Fálkinn - 09.05.1931, Blaðsíða 7

J Á L K I N N
7
o •"Ollliix’ o •‘"llllih'’ O •"'illlii." o •<I|I|||||.- o -"Hlllii- O -"111111"' •"'illlii"’ O •'"illlii"' O •'"Hllln'* O •"'illlii"10 •'"Illlii"10 •"Ollliii" O •'"Illlii"' o
o
KALKHLASSIÐ.
EFTIR: GUNNAR G:SON ANNE.
o
k
Jóhann var á leið heim, með hlað-
inn vagninn af kalki. Hann hafði ver-
ið að sækja það upp í kalkbrensluna.
Þelta er ljómandi hlíðveðursdagur
og Kinnarhvollinn var baðaður í sól.
Greniskógurinn teygðist dimmgrænn
fyrir ofan hengiflugið, en fyrir neð-
an var ljósgrænn laufskógurinn.
Lúkas, efsta tindinn á núpnum, sem
fólk kallar því nafni, har dimmgrá-
ann við livít sumarskýin. Vánern,
vatnið mikla var blátt í fjarska og
Lácköhöll gnæfði yfir vatnsflötinn
eins og hvitur máfur úti á nesinu, i
faðmlögum við himinn og haf. Hest-
arnir brugðu á leik í liaganum, með
flagsandi föxum og háreistum haus-
um, sflir af sumarfrelsi og kjarngresi.
„Tralíla og tralíla og tra la ia!“ Jó-
liann sat á hlassinu og söng. Hann
var glaður. Hann hafði margar á-
stæður til að vera glaður, auk góða
veðursins og sumaryndisins. Þó elcki
væri hann nema þrítugur var hann
orðinn maður með mönnum í sveit-
inni. Átti ltann ekki Goðagarð kan-
ske, — 15 hundruð á landsvísu? Átti
hann eklci jörðina skuldlaust og meir
að segja drjúgá fúlgu í sparisjóðnum
í Lidköbing? Hver hafði ástæðu til
að vera glaður, ef ekki hann? Hann
var líka glaður. Og ein ástæðan enn, •
til þess að vel lá á Jóhanni var sú,
að á milli kalkstykkjanna í vagnin-
urn var svolílill kútur, sem gutlaði
á. Gutlið i kútnum var svo aðlað-
andi og lokkandi, að Jóhann gat eklci
á sjer setið að .... „Á-ae!“ sagði Jó-
liann og smjattaði um lei'ð og liann
lagði kútinn á sinn slað aftur og
strauk sjer um munninn.
„Tralíla og tralala!“ Það voru sem
sagt margar ástæður til þess, að vel
lá á Jóhanni. Hann hafði erft jörð-
ina eftir karlinn liann föður sinn, á-
gæta bújörð. Valhneturnar þroskuð-
ust i skjólgóðum garðinum lians, og
á akrinum hans gekk hveitiaxið í öld-
um, svo fallegt að liver Skánbúi hefði
getað grátið af öfund yfir því. Það
var mikið af kalki i moldinni, svo að
aldrei þurfti að hera kalk á. En til >
hvers var Jóhann þá að aka heim
lil sín kalki? Ójú, liann ætlaði að
fara að gifta sig. Iia? Finst ykkur
það skrilið? Máske. Máske var það
skrítið að nokkur stelpa skyldi vilja
binda trúss við hann. Því það var nú
svo, að þrátt fyrir auðinn og annað
var liann ekki í miklu áliti. Fólk
hjelt ekki upp á hann. Hann liafði
erft alla gallana hans föður síns, en
fyrir dutlunga erfðalögmálsins þá
liafði liann farið á mis við þá góðu.
Hann var kræklóttur kvistur á ælt-
slofninum og mundi aldrei bera góð-
an ávöxt, sagði fólk. Hann var ekki
neitt valmenni.
