Fálkinn - 19.10.1935, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
Tryggvi Gunnarsson
1835
Tryggvi Gunnarsson.
„Og þaS er víst: ef dýrin mættu mæla,
þá mundi verða blessaS nafnið þitt“.
Þ. E.
I gær voru liöin 100 ár frá því
er Gunnlaugur Tryggvi Gunn-
arsson fæddist.
Á þessu aldarafmæli minnist
þjóöin alls þess, er hann vann
fyrir land sitt.
Minst er íslendingsins, sem
ávalt þráði heitast alt það, er
hann vissi, að liorfði til heilla
þjóð sinni, og verða mátti henni
til raunverulegs gagns; gat orð-
ið til þess að lyfta af henni oki
fátæktar og menningarleysis.
Minst er athafna- og umbóta-
mannsins, sem var snortinn eld-
huga fyrir liugsjónum sínum,
gerðist brautryðjandi og hratt í
framlcvæmd ótal mörgum stór-
vægilegum, verklegum nýjung-
um, ættlandi sínu til farsældar
og blessunar.
Minst er hæfileikamannsins,
sem öll störf virtust leika í hönd-
um, hvort sem hann var hóndi,
lireppstjóri, ljósmyndari, verslun-
arforstjóri, hrúar-, skipa- eða
húsasmiður, vegagerðarmaður,
garð- eða skógræktarmaður,
bæjarfulltrúi, þingmaður, banka-
stjóri, ritstjóri, eða formaður
fjölda fjelaga, er höfðu sitt ætl-
unarverkið hvert.
Og síðast en ekki síst er
minst mannúðarmannsins, sem
kendi sárt til, hvenær sem liann
vissi einhvern ranglæti beittan,
eða að þeir sættu illri meðferð,
sem ekki gátu borið hönd fyrir
höfuð sjer, mannsins, sem fyrst-
ur hóf upp merki dýraverndun-
ar á Islandi.
Af öllum þeim miklu, fjöl-
þættu og áhrifaríku fremdar-
veFkum, sem Tryggvi Gunnars-
son inti af höndum, i þágu
lands síns og þjóðar sinnar, á
viðburðarikri æfi, var það tvent,
sem honum þótti vænst um.
Annað voru afskifti lians af
högum Jóns forseta Sigurðsson-
ar. „Hitt var það, sem jeg hefi
skrifað og unnið fyrir dýrin“,
segir hann sjálfur í hinu litla
broti endurminninga sinna.
Hver einstakur þáttur í æfi-
starfi Tryggva Gunnarssonar er
mjög merkur. Ef lýsa ætti
hverjum þeirra rækilega, væru
sumir nægjanlegt efni í langa
ritgerð, aðrir jafnvel í stóra
bók. Verður því alls ekki minst
itarlega allra þjóðþrifastarfa
hans í stuttri blaðagrein.
Að þessu sinni gefst aðeins
tækifæri til að rekja lítillega
einn þáttinn, mannúð hans. Er
það starf hans dýrunum til
hjálpar, sem nú verður á
drepið.
Þegar í æsku mun hugur
Tryggva Gunnarssonar liafa
hneigst til samúðar með dýr-
unum.
Hann hefir svo sjálfur frá
skýrt, að á ungum aldri liafi
hann fundið mjög sárt til með
sauðfjenu, er það var rekið á
afrjett, og nauðsyn bar til að
reka það á sund í ám, er oft-
ast voru þá í foráttuvexti. En
þá voru engar brýr til í landinu.
1 sögum hans, frá æskuárun-
um, um dýrin, kemur og greini-
lega í ljós, hve skarpa eftir-
tektargáfu hann hefir haft, um
háttu dýra, tilfinningu þeirra
og vit, og hvílik þau vináttu-
bönd voru, er þá þegar tengdu
hann við þau.
Seinna, er hafin var orðinn
forstjóri Gránufjelagsins, varð
hann iðulega að takast á hend-
ur löng ferðalög, um Norður-
og Austurland, meðal annars
í fjárkaupum á haustum. 1
haustferðum þessum dvaldist
honum oft fram um veturnætur,
— 18. október —
er veður voru tekin að spillast,
og komnar voru hriðar og frost.
„Þá var mjer sárasta kvölin
að þurfa að sundleggja hestana
í ísköldu vatninu“, segir Tryggvi.
