Fálkinn - 25.04.1931, Blaðsíða 7

2f Á L K I N N
7
O ""lllllii" o -'IIUu,- O ■•'■IIHin- O -HIIIIIIIM O ■“'lllllr O -'illllln- -"llllin- O -1111111,- O -"lllliii- O -"llllln- O -"Ulllii- O -"Ullln- O
E. i
fi
& e?
J Sagan af Sigurði sólargapa. i
• EFTIR ÞÓRIR HAUSTMYRKUR. Ó
Ó
IJað liafði verið besla tið í Skaga-
firði um sumarið, frá því að sláttur
ijyrjaði, og fuglaveiði mikil við
Drangey um vorið.
Nokkrir fiskihjallar stóðu lijer og
þar, niður við naustin, á víð og dreif
uni allan Skaga, og fiskilyktina lagði
a móti manni þegar komið var úl á
„Selvík“.
Kringum bæhia var kafgras útá
Skaga, en þó var það livergi eins mik-
'ð og í kringum Fosssel.
Það var kot, sem stóð uppi i lieið-
inni. Frá Fossseli var klukkustund-
ar gangur — til næsta bæjar — nið-
ur að Fossi.
Fyrir mörgum árum, þegar saga
þessi gerðist, hjuggu fátæk hjón í
Fossseli, Björn og Guðrún að nafni.
Þau Björn og Guðrún voru búin að
oiga lieima þar í kotinu, yfir tuttugu
ar, 0g voru nú farin að eldast. Þeim
hafði aldrei orðið harna auðið, og
hírðust þarna ein út af fyrir sig —
í öll þessi ár.
Þau voru bæði æltuð utanaf Skaga;
það er bygðin sem er fyrir utan Keta-
björg — út af Hrauni. Þau Björn og
Guðrún höfðu felt hug hvort til ann-
urs, þegar þau voru um tvítugt, þau
v°ru þá bæði i vinnumensku, þar á
Skaganum, er þau trúlofuðust. En
inaður nokkur sem Sigurður hjet feldi
líka hug til Guðrúnar um þetta leyti.
Hann sótti mál silt svo fast við hana,
að Guðrún var ráðalaus, og lirædd
við Sigurð, og vildi ekki með nokkru
nióti við honum líta.
Sigurður var myrkur i skapi og
vjssu fáir hvað undir hans stakki
hjó. Hann var efnaður og búinn að
jaka arf eftir foreldra sína, og kom-
inn yfir þrítugt, og livernig sem hann
sóttist eftir blíðu Guðrúnar, gat hann
engu áorkað þar, og lágu þó margir
Guðrúnu það þungt á liálsi að hún
skyldi ekki taka hoði Sigurðar. —
Að lokum reiddist liann og kvaðst
skyldi muna henni þáð, þó seinna
yrði. En orð Sigurðar liöfðu þau á-
hrif á Guðrúnu, að hún kveið fyrir
því að þurfa að sjá hann, og vildi
nt af lifinu fjarlægjast liann sem mest.
Gg það var ástæðan fyrir því, að þau
Gjörn og liún, fluttu i kotið á lieið-
nini, og þarna voru þau nú búin að
hýrast í öll þessi ár, og komust þol-
anlega af eftir þeim kröfum sem á
þeim tíma þótti sæmilegt að geta lif-
að. En byggingin var þó afskaplega
hrörleg, og orðin æfa gömul. Bað-
stofan var tvö stafgólf og undir skar-
súð, sem nú var farin að síga inn
undir þekjunni, og orðin grautfúin.
Ekki var gólfið liiljað nema sem
svaraði alin á lengd út frá rúmstæð-
lnu, sem stóð fyrir stafni í austur-
enda baðstofunnar, þar var glugginn
nieð einni glerrúðu, og var liægt að
sta út um hann, austur yfir fjörðinn
ug norðvestur á Tindastól upp frá
Ssevarlandi. Þegar út var komið,
hlasti við Heiðnabjarg á Drangey
•'ani á firðinum, svart og draugalegt,
°S brimsorfið að neðan, tilsýndar
eins og fult af óvættum og forynjum,
sem teygðu loppurnar upp á bjargs-
hrúii, þegar rökkva tók á haustin.
