Andvari - 01.06.1965, Blaðsíða 16

14
SVEINN EINARSSON
ANDVARI
áhrif hafa á viðbrögð hans í dramatískri gerandi leiksins. Hamlet er margir
menn og þó einn, heill og þó á honum brotalöm, sem gerir hann barn sorgarinnar
eins og aðrar hetjur í skáldheimi Shakespeares. Kleópatra er að sumu leyti hlið-
stæða Hamlets rneðal hins veika kyns, hún spannar í sál sér andstæður og þver-
sagnir, en hrúar öll bil með þeim sérstöku rökum konunnar sem eiga rneira skylt
við töfra en skynsemi. En í sál þessarar glæsilegu konu er líka sprunga: ástríðan,
sem er aflvaki alls þess, er hún lætur svo lítið að taka sér fyrir hendur, hýr einnig
yfir blindri hættu.
En mannlífskunnandi Shakespeares kann skil á fleiru en einstaklingum.
Elestir eru þeir háðir umhverfi sínu, og í umhverfislýsingu sinni nýtur Shake-
speare þess, sem góðu skáldin hafa oft fram yfir góðu sagnfræðingana: innsæi.
Forneskjan í Skotlandi „Macbeths" verður áþreifanleg fyrir örfáa drætti, sem
skáldið hefur fest sig við, og Feneyjalýðveldið í „Othello" með auð sinn og
útsækni verður meir lifandi af lýsingu skáldsins en langar fræðilegar útlistanir
megnuðu. Eða það Danaveldi, þar sem ekki er allt með felldu. Sú þjóðfélags-
mynd, sem blasir við í upphafi leiksins verður afl í harmleiknum og litar sálar-
stríð Hamlets, sú andstæða speglun einstaklingsins og umhverfis er eitt af því,
sem gerir leikinn um Hamlet danaprins að svo samfelldu listaverki.
Síðustu verk Shakespeares eru „Coriolanus", „Períkles", „Cymbeline" og
svo „Vetrarævintýri", „Ofviðrið" og „Hinrik VIII.“, er verða til um það leyti,
sem skáldið yfirgefur Lundúnaborg og sezt aftur að í fæðingarbæ sínum,
Stratford, trúlega 1611. Af þessum verkurn er „Ofviðrið" merkast, yfir þessum
alvarlega gleðileik er kyrrlátur bjarmi kvöldsólarinnar, hugarró þess manns
sem hefur sigrazt á ástríðunum og náð valdi á afli lífs síns. Að dramatískri bygg-
ingu er þessi leikur kannski ekki eins hnitmiðaður og stóru harmleikirnir, en
mál Shakespeares er hér eins lýrískt og í æskuverkunum, ekki eins ólgandi af
gleði, en yfir því ljúfsárt samræmi þess, sem hefur opnazt sýn.
Þegar Shakespeare sneri aftur til Stratford, var hann virtur borgari. Það
vafasama orð, sem við hafði loðað leikhúsin, var eitthvað breytt meðal þeirra
sem andlega sinnaðir voru, ekki sízt fyrir ágæti verka hans, og nú steig hann hið
endanlega skref yfir í borgaralegan virðuleika. Vinsældir leikrita hans höfðu
gert hann auðugan og nú naut hann þess sín síðustu ár. Hann lézt í Stratford
23. apríl 1616. Kona hans og tvær dætur lifðu hann. í erfðaskrá sinni, sem ein-
mitt hefst á orðunum Ég, William Shakespeare í Stratford við Avon í the
County of Warwick, gentleman, eftirlætur hann þeim sitt af hverju úr sínu
jarðneska búi, meðal annars fær Ann Hathaway næstbezta rúmið hans; ekki
gleymir hann heldur sínuin gömlu félögum, Richard Burbage, John Hemings
og Henry Condell, sem fá fé til að kaupa sér hringa til minningar um hann.