Fréttablaðið - 02.09.2009, Blaðsíða 16

Fréttablaðið - 02.09.2009, Blaðsíða 16
16 2. september 2009 MIÐVIKUDAGUR greinar@frettabladid.is FRÁ DEGI TIL DAGS FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871 Hringdu í síma ef blaðið berst ekki UMRÆÐAN Kjartan Broddi Bragason skrifar um skuldir heimilanna Ímyndum okkur að við röðum öllum heimilum landsins – um eitthundrað þúsund að tölu – upp í röð eftir því hve fjárhagslega stöndug þau eru. Við hefjum leik- inn á að raða þeirri stöndugustu lengst til vinstri og svo koll af kolli – sú sem situr þá lengst til hægri er fjárhags- lega í verstum málum. Því er haldið fram – af hluta ráðamanna – að um tveir þriðju heimila geti ráðið við sínar skuldbind- ingar. Það merkir að fyrstu 66.000 heimilin (talin frá vinstri) eru í þokkalegum málum. Ímyndum okkur núna að frá og með heimili númer 66.000 og upp í 100.000 verði ákveðið að afskrifa skuldir að einhverju marki. Munurinn á fjárhagsstöðu þess heimilis sem er númer 65.999 og 66.000 og sem nær að komast inn á lista þeirra sem fá niðurfellingu skulda er sáralítill. Hann er reyndar svo lítill að eftir afskriftir verður heim- ili númer 66.000 langtum betra statt en heimili númer 65.999. Þannig er hægt að færa sig frá hægri til vinstri og og lenda alltaf í því að sértæk aðgerð mun mismuna heimilunum svo um munar. Vegna þessa er mikilvægt að ráðist verði í almenna niðurfærslu skulda heimilanna að ein- hverju marki og sérhverri lánastofnun síðan veitt heimild til að fara í sértækar aðgerðir að auki. Það er alveg nægilega mikil kergja í samfélaginu til að við förum ekki að auka á hana með stórfelldri mis- munun á heimilum landsins. Þjóð veit þá þrír vita segir máltækið og í okkar litla samfélagi eru það svo sannarlega orð að sönnu. Höfundur er hagfræðingur. Almennar afskriftir skulda KJARTAN BRODDI BRAGASON Franski hagfræðingurinn Jean-Baptiste Say (1767-1832) varð frægur fyrir það á sínum tíma að setja fram lögmál sem síðan hefur verið við hann kennt og kallað „Say-lögmálið“. Hljóðar það svo, að atvinnuleysi sé alls ekki til. Ef menn missi vinnu í einni atvinnugrein hljóti þeir að fá vinnu aftur í einhverri ann- arri atvinnugrein. Þetta sannaði hann með svo skörpum rökum að margir hagfræðingar, ef ekki velflestir, hafa látið sannfærast æ síðan. Af þessu lögmáli leiðir svo jafnframt að ef menn ganga atvinnulausir sé það einungis þeim sjálfum að kenna, þeir nenni ekki að vinna. Þetta hef ég margoft heyrt í kringum mig hér á meginlandinu, ekki síst síðan kreppan hófst: það er nóga vinnu að fá ef menn vilja, er sagt. Og því er oft bætt við, að vandamálið sé að atvinnuleysisbætur séu allt of háar, þær geri að verkum að það borgi sig ekki að vinna, þær auki einungis leti og ómennsku og dragi úr sjálfsbjörgunarvið- leitni; best væri að afnema þær með öllu. Góðviljaðir hagfræðingar viður kenna reyndar, að stundum geti litið svo út að þetta lög- mál sé rangt, menn finni hvergi neina vinnu, en því er svo bætt við, að sé litið til eilítið lengri tíma sé Say-lögmálið óbrigðult. Og svo sé það að sjálfsögðu útsjónarsemin sem gildi, vinn- an sé á næstu grösum en menn komi ekki auga á hana, kannske af því þeir séu bundnir um of við einhverjar þröngar hugmyndir eða geri alltof háar kröfur. Dæmi um slíka tregðu hafa menn séð í Frakklandi: þegar verksmiðja var lögð niður og flutt til Rúm- eníu og starfsmönnum hennar boðið að fara til óðals Drakúla og vinna þar við nýju verksmiðj- una upp á rúmensk laun, höfn- uðu margir þessu ágæta boði og vildu heldur sitja atvinnulausir í Frakklandi. Þó var fullyrt að í Rúmeníu gætu menn lifað ágætu lífi á rúmenskum launum. Og með alþjóðavæðingunni opnast endalausir möguleikar, sagt er að maður sem sagt er upp skurð- læknisstarfi við sjúkrahús í París geti auðveldlega fundið vinnu sem pizzusendill á Hokkaído. En