~7------Það var komið fram á út-
pngjaslátt. Björn kom lieim frá slætt-
inum eitt kvöld i góðu veðri, og lagði
G'á sjer orfði með ljánum í, uppí
sund, sem var þar milli bæjardyr-
anna og skemmuræfils er var þar
aföst við bæjardyrnar. Hann lokaði
bænum eins og hann var vanur með
kindarlegg sem gekk i dálitinn keng
uinan í dyrastafnum.
Bæjarliurðin var orðin fúin, og all-
ur dyrabúnaður lafði varla uppi, en
svona hafði það nú lafað í mörg ár,
Ó
og nú var sólskin á daginn, og næt-
urdögg á grasi.------
— — Það var komin mikil hreyt-
ing á útlit Guðrúnar, frá þvi sem
hafði verið þegar liún var ung; að
vísu var hún holdug, en það var kom-
inn yfir hana einhver undarlégur
þunglyndissvipur. Hún liafði aldrei
getað gleymt mnmælum Sigurðar og
slóðu heitingar lians eins og hábe'itt-
ir linífar i Jijarta Guðrúnar og gjörð-
ist hún nú einhvernveginn með sár-
ara móti — uppá síðkaslið, en aldrei
hafði liann gert henni neitt það hún
til vissi, og nú var hann mektarbóndi
iivná Laxárdal.------Guðrúnu hafði
dreymt illa margar undanfarnar næt-
ur. Hún þóttist oftast stödd inn í bað-
stofu. Þá þótti henni stundum bjarn-
dýr vera að brjótast inn í bæinn, eða
naut með stórum hornum, sem ætlaði
að gera henni eitthvað mein. Hún
liafði orð á þessU við Björn, en hann
gat ómögulega skilið livað draumar
hennar þýddu. -------
Hjónin liáttuðu eins og þau voru
vön, og átti Björn sjer einskis ills
von, en nú tók út yfir alt, sem Gúð-
rúnu hafði nokkurntíma áður dreymt.
Henni þótti einhver voða skepna, sem
liún ekki þekti, brjótast inn eftir hað-
stofugólfinu, að þeim í rúminu og
hvæsa voðatega framan í Björn.
Henni þótti Björn verða hræddur, og
liendast fram úr rúminu, og skreið
þá skepnan upp í sængina til hennar.
— Við þessi ósköp vaknaði Guðrún
mjög máttfarin eftir hræðsluna i
svefninum. Hún vakti Björn og sagði
honum drauminn og rjeð hann fyrir
einhverjum skelfingum sem yfir þau
mundi dynja.
Björn hrylti við draumnum, en
liann reyndi þó af öllum mætti að
telja Guðrúnu trú um að hann mundi
ekkert merkilegt hafa að þýða.
Um þessar inundir stóð mönnum
ótti af flækingum, þeir liöfðu frá
ómunatíð flakkað um landið, og fram-
ið þjófnað og aðra óknytti, þar sem
varnarlítið fólk var fyrir, -—■ einkum
konur. — Sögur af Sveini Skofta voru
flestum kunnar. — Nú var flækingum
farið að fækka, þó cnn væri mikið
af þeim. — Sumir af flækingum þess-
um voru meinleysis garmar, sem eng-
um manni gerðu mein, fatlaðir ræfl-
ar eða veiklaðir á einlivern liátt. En
sumir voru heilsuhraustir, stórir og
riðvaxnir ribbaldar, og til i alt nema
að vinna, því nentu þeir ekki, en til
voru þeir í það, að hnupla þvi, sem
þeim fanst sjer geta orðið að gagni,
og ef þeir komu á bæ þar sem fáliðað
var fyrir, lielst kvenfólk og hörn,
voru þeir visir til að liræða það til
þess, að láta það af liendi, sem þeir
þóttust með þurfa. Stundum voru þeir
djarftækir til kvenna ef þeir sáu sjer
færi. Þóttu þeir því jafnan illir geslir
er það frjettist, að þeir væru komnir
í sveitina.
