Fréttablaðið - 18.09.2009, Blaðsíða 16

16 18. september 2009 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is
og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Hinn 18. ágúst 1634 var Urbain Grandier, prestur í bænum
Loudun í Frakklandi, brenndur á
báli fyrir galdra. Nunnur í klaustri
þar í bæ höfðu tekið upp á þeim sið
að hoppa fram og aftur með hinum
afkáralegustu tilburðum, æpandi
„ríddu mér“ og fleira í þeim dúr,
og var prestinum gefið að sök að
hafa ært þær með gjörningum.
Þeir menn voru þó til, mitt í þessu
galdrafári, sem trúðu ekki meira
en svo á sekt Urbain Grandier;
þeir litu kannske svo á að ungar
stúlkur, dæmdar til æfilangrar
vistar í klaustri, gætu tekið upp á
því að hoppa um með kátleg frýju-
orð á vörum, án þess að nokkrar
fítonskúnstir væru með í spilinu.
Urbain Grandier játaði heldur ekki
á sig neina galdra, hversu mjög
sem hann var pyndaður. En hann
átti sér skeinuhættan andstæðing,
Richelieu kardínála, sem þá var
valdamesti maðurinn í landinu, og
því fór sem fór. Um þetta mál hafa
verið skrifaðar margar bækur,
nokkrar kvikmyndir gerðar og ein
ópera samin, og hafa menn velt
ýmsu fyrir sér. Því hefur verið
haldið fram að fyrir Richelieu hafi
vakað annað og meira en að hefna
fyrir einhverjar gamlar væringar,
hann hafi viljað nota þetta mál til
að gera tilraun, sem sé til að kanna
hvort hann gæti notað galdra-
ákærur til að berja niður pólitíska
andstæðinga sína. Það gat virst
nokkuð auðvelt að fyrra bragði,
svo mjög óttuðust menn þá pok-
urinn og hans bellibrögð. Eigi að
síður hafi kardínálinn litið svo á
að niðurstaða tilraunarinnar væri
neikvæð, það væri of varasamt
og vandmeðfarið að beita þess-
ari aðferð í pólitískum tilgangi.
Þannig má vera að með dauða
sínum hafi Urbain Grandier óbeint
komið í veg fyrir að Frakkland
yrði á þessum tíma enn skelfilegra
lögregluríki en það þó varð.
Á Íslandi hefur einnig verið
gerð tilraun undanfarin ár, til-
raun með það hvernig óbeisluð
frjálshyggja virki í raun, hvaða
afleiðingar það hafi á þjóðfélag-
ið ef farið er eftir kokkabókum
hennar. Og margir munu nú líta
svo á, eins og kardínálinn, að
niðurstöður tilraunarinnar hafi
verið neikvæðar. Kannske reyna
þeir að hugga sig eilítið við að
örlög Íslendinga geti orðið öðrum
víti til varnaðar og þeir muni
þakka okkur fyrir að hafa orðið
til að sýna fram á ógöngurnar.
En vera má að túlkunin á niður-
stöðunum fari eftir sjónarhorn-
inu. Ekki er að efa að frá sjónar-
miði þeirra ófáu sem verða nú að
borga brúsann af æfintýrinu, eru
kannske orðnir atvinnulausir eða
gjaldþrota, búnir að missa hús-
næðið, sitja fastir í skuldafeni og
verða auk þess að borga einhvern
klakasparnað sem enginn hafði
heyrt nefndan, - frá sjónarmiði
þeirra sé niðurstaðan í hæsta
máta neikvæð.