En hvað sem því leið þá ætlaði
hann nú að fara að gifta sig. Og áð-
ur en það yrði, varð liann að rnúra
upp stofuna. Hann ællaði að nota
þetta kalk i múrinn. Viðgerðinni
varð að vera lokið áður en luisfreyj-
an lcæmi á bæinn. Svona lá nú í því,
að Jóhann var að sækja kalkið vegna
þess að hann var i þann veginn að
gifta sig.
I-Iann ætlaði að giftast frænku
sinni.
Afi hans í föðurætt liafði átt tvo
syni. Annar þeirra varð bálskótinn í
húsmannsslelpu og vildi giftast
henni. „Ne-i ónei“, sagði faðir hans.
Það varð nú ekki af þvi! En það var
þrái í blóðinu, bæði í siðasta iið og
þann næstsíðasta og nú kom hart á
móli hörðu. Karlinn var ekki myrk-
ur í máli: „Gifstu þá stelpunni! En
þú átt ekki heima hjerna efíir það!“
Sonurinn giftist elskunni sinni og
lenti
bæði
i basli og
ónytjungar.
volæði. Þau voru
Og þegar karlinn
dó, erfði eldri sonurinn alt einn. Sá
yngri fjekk ekki neitt, og veitti hon-
um þó ekki af; liann var i hernmn
og átti að fæða konu. En þráinn
moltnaði ekki úr honum þrátt fyrir
bágindinn. Hann svaraði yfirmanni
sinum út af við liðsæfingar á Axar-
heiði og var rekinn. Og þá versnaði
hagurinn enn. Um þetta leyti bar það
við, Jóhann, sem þá var sjö eða átta'
ára gamáll hætti sjer út á vorisinn
og brotnaði undan honum. Faðir hans
lieyrði af tilviljun í honum öskrið og
brá við skjótt að draga drenginn upp
úr, en þá bar þar að hermanninn,
sem hafði gengið niður að tjörninni
og ætlaði að fara að dorga fisk.
Hann sá feðgana tvo i voða og tókst
að hjarga þeim báðum úr yfirvof-
andi lifsliættu. Daginn eftir koin
Goðagarðsbóndinn til bróður síns og
lífgjafa og sagði:
„Heyrðu, Lars! Skógarvarðarhúsið
slendur autt. Flyttu þig þangað og
hirtu um það! Þú inátt rækta eins
mikið land og þú vilt!“
Lars þekti staðinn. Þar voru sex
tunnur brotins lands, besti jarðvegur
orði á ástir við Elsu áður. En sjálfs-
þótti hans og síngirni sögðu honum
að honum mundi verða tekið opnum
örmum. Það var deginum ljósara.
Elsa sat á tröppunum í sólskininu,
þegar hann kom og var að fljetta
hana litlu systur sína. Jóhanni fanst
þetta vera falleg sjón. Hann fann að
blóðrásin örfaðist.
„Góðan daginn!“ sagði hann ástúð-
lega og færði vindilinn í hitt munn-
vikið. Elsa tók undir, ofboð rólega.
Jóhann stóð kyr um stund og tott-
aði vindilinn í ákafa. Svo færði hann
sig nær, lagði höndina á öxl Elsu
og sagði: „Elsa, ættum við ekki að
gifta okkur?“
Elsa færði sig undan. „Kannske, en
ekki hvort öðru“, svaraði hún kulda-
lega.
„Jóhann áttaði sig ekki almennilega
á þessu. En vitanlega var þetta ekki
annað en kvenleg varfærni og auð-
mýkt.
„Við skulum láta lýsa með okkur
næst þegar messað verður“, sagði
hann ákveðinn.
Þá stakk maður út illilegum haus
gegn um gluggann og sagði.
„Hversvegna segir þú „við“? Ertu
lúsugur?"
Það var Lars. Hann sat fyrir inn-
an gluggann og var að lesa í postill-
unni. En nú skelti hann henni aftur,
þvi að nú þýddi honum ekkert að
lesa guðsorð, úr því að hann var orð-
inn reiður.
