Andvari - 01.06.1965, Blaðsíða 10

8
SVHINN EINARSSON
ANDVARI
þcirra er sá um Ríkarð þriðja — það var á sinn hátt ekki illa heppnuð tilraun að
skrifa harmleik. Sarna máli gegnir urn „Titus Andronicus", en efnið í þann leik
er sótt í sögu Rómverja. í þessurn leikjum eru þó grimmilegri blóðsúthellingar
en Shakespeare tamdi sér síðar, er hann hafði náð meira valdi og þroska í efnis-
tökum sínum, þó að samtímamenn hans sumir spöruðu lítt að grípa til slíkra
bragða, sern okkur er títt að kenna við melodramatík. Hér höfuin við nú þegar
tvo höfuðflokka, sem Shakespeare sækir til efni í leiki sína, Englandssöguna,
sem hann íjallaði reyndar ekki um í sömu tímaröð og kóngunum hafði þóknazt
að ríkja, og svo sögu Grikkja og einkum Rómverja, en þar studdist hann einkum
við Ævisögur Plútarks. Þriðji efnisflokkurinn lætur einnig að sér kveða í þess-
um æskuverkum, en það er snrásagnaefni frá endurreisnartímanum, sérstaklega
á Ítalíu. Þaðan er söguefnið í ganranleikjunum „Aðalsmennirnir tveir í Verónu“
og „Skassið tamið“, en í „Comedy or Errors“, Misskilningnum, er efnið komið
allar götur frá Plautusi úr leikriti hans „Menaechmi", og sennilega komið við
hjá Commedia dell’arte leikflokknum á Ítalíu.
Og á Ítaiíu um árið 1500 gerist „Rómeó og Júlía“, fyrsti mikli harmleikur
Shakespeares. Hugmynd skáldsins um hið tragíska er hér enn ekki fullmótuð,
þó að ákefð elskendanna valdi miklu um framvindu leiksins, eru þau þó sem
hrein jafnt fyrir dauða sinn og eftir, en skuldin fellur fyrst og fremst á hið
ytra umhverfi og svo atvik, sem kalla rnætti tragískar tilviljanir. Söguhetjurnar
hera ekki örlögin í sjálfum sér, ef svo rná að orði komast, eins og síðar var í
harmleikjunum. En þó birtast hér strax mörg einkenni sem fylgja stíl og tækni
höfundar. Fræg er byrjunin, þegar þjónar ættanna tveggja Kapúlett og Montag
lenda í hári saman, á heldur skoplegan hátt reyndar, það kynnir áhorfendum
þegar bæjarbraginn og vekur ugg um, að blóðugri geti þessi bylta orðið síðar,
sem og fram kemur. Síðan fylgir kyrrlátara atriði, þar sem annarri söguhetj-
unni er lýst og vakin lorvitni áhorfandans, en söguhetjan birtist ekki fyrr en
nokkru síðar. Þannig byrjar Sliakespeare iðulega leiki sína: í fyrsta atriðinu
vekur hann áhorfandann þegar og krefst allrar athygli hans, sem hliðstæðu má
nefna, þegar vofan birtist í upphafi „Hamlets" eða nornagaldurinn í upphafi
„Macbeths".
Annað einkenni í byggingu leiksins má nefna. Eftir að þau hafa hitzt á
dansleiknum, Rómeó og Júlía, verður ekki aftur snúið, þar hefur við fyrstu sýn
tendrazt ást, sem engin takmörk þekkir. Þau eru ekki í rónni fyrr en þau hafa
tjáð hvort öðru ást sína, það gerist í svalaatriðinu fræga; síðan er þeim mest i
mun að vígjast, og með aðstoð fóstru Júlíu og Lárenzar rnunks, vinar Rómeós,
verður það í lok annars þáttar, en strax ofan í hjónavígsluna verðum við vitni
að einvígi þeirra Merkútíós vinar Rómeós og Tíbalts frænda og hefndar Rórneós