En frá sjónarmiði frjáls-
hyggjumanna kann niðurstaðan
að líta allt öðru vísi út og vera í
rauninni hin jákvæðasta, a.m.k.
enn sem komið er. Það hefur
sem sé komið í ljós, að auðvelt
var að afhenda fáeinum ólígörk-
um opinber fyrirtæki, banka og
allar þær eignir sem nöfnum
tjáir að nefna, án þess að nokkur
gæti hindrað það, leyfa þeim að
valsa með þetta allt að vild, fara
á ábyrgðarlaust fjármálafyllirí,
og um fram allt koma peningun-
um í öruggt skjól þar sem eng-
inn mun nokkru sinni finna þá
utan ólígarkarnir sjálfir. Það
hefur einnig sýnt sig að auðvelt
var fyrir þessa sömu ólígarka
að láta greipar sópa um sparifé
manna og láta ábyrgðina falla á
aðra. Og ekki verður betur séð,
að svo komnu máli, en að þessir
fáu ólígarkar og handlangarar
þeirra geti komið sér undan því
að bera nokkra ábyrgð á gerðum
sínum, ef einhver mál eru höfð-
uð eru það helst meiðyrðamál
ólígarkanna sjálfra gegn þeim
sem hafa vakið máls á bram-
bolti þeirra. Hér úti í hinum stóra
heimi virðist heldur enginn hafa
minnstu trú á að nokkur frjáls-
hyggjukóngur verði nokkru sinni
tekinn á nokkurt bein. Síðast en
ekki síst er það nú að koma í ljós
æ skýrar að ný stéttaskipting er
að myndast, milli fáeinna ofur-
auðkýfinga og almennings sem
býr sífellt við verri kjör, öryggis-
leysi og hranalega meðhöndlun.
Og sumir segja að til þess hafi
leikurinn æfinlega verið gerður í
frjálshyggjuæfintýrinu.
Vafalaust hefðu sumir ólígark-
arnir viljað halda ballinu áfram
lengur, fá sér nokkra snúninga
í viðbót, því þótt þeir væru enn
að flytja burtu peninga þegar
klukkuna vantaði fáeinar mínút-
ur í hrun, höfðu þeir enn þá mið
til að róa í, auðlindir sem þeim
hafði ekki enn tekist að góma,
og kannske áætlanir um klaka-
sparnað í enn fleiri löndum. En
fyrir þá er ekki öll von úti enn,
svo er að sjá að fjölmiðlamenn
hér úti búist við því að frjáls-
hyggjumenn um víða veröld ætli
sér að fara að dæmi Tarsans,
sem voldug sýning er nú helguð
í París: þeir ætli að snúa aftur. Í
frumskóginn.
Tilraunir
UMRÆÐAN
Guðmundur Magnússon
skrifar um kreppu og kjara-
skerðingu
Nú er mikilvægt að ná pen-ingum frá fjármagnseig-
endum (næst að vísu ekki í það
sem er á Tortóla). Allir þeir
peningar sem liggja til ávöxt-
unar í fjármálastofnunum eru
því skattlagðir með s.k. fjármagnstekjuskatti sem
tekinn er bæði af vöxtum og verðbótum. Auk þess
verða lífeyrisþegar fyrir skerðingum á bótum
almannatrygginga ef að fjármagnstekjur fara upp
fyrir um 98.000 kr. á ári. (tvísköttun!) Þannig að
20% verðbólga í vetur var ágóði ríkissjóðs. Vara-
sjóður lífeyrisþega á verðtryggðri bók að upphæð
u.þ.b. 500 þús. kr., kláraði frítekjumarkið og það
sem var umfram skerti bætur hans frá Trygginga-
stofnun ríkisins, sem felldi jafnvel niður bótaflokk
og þar með réttindi til niðurgreiðslu á sjúkraþjálf-
un, svo dæmi sé tekið. En þetta eru nú bara öryrkj-
ar sem hafa hvorki meðallaun né heimili en svífa
einhvers staðar í lausu lofti ofan og utan við samfé-
lag „venjulegs fólks“!
Eins og að framan greinir er fjármagnstekjuskatt-
urinn reiknaður bæði af vöxtum og verðbótum, sem
er hrein eignaupptaka. Það væri eðlilegt að reikna
af raunvöxtum og ætti ekki að vera neitt flókið á
tölvuöld.