Jóhanni fanst þetta liræðileg ó-
svífni. Þarna stóð hann og iðaði og
reyndi að svara einliverju, svara'ein-
í allri sveitinni. Hann fluttist þangað,
sáði í landið, og ruddi mikið í viðbót
og ræktaði. Goðagarðsbóndinn ljet
hann fá landið fyrir ekki neitt.
Þegar Jóhann var orðinn 25 ára,
tók liann föður sinn i hornið til sín
og fór sjálfur að búa á Goðagarðin-
um. Hann gerðist ráðríkur. Undir
hvössum brúnmn föður lians hafði
dulist sannkallaður gæða bóndi. En
Jóliann var enginn öðlingur. Hann
var nautþrár, heimskur og lirokafull-
ur.
Þegar hann nálgaðist þrítugsaldur-
inn fanst honum vera kominn timi til
að gifta sig. Hann hafði fyrir löngu
einsett sjer að giftast lienni Elsu,
Elsu Larsdóttui' i Skógarkoti, frænku
sinni og elstu dóttur Lars föðurbróð-
ur sins. Úr því að hann var svona
vel stæður sjálfur, fanst honum hann
geta leyft sjer það óhóf, að taka sjer
fátæka stúlku. Hann var nefnilega
ástfanginn af lienni frænku sinni.
Elsa var ljómandi falleg stúlka.
Hún var fögur eins og tungl i fyll-
ingu, eins og sögumenn Kalífanna
voru vanir að segja. Hún var eins og
Kinnarlivollinn, sambland hins suð-
ræna og norræna. Hnotviður og
björk! Hrafnsvart hár, blá augu og
hörundið eins og hýpublóm. Hana
vildi Joliann fá. Hana vildi hann eiga.
Einn sunnudagsmorgun þegar
klukkurnar hringdu til messu á Húsa-
hæ fór Jóhann upp að Skógarkoti —
þvi að nú var bærinn altaf kallaður
því nafni — lil þess að binda enda
á málið. Hann hafði aldrei minst einu
hverju svo mergjuðu, að núpurinn
hristist neðan frá kleifinni og upp á
hátind. En þetta svar kom ekki og
þessvegna sneri hann sjer undan og
fór. Hann hellulagði allan stíginn
milli Skógarkots og Goðagarða með
blótsyrðmn. Þau höfðu vísað lionum
á bug, skötulijúin. Hann hafði viljað
þeim vel, en þau höfðu óvirt hann.
En hvort liann skyldi ekki spila þeim
tromfum, sem hann ætti? Jú, sannar-
lega.
Jóhann var á höltunum þegar Elsa
fór í næsta skifti til kaupmannsins.
Hann kom þvi svo fyrir, að þau áttu
samleið. Og nú leysti hann frá skjóð-
unni. Ætlaði lnin að giftast lionuin?
Annars yrði faðir hennar að hypja
sig burt frá Skógarkoti. Hann benti
henni á, að Lars ætti hvorki jörðina
nje hefði byggingu á henni. Hann
væri ekki fastari þar, en haustepli á
trje.
Elsa kannaðist við þetta. Faðir
hennar var of óvarkár. Hann hafði
ekkert slcriflegt um jörðina — hafði
aldrei komið sjer til að biðja um það.
„En hann pabbi fjekk kotið fyrir
það að hann bjargaði þjer og honum
föður þínmn einu sinni úr Vánern“,
sagði stúlkan. „Hve mikils meturðu
líf þitt?“
Jóhann virti sig á það, sem hann
teldi fram til skatts og það var ekk-
ert smáræði. En þvi vildi hann ekki
hafa orð á við stelpuhjassann. En
hvað sem því leið gerði spurningin
lionum erfitt fyrir og hann átti ekki
annars úrkostar en að segja með
rosta:
Mjer er skítsama um alt það. Ann-
aðhvort giftist þú mjer eða það skal
koma nýr ábúandi á Skógarkotið.
Hugsaðu þig um nolckra daga!“ Og
svo skildi Jóhann við hana.
Elsa vildi gjarnan líta á málið eins
og það var. Hún vissi hvernig faðir
hennar liafði þrælað, til þess að koma
jörðinni í það lag, sem liún var i nú.