mesta útsjónarsemin er þó fólgin í því – og um það snýst Say-lögmálið ekki síst – að búa til atvinnu þar sem engin atvinna hefur áður verið til, sem sé finna rétta tækifærið til að skapa nýja atvinnugrein. Þetta hafa nú nokkrar konur gert í París, reyndar samkvæmt hug- mynd sem virðist hafa legið í loftinu víðar: þær hafa sem sé farið að gera út leigubíla sem eru einungis ætlaðir konum. Þessir fararskjótar hafa hlotið nafnið „rósrauðu leigubílarnir“ og að sjálfsögðu eru það einung- is konur sem þar sitja við stýri. Samkvæmt þeirri málfarsreglu sem er ófrávíkjanleg í Frakk- landi, en síður á Íslandi að því er virðist, og mælir svo fyrir að þegar kona hefur eitthvert starf með höndum skuli starfsheitið jafnan vera í kvenkyni, ættu þessar konur að vera kallaðar „bílstýrur“ á voru máli, og er það óneitanlega fagurt og hljóm- mikið nafn, en alþjóðavæðingar- innar vegna heita þær „lady drivers“ í París. Til þess að fá þessa stöðu þurfa konurnar að þekkja borgina út og inn, ekki einungis eins og venjulegir leigu- bílstjórar gera, heldur þurfa þær að vita um alla þá staði sem konur hafa sérstakan áhuga á og karlmönnum eru yfirleitt fram- andi, svo sem kvennaverslanir, snyrtistofur, hárgreiðslustofur og slíkt; þær þurfa sem sé að sjá stórborgina með augum kvenna. Og þær eru vel klæddar með rauðan hálsklút, það er einkennis- merkið. „Rósrauðu leigubílarnir“ eru af ýmsum tegundum og verðið mismunandi eftir því, en þeir eru með steindum rúðum og, eins og segir í auglýsingum, „kvennaveröld með dempuðu hljóði, geislandi af þægindum og öryggi“. Boðið er upp á allskyns þjónustu, ellefu klukkustunda búðarferðadag fyrir 500 evrur, akstur út á flugvöll fyrir 100 evrur, og biðgjald við veitinga- staði eða verslanir er 50 evrur á tímann. En hverjum eru þessir „rósrauðu leigubílar“ ætlaðir? Hingað til munu franskar konur hafa komist nokkuð sæmilega af án þeirra, og jafnvel ferða- konur líka. En snilldin hjá þeim sem gripu þessa ágætu hugmynd í loftinu var fólgin í því að þær áttuðu sig á því að nú var kominn til sögunnar alveg nýr markaður. Nú streyma nefnilega til hinnar rótgrónu tískuborgar alls kyns emírar og olíufurstar og hver um sig hefur með sér þær fjórar eig- inkonur sem Kóraninn heimilar, kannske fáeinar hjákonur líka, svo og mikinn dætraskara sem þeir hafa átt með öllum þessum konum. Og svo hafa emírarnir með sér vesíra og þeir hafa jafn- margar konur með sér, o.s.frv. Allar þessar konur hafa sinn ríkulega skerf af olíuauðnum, og eru fúsar til að versla fyrir hann, en til þess að þær fái að ganga lausar í borg hinna van- trúuðu þarf alls öryggis að vera gætt. Og þar koma „rósrauðu leigubílarnir“ til sögunnar. Rósrauðir leigubílar EINAR MÁR JÓNSSON Í DAG | Atvinnuleysi og úrræðasemi Þessir fararskjótar hafa hlotið nafnið „rósrauðu leigubílarn- ir“ og að sjálfsögðu eru það einungis konur sem þar sitja við stýri. Þ eir sem reka fyrirtæki og heimili vita yfirleitt hver fjárhagsstaðan er. Þúsundir fyrirtækja og einstakl- inga vita hve fjárhagserfiðleikarnir eru miklir og hafa einnig tilfinningu fyrir því hvernig horfurnar eru. Stjórnvöld, þar með talið alþingismenn, virðast ekki hafa traustar upplýsingar um það hver staða ríkissjóðs og þjóðarinnar er, hvað þá hvernig horfurnar eru næstu misserin. Það er verið að krefjast aðgerða til að bæta stöðu heimila og fyrirtækja, en hvernig er hægt að ætlast til þess þegar enginn virðist vita hver staðan er eða hvernig horfurnar eru. Gylfi Magnússon viðskiptaráðherra lýsti þessu vandamáli ágætlega í viðtali við RÚV í síðustu viku, en þar sagði hann bæði háa útlánsvexti og skort á fyrirtækjum sem gætu fjárfest og tekið lán til nýrra framkvæmda skýra þá stöðu bankanna að þar væri mikið af lausu fé sem enginn vildi taka að láni. Hann sagði einnig: „Margir haldi að sér höndunum, þori ekki að fara í nýjar fjárfestingar. Forsendan fyrir því að menn þori að gera eitthvað nýtt og djarft sé að menn öðlist trú á íslensku efnahagslífi. Verkefnið er að skapa þá trú.