Tökum dæmi: Kona nokkur er að safna fyrir
fremur dýrri tannaðgerð, en nær aldrei markinu.
Því jafnframt að greiða skatt af verðbótunum,
sem skerðir í raun höfuðstólinn, koma þær einnig
til skerðinga á lífeyrinum. Þetta er viðbót við þær
skerðingar sem urðu 1. júlí vegna atvinnutekna eða
lífeyrissjóðstekna.
Þegar kjör öryrkja eru borin saman við aðra hópa
í samfélaginu er mikilvægt að muna að hér er oft
um ævitekjur að ræða, sem ekki er auðvelt að auka
með annarri vinnu, eða að sjá fram á bættan fjár-
hag. Lífeyrisþegar skorast ekki undan ábyrgð og eru
reiðubúnir að taka á sig sinn skerf af byrðunum, en
það er fráleitt að ætlast til að þeir borgi hlutfalls-
lega mest!
Höfundur er varaformaður ÖBÍ.
Norrænt velferðarkerfi á Íslandi II
GUÐMUNDUR
MAGNÚSSON
B
est fer á því í stjórnmálum að saman fari hugsjónir og
raunsæi, reynsla og nýjabrum. Störf Alþingis á liðnu
sumri urðu merkileg kennsla um afleiðingar þess
þegar hugsjónagleði gengur alveg fram af reynslu og
raunsæi.
Ótrúlegur misskilningur kom fram um samskipti löggjafarvalds
og framkvæmdarvalds. Það virtist hafa gleymst að ríkisstjórnin
er í reynd aðeins framkvæmdanefnd Alþingis enda er þingræði
undirstaða í stjórnkerfi landsins. Vegna þessa misskilnings héldu
sumir þingmenn að uppreisn í þingflokki Vinstri grænna gegn
eigin ríkisstjórn í Icesave-málinu væri einhvers konar „sigur
þingræðisins“ og einhvers konar „áfangi“ í þróun lýðræðis.
Uppreisnin meðal Vinstri grænna út af Icesave stafar að öllum
líkindum einfaldlega af því að ríkisstjórnin lét undir höfuð leggjast
þá mikilvægu vinnureglu að kynna og ræða öll þingmál fyrst í eigin
þingflokkum, rækilega lið fyrir lið og gefa þingmönnunum þá tæki-
færi til spurninga, athugasemda og andmæla. Þetta er beinlínis eitt
megineinkenni þingræðis: að stjórnarliðið fær fyrst tækifæri áður
en mál eru lögð fram á þingi opinberlega. Þarna birtist þá forræði
Alþingis og á þessum grundvelli er leitað samkomulags og sam-
stöðu í stjórnarliðinu áður en mál eru látin ganga lengra fram.
Leiðtogi Vinstri grænna hefur að miklu leyti staðið sig aðdáunar-
lega í starfi ef reynt er að meta frammistöðu hans óháð flokkslit.
Steingrímur J. Sigfússon hefur staðfest sig sem samviskusamur og
þroskaður raunsæismaður. En í þessum mikilvæga undirbúningi í
slíku vandræðamáli mun hann hafa rangmetið stöðuna algerlega.
Enn er óvíst um afdrif málsins.
Örlög Borgarahreyfingarinnar eru annað dæmi um bjarta hug-
sjónagleði sem fuðrar upp í reykbólstra þegar hún rekur sig á raun-
veruleikann og ábyrgðina. Þessi örlög eru að flestu leyti hörmu-
leg, ekki síst vegna þess að þjóðfélagið hafði þörf fyrir nýstárlega
stjórnmálahreyfingu sem gæti vakið athygli á ýmsum þáttum sam-
félagsmálanna og bent á nýjar leiðir til framtíðar. Ekki skal dregið
í efa að góður ásetningur lá að baki – enda þótt því verði ekki neitað
að einstaka talsmaður Borgarahreyfingarinnar hafi einkum vakið
athygli fyrir skammakjaft og innihaldslitlar fullyrðingar.