Þar hafði hann slitið sjer út öll
manndómsárin og nú var hann far-
inn að eldast. Hún vissi hvernig hon-
um myndi þykja, að flæmast frá jörð-
inni á gamals aldri, frá lífsstarfi sínu.
Hann mundi ekki afbera það. Og öll
litlu systkinin hennar. Hvert ættu
þau að fara? Elsu var nauðugur
einn kostur. Hún sá fyrir sjer opna
lífsleið, mæðu, sorgar og sjálfsafneit-
unar, og þó lijarta hennar lirópaði
mótmæli, þá kaus hún samt þessa leið.
Þannig kom Jóhann fram vilja sin-
um. Var það furða þó hann væri
glaður þarna sem hann kom akandi
á kalkhlassinu. Hann kom altaf sínu
fram. Hæ, fallera! Bráðum var Elsa
orðin konan lians. Sykurkringlan 1
Maður einn kom liliðargölu upp
á veginn og gekk með vagninum .
„Góðan daginn“, sagði hann.
„Góðan dag“, svaraði Jóhann og
stöðvaði liestana. „Það er heitt að
ganga núna. Komdu og tyltu þjer á
vagninn.“
Það er ekki neitt sjerlega notalegt
að aka á kalkhlassi. Og karlinn var
ekki ginkeyptur fyrir þvi heldur.
En Jóhann togaði hann upp á kalk-
binginn og heilsaði honum með þvi
að taka upp kútinn.
„Það var gott að jeg liitti þig,
karlinn“, sagði hann. „Jeg hefi heyrt
að....“
„Súpt.u á hjerna“, tók Jóhann fram
í og rjetti honum kútinn. Hann vissi
ekki hvað hann átti að gera hinum
til hæt'is. Karlinn hjet Svante í Nesi
og var móðurbróðir Elsu. Þegar
hann liafði tekið sjer vænan teig tók
hann eftir, að annar kútur var á
kalkbingnum.
„Skárri eru það nú kútarnir“,
sagði hann. „Er sterkt i þeim öll-
um?“
„Sterkt, sagðirðu? Já, svo sterkt,
að þú gætir sprengt grjót með því.
„Sprengt? Hvernig ætti jeg að fara
að því?“
„Það er púður? Jeg ætla að
sprengja með því nybhur úr akrinum
hjá mjer. Það eru 15 kíló af púðri
í hverjum kút“.
„Það liggur við að mjer verði ekki
um sel“, sagði Svante. „En ánnars
var það annað, sem jeg ætlaði að
minnast á við þig. Er það satt, að
þú ætlir að giftast henni Elsu i Slcóg-
arkoti?“
„Já, víst er það satt, Svante. Við
verðum tengdir!“
„Er það satt, sem fólk segir, að
þú hafir neytt hana til þess?“
„Neytt?“ öskraði Jóhann. „Neytt!
Heldur þú að jeg þurfi að neyða
kvenfólk til að giftast mjer?“
„Þeir segja, að þú hai'ir liótað
Lars, að reka hann af jörðinni ef
Elsa giftist þjer ekki. Er það satt?“
Jóhann sneri sjer að karli, sót-
rauður af reiði. „Satt!“ öskraði
hann. „Farðu tiL fjandans. Jeg lofa
þjer að aka í mínum vagni og gef
þjer mitt brennivin og svo ferðu að
dylgja um mig samt....“
Svante hoppaði sem skjótast af
vagninum. „Jeg ætla niður að vátn-
inu, svo það er best að jeg kveðji
þið hjerna. En ef þú kemur með
mjer inn i skóginn þá skal jeg skera
mjer aspargrein og rassskella þig
rækilega, því að því hefir þú gott
af“.
Jóhann þáði ekki hoðið. Hann
kaus að sitja kyr á kalkhlassinu og
senda hinum tóninn og voru þar
mörg óþvegin orð. Hann var sár-
gramur. Hann þreif brennivinskút-
Framhald á bls. 10.