Einn þeirra illræmdustu af flæk-
ingum þeim er þá fóru ferða sinna
um nærsveitirnar á báðar hliðar, hjet
Sigurður og var kallaður sólargapi
að auknefni. Hann var mikill á velli,
liafði lieiðinna manna heilsu, og var
heljarmenni til burða og illmenni að
sama skapi.-------
Kom liann nú vestan úr sveitum og
ætlaði út i útsveitirnar, og labbaði
út í Ytri-Laxárdal.
Það var komið kvöld og fólk var
komið heim af engjum, þegar Sigurð-
ur sólargapi kom til bæja.
Sigurður hóndi, sem áður er um-
getið, rjeði þar húsum. Tók hann
nafna sínum vel, og ljet gefa honum
nóg að borða.
Vinnufólkinu stóð geigur af sólar-
gapa einkum stúlkunum, og liefðu
þær ekki orðið hræddari, þó þær
sjeð Satan sjálfan í liúð og liári.
Sólargapi hafði gaman af stúlkun-
um, og elti þær liljóðandi fram og
aftur um bæinn. En bóndi var hinn
kátasti við nafna sinn, og ljet sem
liann tæki ekki hart á ■— þessum hlut-
um — og hafði hann með lagi af sjer
um kveldið; gekk hann með honum
út fyrir tún, og vísaði honum leið út
að Fosseli á Skaga. — Gæti hann, ef
að nokkur kjarkur væri til í lionum,
komist þar inn í bæinn og rekið
bónda úr rúmi.
— — Sigurður bóndi liafði komið
nafna sínum á þessa skoðun og gefið
honum svo brennivínsdropa á kút-
hoiu til að liressa sig á, og hann bað
hann að skilnaði að segja sjer frjett-
irnar þegar hann kæmi til baka.
Sigurður bóiidi þekti nafna sinn
að því, að liann ljet sjer ekki alt fyr-
ir brjósti brenna — einkum við vin
— og beið nú í von að heyra frá
viðureign þeirra Guðrúnar í Fossseli
og hans.
Sigurður sólargapi tijelt nú leiðar
sinnar um nóttina út á Skaga. Fór
liann langt ofan við Skeifilstaði og
stefndi út á Skagaheiði og kom eftir
nokkra króka að Fossseli.
Sigurði leist bærinn ekki traustlega
bygður. Hanii var búinn að liressa
sig á kútliolunni, og var nú til i alt.
— Hann sá ljáinn í orfi bónda og sló
liann úr og mölvaði hurðina með fæt-
inum í t'yrsta höggi. Síðan ruddist
iiaiin inn í bæinn með ljáinn í liönd-
unum og var riðþungur undir brún.
Guðrún rak upp hátt hljóð, og
hrökk saman af skelfingu, þegar lnin
sá þennan hrikalega mann, með ljá-
inn í höndunum, og lienni datt í hug
að hann mundi ætla að reka þau í
gegn. ------
Sólargapi skipaði Birni að fara upp
úr rúminu liið skjótasta, að öðrum
kosti kvaðst liann reka hann í gegn
með ljánum, — Björn kom ekki fyrir
sig neinni vörn og skalf af hræðslu.
Han varð tafarlaust að skreiðast fram
úr rúminu hálf nakinn, og fara fram
á gólf, en gesturinn fór upp í sæng-
ina til konunnar — hvað sem hún
sagði.------
Guðrún reyndi að snúa sjer upp
að veggnum, og bað Björn að lijálpa
sjer, en Björn stóð alveg ráðþröta
yfir þessari svívirðingu. Honum datt
að vísu í hug að sækja stein og kasta
honum í hausinn á þessum skelfilega
manni, en svo þorði liann ekki áð
lireifa sig burtu, og lenti i aumingja-
skap og ráðaleysi, — eins og liann
liefði verið negldur niður við gólfið.
