Fálkinn - 13.07.1935, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
Haustdagur.
I.
Það var einn haustdag, að
jeg var illa staddur og í mikl-
um vandræðum; þarna í þess-
um ókunna bæ, sem jeg liafði
lent í, þekti jeg ekki nokkra
lifandi sál, átti ekki eyri til í
eigu minni og hvergi athvarf.
Jeg hafði selt utan af mjer
hverja þá spjör, sem jeg gat
mögulega verið án og þegar jeg
var öldungis rúinn livarf jeg úr
hænum og út í úthverfin, þang-
að sem jeg vissi að eimskipa-
hryggjan var, og þar sem jafn-
an var mikil vinna að sumar-
lagi; en nú var alt i eyði og
tómt þar, enda var komið fram
yfir miðjan októher.
Jeg ráfaði ál'ram, dragandi á
eftir mjer lappirnar í votum
sandinum og liafði mig allan
við að reyna að koma auga á
eilthvað æti. Jeg reikaði milli
eyðilegra húsa og yfirgefinna
hjalla og liugsaði um livað það
væri gott að vera saddur ....
Við menningarskilyrði þau
sem nú ríkja er miklu auðveld-
ara að seðja sálina en líkam-
ann. Maður reikar göturnar um-
kringdur af stórhýsum, sem hið
ytra — og eflaust að innan líka
—- bjóða af sjer góðan þokka,
og þetta vekur hjá manni alls-
konar hugsanir, um bygginga-
list, um heilhrigði og aðra spak-
lega hluti. Maður mætir fólki
sem er vel klætl og Jilýlega —
það gerir sjer far um að hafa
ákveðið hil milli þín og sjálfs
sín, sýnir lofsverðan álniga á,
að láta eins og það viti ekki af
þjer. Það er dagsanna, hungr-
uð sálin mettast auðveldar og
betur en likaminn og af
þessu er liægt að draga skarp-
viturlega ályktun, hinum metta
i vil!
Kvöldið kom, liann fór að
rigna, norðangolan ýlfraði; hún
hvein í tómum lijöllunum, buldi
á gluggahlerunum í lokuðu veit-
ingahúsinu, en öldur fljótsins
sungu við liviðunum og fleygðu
sjer suðandi upp i sandinn með
löndunum, risu og földuðu hvítu,
runnu út í fjarlægðina, hregð-
andi á leik og eltandi hver aðra
.... Það var sem fijótið findi
að veturinn var að nálgast og
væri að flýja í ofhoði undan
klakaböndunum, sem jafnvel í
nótt gátu lialdið innreið sina í
samfylgd með norðangarðinum.
Himininn var þungur og dimm-
ur, þar var varla hægt að
greina þungu regndropana sem
fjellu úr loftinu.
Hálfhrotið bátskrifli við hakk-
ann, stóru trjen sem skulfu fyr-
ir vindi, alt var óendanlega öm-
urlegt. Alt í kring var í eyði,
mannlaust, dáið; himininn grjet
beiskum tárum. Og það var eins
og alt sálaðisl í þessari miklu
eyðimörk, hráðum yrði jeg eina
lifandi veran þarna, og einnig
mín beið hitur dauðinn.
Alt í einu kom jeg auga á
gulklædda veru, gegndrepa og
hogna í baki, eins og gróna við
jörðina rjett hjá einum hjallin-
um. Jeg stóð kyr og fór að
furða mig á, livað hún væri að
gera þarna. Það var eins og
liún væri að krafsa holu með
liöndunum í sandinn inn undir
hjallþilið.
„Ilvað ertu að gera þarna?“
spurði jeg og settist á hækjur
lijá henni.
Hún rak upp lágt óp og spratt
upp. Nú, þegar hún var upp-
rjett og horfði á mig með upp-
spertum kvíðandi gráum aug-
um, sá jeg að þetta var ung
stúlka á aldur við mig með
ljómandi fallegt andlit, sem
þrír stórir marhleltir voru eina
inissmíðin á. Þeir spillu útliti
liennar þó að þeir að því er virt-
ist hefðu verið settir þarna i
innbyrðis samræmi, tveir þeirra
voru sinn yfir livoru auga og
sá stærsti beint yfir nasrótinni.