Nú skiptir miklu að þessir atburðir verði ekki til að eyða öllum
áhuga meðal almennings á breytingum í stjórnkerfi og lýðræðis-
skipan þjóðarinnar. Það væri þá illa farið ef mistök hugsjónafólks-
ins unga verða til þess að þjóðin ýti til hliðar öllum tillögum um
persónukjör, þjóðaratkvæðagreiðslur, gegnsæi í stjórnsýslu eða um
önnur álíka athyglisverð og tímabær nýmæli.
Reynslan hefur orðið sú á þessu ári að stofnanir Lýðveldisins
Íslands standast þá áraun sem orðið hefur. En við eigum ekki aðeins
að fjalla um nýstárlegar hugmyndir og skemmtilegar hugsjónir
þegar fokið er í öll skjól. Við eigum einmitt að bregða á slík ráð
þegar við getum virkilega valið og hafnað. Og þá er skynsamlegt
að muna hve samspil hugsjóna og raunsæis skiptir miklu. Og ekki
er verra að ráðamenn minnist þess að Alþingi hefur skipt sköpum
um farsæld þjóðarinnar – einmitt vegna þess að þar hefur verið
forræði og forysta fyrir málum Íslendinga.
Reynsla og nýjabrum kljást á Alþingi:
Hugsjónir
og raunsæi
JÓN SIGURÐSSON SKRIFAR
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Frjálshyggjan
og ábyrgð
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Jón Kaldal jk@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt
að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þingmannablogg
Ólína Þorvarðardóttir, þingmaður
Samfylkingarinnar, bloggar um
fréttatilkynningu sem Ríkisskattstjóri
sendi út í gær til að skýra hvers
vegna hann greip í taumana gagnvart
gagnagrunni um tengsl í viðskiptalíf-
inu, sem Jón Jósef Bjarnason bjó til.
Tilkynning Ríkisskatt-
stjóra er harðorð í
garð Jóns Jósefs
og Ólínu blöskrar
harkan og segir
ekkert benda til
þess að í gagna-
grunninum séu
upplýsingar sem
leynt eigi að fara
heldur þvert
á móti. Hún
spyr líka hvað það komi gagnagrunn-
inum við að einkahlutafélag Jóns
Jósefs hafi ekki skilað ársreikningi
til embættis Ríkisskattstjóra eins og
fram kom í fréttatilkynningu embætt-
ismannsins. „Vill ekki ríkisskattstjóri
upplýsa okkur Íslendinga um alla þá
sem ekki hafa skilað embættinu árs-
reikningi undanfarin þrjú ár?“ spyr
Ólína. Ef ríkisskattstjóri bregst
ekki við áskoruninni getur Ólína
kannski lagt fyrirspurn um málið
fyrir Alþingi strax í haust?
Kófsveitt stjórnsýsla
Jón Bjarnason, land-
búnaðar- og sjávar-
útvegsráðherra,
bloggaði líka í
vikunni, eins og
hann gerir af og til. Hann var þó ekki
með hugann við eigin málaflokka
heldur Evrópumálin og könnun sem
sýndi að fylgi við ESB-aðild mælist
nú minna en nokkru sinni áður. Ráð-
herrann er harðorður í garð þeirrar
ákvörðunar sem flokkssystkini hans
og samherjar í ríkisstjórn og á Alþingi
tóku um að sækja um aðild
að ESB: „Ýmsum finnst að
stjórnsýsla landsins hafi í
nógu öðru þarfara að snú-
ast en að fleiri tugir manna
sitji kófsveittir við að svara
löngum spurningalistum
frá Evrópusamband-
inu,“ segir ráðherr-
ann.
peturg@frettabladid.is
Hafnarfjarðarleikhúsinu
Miðasala í síma 555 2222 og á midi.is
18.sept kl.21 (fös) Örfá sæti laus
19.sept kl.21 (lau) Örfá sæti laus
Síðustu sýningar!
9 grímutilnefningar
PBB, Fréttablaðið