■— — Loksins liypjaði Sigurður sig
í hurtu og Björn þorði ekki að hreyfa
sig fyr en hann var farinn.-------
„Þú ferð — til — helvitis — fyrir
það, að smána saklausa — og varn-
arlausa — konu“, hreitli Björn út
úr sjer þegar Sigurður var kominn
út úr dyrunum. Hann fór nú smátt og
smátt að átta sig á því, sem gerst
hafði. Hann fann lil sárrar blygðunar
fyrir ragmenskuna og ráðaleysið, —
að reyna ekki að hjálpa konunni. —
Hann fór að tina utan á sig fata-
garmana, og þorði ekki að líta þang-
að sem Guðrún lá.--------
Hugsanirnar flugu um sál lians eins
og vængjaðir djöflar og kvöldu hann.
Hann kreisti hnefana og beit á. jaxl-
inn. —
Haún var ómenni, að gerif ekki
neitt að. — Nú fór hann að sjá ráð.
Hann liefði átt að fá sjer raft og berja
i hausinn á illmenninu — hvaða hel-
vítis raft? Hann var enginn til. —
Taka stein og kasta í liausinn á hon-
um, en ef lionmn liefði nú fipast með
steininn, og hann lent í höfðinu á
Gúðrúnu, — þá liefði illmennið snú-
ist að honum og rekið í hann ljáinn.
Björn ráfaði út þegar liann var
kominn í fötin og sá hann þá að gest-
urinn var kominn inn á liæðir, sem
voru skáhalt fyrir sunnan bæinn.
Björn tók orfið sitt og ljáinn, sem
lagðui' hafði verið rjett við varin-
helluna á hlaðinu, og ráfaði norður
fyrir túnið og fór að reyna að slá.
Björn lijakkaði þarna æði stund, en
með sólar upprás, færðist yfir hann
magnleysi og þreyta. — liann lagðist
niður i slægjuna og bað manninum
allra óbæna, og grjet sáran.
Sigurður sólargapi hjelt leiðar sinn-
ar inn í Laxárdal. Hann fann nafna
sinn og sagði lionuni frá því sem
komið var. —
Sigurður bóndi ljel vel yfir verk-
inu„ og þóttist nú hafa hefnt sin á
Guðrúnu.-------
Sigurður bóndi leysti nafna sinn
úl með sæmilegum gjöfum í mat og
smjöri og brennivíni og hað hann að
láta ekkert á þessu bera, sem komið
liefði fyrir i Fossseli, og rjeði honum
til að fara hurt úr Skagafirði.------
Sigurður sólargapi fór síðan vestur
i Húnavatnsýslu og þaðan út á Horn-
strandir, og eirði hvergi stundinni
lengur og fór mál þetta ekki fleiri
manna á milli en þeirra nafna.
Þegar Björn var farinn út, fór Guð-
rún að reyna að klæða sig í fötin.
Henni fanst hún varla geta hreyft
sig, svo var hún máttfarin og hrædd.
— Þarna va þár draumurinn kominn
fram í þessari skelfilegu mynd. Hún
fór að hugsa um hver þetta liefði
getað verið, og svo datt lienni í hug
að manninum mundi hafa verið kom-
ið til þess að gera þetta. -—
Ummæli Sigurðar komu fram í
huga hennar. Þetta var liefnd hans.
Hqnn hafði sent manninn til hennar.
— — Eftir þetta kom þunglyndið
yl'ir Guðrúnu. Henni fanst hún aldrei
geta verið nokkra stund ein, — eftir
að farið var að rökkva.------Þessi
skelfilega smán gat henni ómögulega
liðið úr minni, og ráðleysi Björns að
geta ekki hjálpað henni í slíkum
kringumstæðum. Amasemin og hræðsl-
an gróf dýpra og dýpra um sig i sál
hennar með hverjum deginum sem
leið.---r
-----Ári síðar um sama leyti var
Guðrún orðin brjáluð.
Nokkrum árum seinna, eftir að
Fossel var komið í eyði, fundu
gangnamenn likrafsa af gömlum
stóruni manni, — i baðstofutóftinni.
Yar það óþekkjanlegt, og gátu menn
þess til„ að þetta væri liræ Sigurðar
sólargapa.
Breskur iþróttamaður náði um dag-
inn 100 breskra mílna hraða á mótor-
bát á stöðuvatni í írlandi. Það mun
vera heimsmet.
----x-----