Það voru listamannsfingraför á
þessari tilhögun, glögt auga fyr-
ir því, livar blettirnir ættu að
vera tU þess að líta andlitið
sem mest.
Stúlkan horfði á mig og
smám saman livarf kvíðinn úr
augum hennar. Hún tók hend-
ina upp úr sandinum, lagaði á
sjer bómullar-höfuðsjalið og
sagði skjálfandi:
„Langar þig líka í eitthvað
að borða? .... Grafðu þá, jeg
er svo dofin í gómunum. Þarna
inni — hún kastaði liöfðinu í
áttina til hjallsins — er áreið-
anlega hrauð .... kanske pylsa
líka. Verslunin i húðinni opnar
aftur á morgun“.
Jeg fór að grafa og liún horfði
þegjandi á mig; eftir stundar-
Inð fór liún að hjálpa mjer.
Við hjeldum áfram án þess að
talast við. Jeg veit ekki livort
jeg í þessu augnabliki liugsaði
nokkuð uin liegningarlögin, sið-
gæði, eignarrjett einstaklings-
ins og þvi um likt, sem maður
á að liugsa svo stöðugt um,
samkvæmt kenningum upp-
lýstra manna. Sannleikurinn er
sagnahestur og jeg verð að við-
urkenna, að jeg hugsaði aðeins
uin eitt: að grafa mig inn í
búðarhjallinn, og að ,ieg gleymdi
öllu nema þvi, sem jeg ef til
vill kæmist yfir þar inni.
Það var farið að dimma.
Köld, rök og nístandi þoka
sveipaðist um okkur. Ómurinn
af öldusoginu var dimmari en
áður, regnið buldi þjettar og
háværar á lijallþilinu .... Ein-
hverstaðar úr fjarska heyrðist
fótatak næturvararðarins ....
„Er fjalagólf i húðinni?"
Eftir MAXIM GORKI.
spurði samverkakona mín lágt.
Jeg greindi varla livað hún
var að segja og svaraði ekki.
„Jeg spurði livort það væri
gólf í búðinni? Því að ef svo
er, þá vinnum við fyrir gig.
Þegar við liöfum grafið hurl
sandinn rekustum við kanske
á sterka plaiika; livernig eig-
um við að brjóla þá.......það
væri kanske hetra að mölva
læsinguna, hún er sennilega
ljeleg“.
Það er sjaldan að snjallar
liugmyndir fæðast í konulieila,
en getur þó stundum komið
fyrir. Jeg liefi ávalt metið góð-
ar hugmyndir mikils og leitast
við að koma þeim í fram-
kværnd.
Jeg fann læsinguna og mölv-
aði liana. Förunautur minn leit
sem snöggvasl í allar áltir og
steig svo liugdjörf inn í búðina.
Hún kallaði upp og úl til mín
en þó með allri varkárni.
„Bravó!“
Eitt einasla fagnandi orð af
konumunni er mjer meira virði
en langar lofgerðarrollur af
munni karlmanna. En i þá
daga var jeg ekki eins kurteis
og jeg er nú, og spurði bara
stuttaralega, án þess að taka'
mark á gleði stúlluinnar:
„Er nokkuð þarna?“
„Karfa með flöskum . . ..
lómir pokar .... sólhlíf ....
blikkfata“.
Ekkert af þessu var að ósk-
um .... Jeg fann hvernig von
mín kulnaði lit. En all í einu
kallaði hún fjörlega:
„IJæ, þarna kemur það!“
„Hvað ?“
„Brauðið! .... en það er
blautt .... taktu!“
Brauðið kom, ásaml hinni
nýju vinkonu minni, veltandi
niður fyrir fætur mjer. Hún
hafði þegar brotið af því hita
og var farin að maula ....