„Þá kom hrúar-náttúran í mig“,
segir hann ennfremur.
Og víst má það fullyrða, að
þrekvirki það, er hann inti af
höndum, á sviði hrúargerðar,
hefir hann eklci livað síst af-
rekað vegna dýranna. Hann
þekti af eigin raun jökulárnar
á Islandi; vissi gjörla ógnar-
vald þeirra, og hvílíkur voða
farartálmi þær voru mönnum
og dýrum.
„Kunningjafólki mínu í Dan-
mörku var jeg svo að segja eitt-
hvað af þessum ferðum mín-
um og tilfinningum“, segir
Tryggvi, og heldur áfram: „Þá
vekjast þau upp í Kaupmanna-
höfn, Lemche kammerherra, og
frænka mín, Benedicte Arne-
sen-Kall, og styðja Þjóðvinafje-
lagið til að koma út fyrsta heft-
inu af „Dýravininum“.
Slík eru þá tildrög þess, að
liafin var útgáfa „Dýravinar-
ins“, fyrsta málgagns dýra og
dýravina á íslandi. En ekki er
hægt að segja, að sje yfirlætis-
bragur á frásögn brautryðj and-
ans, er hann skýrir frá tildrög-
um málsins og upphafi reglu-
1935
legrar dýraverndunar hjer á
landi.
Tryggvi Gurinarsson vissi það
samt vel, að það var fleira, sem
var þess valdandi i þann tíma,
en náttúruöflin, að dýrunum á
Islandi leið oft illa. Öll alþýða
manna var yfirleitt ekki eins
þroskuð, um meðferð alla og
umgengni við dýrin, og siðaðri
þjóð sæmdi.
Þá höfðu og gengið yfir land-
ið hin meslu harðindaár, eins
og frostaveturinn miklil880—81,
og næstu ár þar á eftir og lior-
fellir átakanlegur, svo sem al-
títt var þá, ef eittlivað bar útaf.
Á þessu vildi Tryggvi ráða bót,
eins og svo mörgu öðru, er mið-
ur fór í landinu. Vildi liann
koma þeirri hugsun inn hjá
hændum, að viðliafa alla fyrir-
hyggju um fóðurbirgðir lianda
búfje sínu. Og ótal margt fleira
vildi liann lagfæra, er snerti að-
húnað manna við dýrin.
Þá lætur Tryggvi þess ógetið,
að hann iðulega varnaði þess,
að menn fremdu á dýrunum
niðingsverk, einnig áður en
„Dýravinurinn“ hóf göngu sína
um landið. Skal nú getið eins
slíks alhurðar.
Eitt sinn kom sveitamaður i
kaupstað á Norðurlandi. Hafði
liann með sjer fylfullan kapal
undir reiðingi. Um morguninn
kastaði kapallinn folaldinu, en
um miðjan dag hafði bóndi lagt
á hryssuna, girt fast á henni,
og látið upp á hana tunnuburð.
Átti merin að bera þeiinan
l>unga heim til lians, og var
vegalengdin um þrjár þing-
mannaleiðir.
Mun Tryggvi hafa orðið að
taka alveg ráðin af mannfýlu
þessari til þess að koma í veg
fyrir, að hann fremdi þessa
þrælmensku. Slík dæmi mætti
mörg segja af Tryggva.
Það sem nú hefir verið á
drepið, sýnir ljóslega, livað
þörí'in var hrýn á því, að eitt-
livað væri aðliafst, er stefndi
að því: að glæða kærleik
manna til dýranna, og auka
þekkingu þeirra á þeim. Það
vildi Tryggvi gera. Hann gerð-
ist forgöngumaður þess ináls
með „Dýravininum“.
Fyrsta heftið kom út 25.
inars 1885, en þá má telja að
regluleg dýraverndunarstarf-
semi hefjist lijer. Þannig eru á
þessu ári liðin 50 ár frá upphafi
þeirrar mannúðarstefnu á ís-
landi.
„Dýraverndunarfjelag danskra
kvenna“ kostaði útgáfu fyrsta
heftisins að langmestu leyti,
enda er það talið gefið út af
Minnisvarði Tryggva Gunnarssonar í Alþingishús-
garðinum i Regkjavik.