“ Í viðtali við Gylfa í Fréttablaðinu á mánudag mátti merkja bjartsýnistón og von- andi er það liður í því að skapa einhverja trú á framtíðina. Kjarni vandans hefur verið sá að enginn af leiðtogum þjóðarinnar virðist vita hver staðan er eða ekki viljað gefa upp- lýsingar um stöðuna. Engin stefna hefur verið kynnt um endur- reisn atvinnulífsins og heimilanna. Það er engin trú erlendis á íslensku atvinnulífi og stjórnvöldum. Erlendir aðilar vilja ekki veita okkur lán og erlendir fjárfestar eru ekkert sérstaklega velkomnir hingað til lands. Tryggi Þór Herbertsson, hagfræðingur og alþingismaður, telur sig vita það að lánasöfn banka og Íbúðalánasjóðs séu tifandi tímasprengja af því að stór hluti þessara lána verði ekki greiddur. Enginn veit samt hvað bankarnir gera ráð fyrir miklum afskriftum af lánum til viðskiptavina. Tryggvi hefur greinilega skipt um skoðun því í byrjun þessa árs var hann með ágæta útreikninga um það að þjóðin væri ekkert sérstaklega skuldsett. Sumir segja að eignir Landsbankans dugi að stórum hluta upp í Icesave-skuldina, en aðrir segja þær duga skammt. Hverju á almenningur að trúa? Margir telja að verðbólga eigi eftir að aukast, þegar nýjar innfluttar vörur fylla hillur verslana, vextir verði áfram háir, gengi krónunnar veikist meira og atvinnuleysi aukist. Við viljum ekki trúa þessu, en það er erfitt að fá trú á framtíðina nema almenningur fái réttar upplýsingar um stöðuna og gripið verði til þeirra aðgerða sem þarf til að bæta stöðu fyrirtækja og heimila. Forsvarsmenn ríkisstjórnarinnar tala um það að vetur- inn verði erfiður. Það er trúlega rétt, og engar töfralausnir eru til, en við megum ekki láta kaldan vetur lama allt atvinnulíf. Nú ríður á að byggja upp trú á íslensku atvinnulífi og íslenskri þjóð. Stefnu vantar um endurreisnarstarfið. Veit einhver hver staðan er? ÞORKELL SIGURLAUGSSON SKRIFAR Nærtækt dæmi Bubbi Morthens sat venju sam- kvæmt við Færibandið á Rás tvö á mánudagskvöld og deildi hugsunum sínum með hlustendum. Hafði Bubbi meðal annars orð á því að honum þætti ungir tónlistarmenn nú til dags ekki nógu metnaðarfullir, sérstaklega gagnvart íslenskri textagerð. Bubbi benti réttilega á að hann væri langt því frá sá fyrsti sem amaðist yfir þessu. „Ég meina, ég er ekkert öðruvísi en Platón fyrir 3000 árum eða eitthvað því að þá var hann að kvarta yfir tónlist þeirra sem voru að koma fram og taldi hana spillandi og allt þetta,” sagði Bubbi. Eflaust má finna fleira sameiginlegt með þeim tveimur, einum áhrifamesta hugsuði sögunnar og Platóni. Sá síðarnefndi samdi til dæmis bókina Ríkið, eitt merkasta rit vestrænnar heimspeki. Bubbi fór hins vegar oft í Ríkið – og samdi Serbian Flower. Réttmæt bygging Greint hefur verið frá því að 89. ráðstefna evrópskra tannréttinga- sérfræðinga verði haldin hér á landi árið 2013 í húsakynnum Tónlistar- og ráðstefnuhússins í Reykjavík, sem stefnt er á að verði tekið í gagnið í árslok 2011. Ef þetta þaggar ekki niður í gagnrýnisröddum sem telja Tónlistarhúsið algjör- an óþarfa, hvað þá? Skáldatími Samfylkingin hélt sína árlegu sumar- ferð á laugardag og var ferðinni heitið í Bláskógabyggð. Dagurinn endaði með miklum söng og grill- veislu í félagsheimilinu í Aratungu. Meðal skemmtiatriða var keppni í vísubotnum. Fór Dofri Hermannsson með sigur af hólmi fyrir þessa stöku: „Hyllum lífið, hér er margt að vinna,/ hendur fram úr ermum látum standa/Rísum upp og reynum nú að finna/reddingu á þessum kreppufjanda.“ Oft er fullyrt að öll skáld séu vinstrimenn. Þau hafa líklega ekki átt heimangengt á laugardaginn. bergsteinn@frettabladid.is

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.