„Hvað ertu að hugsa! Fáðu
mjer brauðið. Við verðum að
liypja okkur hjeðan. Hvert eig-
um við að fara?“
Ilún starði þreytlum augum
út í myrkrið .... Alt umhverf-
is okkur var raki, myrkur,
öldusog.
„Þarna, háturinn .... eigum
við að fara þangað?“
„Já, það skulum við gera!“
Og við stjákluðum niður að
hátnum og brutum okkur
mola af hrauðinu á leiðinni
og stungum í munninn. Rign-
ingin dundi á okkur, eintivers-
staðar út i fjarska lieyrðist
hæðilegt blístur, eins og ein-
hver stór og sterkur maður,
sem ekki kunni að hræðast
væri að blístra að allri tilver-
unni, að þessum (imurlega
haustdegi og að okkur hetjun-
um tveimur. Við þetta hlístur
fyltist lijartað af sáru vonleysi,
en eigi að síður át jeg með
græðgi og smna gerði unga
stúlkan, sem gekk við hliðina
á mjer.
„Ilvað heitirðu?“ spurði jeg.
„Natasja!" sagði hún hátt og
skelti í góminn.
Jeg leit á liana og klökknaði
enn meir um lijartaræturnar;
jeg' stirðnaði i nóttinni og það
var eins og skrípamynd minn-
ar jarðnesku tilveru glotti
framan í mig, köld og eins og
ráðgáta.
.... Regnið huldi í sífellu á
byrðingnum á bátnum, dumha
liljóðið fylti hugann ömurleg-
um hugrenningum, vindurinn
hvein í rifunum á bátnum og
nauðaði á hitunum, sem vein-
uðu órólega og raunalega. Öld-
ur fljótsins niðuðu við eyrina
svo einrænt og vonlaust eins
og þær væru að segja frá ein-
hverju óbærilega mæðandi, sem
gerir þær óðar og sem þær
verða að flýja undan, en sem
þær eigi að síður verða að
tala um. Og vindurinn vældi
yfir ám og eyrum, vældi og
söng raunaljóð.
II.
Dvölin i hátnum var alger-
lega laus við öll þægindi; þar
var þröngt og rakt, i kjalsoginu
safnaðist regnvatnið fyrir og
vindurinn skóf það upp ....
Við sátum þögul og skulfum
af kulda. Jeg man að jeg var
syfjaður. Natasja liallaðist út
að borðstokknum og hnipraði
sig í kuðung, starði, með hand-
leggina um linjen og kinnina
á öðrum handleggnum, út á
ána með uppspertum augum,
sem virtust afar stór, i ná-
grenni við hláu blettina ....
Hún sat án þess að hrærast,
þögul, og jeg fann livernig
þessi þögli og þessi óbifanleiki
gerði mig smám saman liálf
feiminn við hana. Mjer fanst
jeg ætti að tala við hana, en
vissi ekki hvernig jeg ætli að
hyrja. Loks byrjaði hún sjálf.
„Hræðilegt líf er þetta!“. Það
var djúp sannfæring i rödd
liennar.
Saml var þetta ekki kvein-
stöfum líkt, það var alt of mein-
laus til þess. Þetta var aðeins
ályktun manneskju, sem hafði
tiugsað málið, ályktun sem jeg
gat ekki mótmælt. Jeg þagði.
Hún leit ekki á mig en sat nú
aftur óbifanleg og þögul.
„Ef maður aðeins gæti dreg-
ið andann“ sagði Natasja
skömmu síðar, lágt, hugsandi,
en kveinstafir voru engir i orð-
um hennar nú fremur en áður,
aftur var þetta aðeins mann-
eskja, sem tiugsar um lífið,
kannar sjálfa sig og kemst að
þeirri niðurslöðu, að hún megi
ekki einu sinni draga andann,
ef hún eigi að verja sig gegn
rás viðburðanna.