Andvari - 01.06.1965, Blaðsíða 36

34
SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON
ANDVARI
24. jan. 1885 birti hann greinina Um
kosningu presta og segir þar:
„Þegar litið er á uppruna og eðli krist-
indómsins, þá getur engum blandazt hug-
ur um, að þá fyrst er fwH-skipaS trúmál-
um einnar þjóðar, þegar kirkjan er alveg
skilin frá ríkinu. . . .“
Síðan víkur hann að því, að enn sé
þó ekki tímabært, að fslendingar skilji
að ríki og kirkju, því að það myndi hafa
i för meS sér, að fátækir söfnuðir hefðu
ekki efni á að halda nema lélega presta:
„Þegar á allt er litið, þá eru kjör al-
mennings hér á landi ekki vaxin því, aS
kirkjan sé skilin frá ríkinu, og þó aS sá
aðskilnaður hljóti ávallt aS vera markið
og miðiS, sem menn stefna að með vax-
andi menntun og batnandi ytri kjörum,
eftir því sem atvinnuvegir landsins kom-
ast í betra horf, þá er ekki annað fyrir-
sjáanlegt en að ríki og kirkja enn urn all-
langan aldur hljóti að vera sameinuð hér
á landi einmitt kirkjunnar og kristin-
dómsins sjálfs vegna.“
Mjög í sama anda skrifaði hann aðra
grein í Suðra 10. júlí 1885, Prestaköllin
og landssjóðurinn.
Þó að guðleysi væri illa þokkaður eigin-
leiki á íslandi síðustu áratugi nítjándu
aldar, var hér hvergi sá fögnuður trúar-
innar, að það ylli löngum blaðadeilum,
þótt Gestur væri grunaður um trúleysi.
Meðal Vestur-fslendinga var þessum mál-
um nokkuð annan veg háttað. Þar logaÖi
allt í trúardeilum milli íslenzku landnem-
anna. Gestur tók við ritstjórn Heims-
kringlu með þeim fasta ásetningi að reyna
heldur að stilla til friðar meðal íslendinga
vestra, en samt var þess skammt að bíÖa, að
úfar risu með honum og vandamönnum
Lögbergs og Hins evangelíska lútherska
kirkjufélags íslendinga í Vesturheimi.
Gestur hafði skrifað í ísafold 7. maí
1890 greinina Sitt af hverju og rætt þar
m. a. um afsetningar drykkfelldra presta.
Kemur í þeirri grein fram hin sama ádeila
og í sumum sögum hans á mun orða og
gjörða þeirra, sem hæstum rómi játa trú
sína:
„Ég er annars viss um, að það er
margur prestur bænheitur á þessum dög-
um; hvort eins margir eru andríkir — ja
— um það er allt erfiðara að segja, því
það er kannske nokkuð djúpt á andríkinu
hjá sumum. Og nær er mér að halda, að
á þessum tímum ríði einhver prestur
hónarför um sveitina, þvi nú ríður á, að
menn séu þagmælskir og flíki því ekki
í allar áttir, sem engum kemur við nema
heimamönnum í prestakallinu, sem eiga
allir að vera „eitt kristilegt heimili", þar
sem friður og kærleiki drottnar — og
umfram allt kristilegt umburðarlyndi."
Um drykkjuskap íslenzks prests sendi
Gestur bréf til Heimskringlu, og birtist
það í blaðinu 24. apríl 1890. Um bisk-
upaskipti á íslandi skrifaði hann í Heims-
kringlu 15. maí 1890 og vék þá um leið
nokkuð að siðspillingu íslenzkrar presta-
stéttar. Einnig andmælti hann þá skoð-
unum, sem fram höfðu komiÖ hjá séra
Jóni Bjarnasyni, ritstjóra Sameiningarinn-
ar, málgagns Hins evangelíska lútherska
kirkjufélags. Eftir að Gestur var orðinn
ritstjóri Heimskringlu, átti hann siðan í
allhvassri ritdeilu við Jón Bjarnason um
trúaratriði og siðfræði. Hófst sú deila
með því, að í Heimskringlu 9. okt. 1890
birtist grein. Fáein orð um félagsskap.
Þar segir:
„Af hverju kemur þá þessi óumræði-
legi skortur á félagsskap?
Það er ekki af því, að mennirnir séu
svo vondir. Nei, þeir eru í raun og veru
fæstir vondir. En þeim hættir við að smá-
vefja sjálfa sig í hjúp af hræsni, þangaÖ
til þeir geta ekki greint rétt frá röngu.
Engin synd í heiminum er eins stór og
lygin fyrir sjálfum sér, og engin synd er
er eins algeng. Mennirnir hræsna fyrir