnig
var orS á gert, hve sjaldgæft vald hún
hafSi á móSurmáli sínu.
ÞaS lætur aS líkum, aS slíka konu hafi
ekki skort biSla, enda fór ekki hjá því,
aS ýmsir háttsettir menn leituSu ráSa-
hags viS hana, en hún vísaSi jafnan á
bug. Snemma varS hún kunn fyrir ein-
urS og hreinskiptni, og sérstaklega var
henni sú list lagin aS segia beiskan sann-
leikann á þann veg, aS viSmælandi skildi
sneiSina, en sárnaSi ekki hlutvendnin.
Séra Markús Magnússon, prófastur,
var henni nákunnugur og gefur henni
þennan vitnisburS, er hann minnist ár-
anna í SviSholti:
„. . . Og tók hún ekki síSan fáar meiri
háttar manna dætur, sem komiS var aS
SviSholti til menntunar, undir sína
kennslu. En eins og hún í slíkum fljót-
um hannyrSaframa sýndi skarpleika,
greind og góSar námsgáfur, lét sig þó
ekki miSur í ljósi hjá henni, þegar hún
kom til fullorSnari ára, sköruleg röksemd
og skynsamleg djörfung. MeS henni
heyrSi ég hana oftar en einu sinni segja
þykkjulaust meS einurS, brosandi, mein-
ingu sína þar, sem færri hefSu vogaS
þaS í hennar sporum, og var þó vel upp
tekiS, vegna þess aS hennar hreinskilni
tilgangur aS stuSla til góSs var auSþekkj-
anlegur, og hún fram bar sannleikann
meS blíSu, er harSara sagSur hefSi máske
haft gagnstæSa verkan. Til hennar góSa
mannkærleika hjartalags get ég ekki
minni rök fært. Hversu oft heyrSi ég
hana ekki meS einurS taka hjáverandi
manna málstaS, sem hún heyrSi hall-
mælt, eins og alúSlega biSjandi hera
fram fyrir húsbændur sína þarfir svo
margra nauSstaddra fátæklinga, er þeirr-
ar hjálpar leituSu, og þar sem tillögur
hennar komu til, fóru þeir aldrei synj-
andi. . .
Eins og kunnugt er, þá hlaut Ólafur
amtmaSur heiSurspening úr gulli frá
konungi fyrir hjálpsemi viS fátæklinga
í harSindum, en síSar, er rekistefna varS
út úr embættisrekstri hans, varS honum
hinn mesti styrkur aS þessari heiSurs-
gjöf. Heimasætan frá HelluvaSi hefur
líka stuSlaS vel aS því aS gera veg heim-
ilis hans sem mestan.
Ekki er kyn, þótt séra Jóni í GörS-
um þætti þessi kostur góSur. En þar sem
jómfrúin var kunn aS því aS hryggbrjóta
biSla sína, þótt hærra væru settir en