Andvari - 01.06.1965, Blaðsíða 49

ANDVARI
EINAR BENEDIKTSSON OG KVÆÐIÐ SÓLARLAG
47
II í tugum og liundruðum milljóna, og
Brussel varð vellauðug borg, glæsileg,
glaðvær og óhófsgjörn. Borgurum þessa
yfirþéttbýla iðnaðarlands var Kongó þrot-
laus auðsuppspretta, þrotlaus vettvangur
tækifæra, framtaks, fégróða, og hefur
verið svo fram á þennan dag. Þegar Einar
Benediktsson heimsækir Brussel nokkru
fyrir heimsstyrjöldina fyrri, er Afríka
ekki vöknuð, hin myrka rödd hennar er
ekki farin að kveða við í kyrrlátum söl-
um stjórnarherranna í Evrópu. Þegar
Einar lítur Brussel, er Norðurálfan ekki
búin að sóa firna auði sínum í tveim
styrjöldum. En geigvænlegar þjóðfélags-
andstæður blasa við augum eins og gap-
andi sár heima fyrir, þó að svarta tröllið
í Suðurheimi stynji ennþá í þögn. I
blindu andvaraleysi lætur bráðfeigur
auðæfaaðall stofna mannfélagsins orm-
étast, án þess að hafast að, unz byltingin
er óumflýjanleg. Það eru þessar sýnir,
sem fylla huga Einars Benediktssonar,
þegar hann lítur Brussel, ekki aðdáunin
á listum hennar, höllum og turnum né
glæsilífi þeirra, sem baða sig í sólinni
í skjóli við „harðstjórn hins almáttka
gjalds“. Og það eru þessar hugsýnir, sem
ráða nafni kvæðisins. Sólarlag er hér tvö-
faldrar merkingar. Það er sólarlagið, sem
varpar dreyraroða á hallir og háturna
hinnar glæstu borgar, svo að það er eins
og dynji um hana höggstokksblóð. En
handan við það rökkvar af öðru válegra
sólsetri. Það er sólarlag aldar, sem er
gengin til viðar:
Hér svipar af kvöldi um vorn menningardag,
þar sem Leopold stýrði lýðanna hag
með landshaturs slettur á súðum.
Efni kv'æðisins er svo ljóst, að þarf-
laust er að rekja það til nokkurrar hlítar.
En ástæða er til að gefa því gaum með
hve styrkum og hnitmiðuðum tökum
Einar byggir upp myndir kvæðisins þann
veg, að hver um sig undirstrikar og magn-
ar meginhugsun þess, það sólarlag, sem
vofir yfir ríki og lífsverki Leopolds II.
Kvöldsólin logar yfir hæðunum vestan
við Brussel, en sortaský dragast saman
í lofti og hníga niður yfir söluópin og
vagnagnýinn í stífluðum æðum stræt-
anna. Með þessu eina orði „stífluðum"
tekst Einari að skapa mynd af óþoli, ys
og þröng stórborgarinnar. Torg, turnar
og hallir sveipast móðu og mistri og
myrkvast. En í efstu rúðum hallargarðs-
ins skín himinhreinn bjarmi.
Þar blikar einn háturn sem bautasteinn
yfir beinum þess konungs, er gnæfði hér einn
yfir álfunnar einvalda brúðurn. —
I háturninum sér Einar Benediktsson
minnismerki Leopolds II, sem um kænsku,
framkvæmdaáræði og harðfengilega samn-
ingasnilli, gnæfði svo yfir aðra þjóðleið-
toga norðurálfunnar, að þegar frá leið
og mönnum fór að skiljast, hverju Leo-
pold hafði borgið sér til handa með Ber-
línarsáttmálanum 1885, þótti mörgum,
sem hann hefði vafið þeim öllum um
fingur sér og haft þá að leikbrúðum. En
nú sveipast um ríkið hans sólarlag.
Hér, einmitt hér, þar sem hinn einmana
harðstjóri gnæfði yfir smámenninu og
stýrði þjóðarfleyi Belgíu með brotsjóa af
hatri landslýðsins og öfund fjandmanna
sinna á súðum, bregður yfir fyrstu rökk-
ursvipunum af kvöldi vors eigin menn-
ingardags.
Borg hans, uppljómuð í roðalituðu
kvöldrökkrinu, er eins og hafsjór með
lendandi knörrum yfir að líta. Og múg-
urinn ólgar og brýzt að húsunum í út-
hverfabyggðunum, eins og „bylgjurnar
falli að fjörum", þar á hún heimkynni
sitt sú samfélagsmeinsemd hinnar glæsi-