Fálkinn - 11.09.1937, Blaðsíða 7

F Á L K I N N
7
Þá fór mig að gruna, að hún
liði skort. Maðurinn var altaf
að heiman og svallaði með
mesta illþýðinu sem hægt var
að finna á götunni. Þó að þetta
væri'um miðjan mánuðinn vildi
svo til að: jeg gat sjeð af nokkr-
um krónum, og jeg gleymi al-
drei fallega brosinu, sem kom
á andlitið á henni. Það var eins
og hún liefði fengið stórfje. Nú
fyrst fór jeg að veita henni
nánari athygli. Hún var orðin
mögur og skinin og jeg komst
að raun um, að hún svelti.
Það var viku seinna að jeg
vaknaði um miðja nótt við háv-
aða og gauragang fram í and-
dyrinu. Það var maðurinn sem
var að koma heim, og það var
auðvelt að heyra, að hann var
dauðadrukkinn. .Teg hallaði
mjer á hitt eyrað og hugsaði
ekki meira um þetta. Hann var
altaf svona þegar iiann kom
heim á nóttinni.
Jeg liafði vist blundað aftur,
en nú glaðvaknaði jeg. Frá i-
húðinni við hliðina á mjer
heyrði jeg hayk og háreysti.
Húsgögn voru mölvuð og jeg
heyrði að maðurinn gekk ber-
serksgang. Inn á milli heyrði
jeg' gráthljóðið í konunni. Jeg
heyrði að hann var að heimta
aí henni peninga, en hún hafði
enga.
Þetta er eilt al' því ógeðsleg-
asta, sem fyrir mig hefir borið.
Jeg hefi aldrei heyrt neitt eins
viðbjóðslegt og ásakanirnar og
skammirnar sem liann jós yfir
hana. Hvað átti jeg að gera?
Það mundi aðeins vera að ausa
olíu á eldinn, ef jeg reyndi að
fara að lala um fyrir lionum.
Þessvegna þugði jeg og lireyfði
mig ekki, þó að mig klæjaði i
fingurnar og langaði lil að
tukta manndýrið ærlega.
En ólætin fóru vaxandi og nú
heyrði jeg konuna hljóða ákaf-
lega. Þegar jeg kom inn, lá hún
i náttkjólnum á beru gólfinu
og maðurinn stóð á hnjánum
yfir henni og þrýsti fingrunum
að barkanum á liénni. Hún var
lielblá í framan, og ef jeg hefði
ekki skorist í leikinn hefði liann
eflaust drepið hana.
En i þetta skifti fjekk mað-
urinn ærlea ráðningu og að því
loknu opnaði jeg og fleygði
honum út á götu. Og sömu nótt-
ina tók jeg ákvörðun.
Jeg fjekk leyfi úr bankanum
og fór heim á ætlstöðvar henn-
ar og leitaði föður liennar uppi.
Hann grjet eins og ba,rn, þegar
hann heyrði um líðan dóttur
sinnar. Hún liafði akli'ei minst
á það einu orði í brjefum sín-
um, að sjer liði illa. Ekld hafði
hún minst einu orði á það, að
maðurinn heunar færi með
hana eins og rakka.
Faðirinn hafði nógan líma.
Hann hafði selt syni sínum
verslunina og lifði á eignum
sínum. Hann kom með mjer.
Og nú komsl lag á heimilið.
Faðirinn flutti í húsið, en mað-
urinn út, og það voru gerðar
i’áðslafanir til að hún fengi
skilnað.
En það konist aldrei svo langt
að til skilnaðar kæmi.
Ólifnaður mannsins fór si-
versnandi og eitt sinn er hann
hafði lent í handalögmáli að
nætux’þeli, þá var hann stung-
inn inörgum stungum með lxnífi.
Hann átti hvergi heimili, svo
að lögreglan bar hann heim til
liennar.
Já, jeg sagði það áðan. Hver
skilur konuna? Þið hefðuð átt
að sjá sorg hennar, liafa sjeð
iðrun hennar þegar liún fleygði
sjer j7fir líkið og grjet og grjet.
Hún kendi sjálfri sjer um
hvernig komið var. IJún hefði
ekki átt að sleppa honum, fanst
henni. Hver veit nema liann
í Fálkanum frá 21. og 28. ágúst
eru rnyndir af tveimur sögustöðum,
sem mjer eru kunnir, Orustuhóll og
Stjórnarfoss. Og þar sem sagnir um
þessa staði eru ókunnar mörgum,
eða jafnvel öllum, þá finst mjer
skylda mín að skýra frá þeim, eins
og mjer voru sagðar þær. Sagnir
[tessar eru teknar eftir Stefáni Hann-
essyni á Hnausum i Meðallandi og
Guðmundi Jónssyni Ytri-Tungu í
Landbroti, en sem nú eru báðir
dánir, og með þeim glataður mikili
fróðleikur fyrir fult og alt.
Eins og öll.um er kunnugt, sendi
Haraldur hárfagri hingað til lands
Una Garðarsson i þeim erindum að
vinna landið handa sjer. Hann kom
úi í Alftafirði eystra, en er menn
vissu erindi hans varð hann að
flýja þaðan. Komst hann að siðustu
lil Leiðólfs sterka á Leiðólfsfelli,
sem er sjerstakt fjall á Landbrots-
afrjetti. Hafði hann þar mikið bú
og annað að Á á Siðu. Uni settist
að um veturinn við tólfta mann hjá
Leiðólfi. Dóttir átti Leiðólfur sem
Þórunn hjet, og varð vingott með
þeim Una og henni, og er á vetur-
inn leið, varð öllum ljóst að hún
var kona eigi einsömul. Fór Leið-
ólfur þess á leit við Una að hann
ætti hana og tæki við búi eftir sig,
því að hann var farinn að eldast.
Uni sagði hvorki af eða á og fór
svo fram um hríð. Skip lá þá á
Skaftárósi og ætlaði utan er veðr-
átta batnaði, og eina nótt strýkur
Uni burt úsamt mönnum sínum ón
þess nokkur yrði þess var, en um
morguninn sjer Leiðólfur hvers kyns
var, að Uni er farinn, bregður hann
þá fljótt við, kallar saman menn
sína og heldur á eftir þeim, því
hann þóttist vita að þéir ætluðu
sjer til Skaftársós. Náði hann þeim
í móum nokkrum rjett á móti, þar
sem bærinn Blesahraun er nú (nafn-
inu á þessum móum hefi jeg gleymt,
en jieir eru áreiðanlega kendir við
,,svin“).
Snjeri Leiðólfur þeim þar aftur.
og var svo alt kyrt um hríð. En svo
eina nótt strýkur Uni aftur frá Leið-
ólfsfelli, og komst þá ofan Kleif-
arnar niður undir Stjórnarfoss. Var
þar gott að leynast enda tóku þeir
sjer þar hvíld. Vissu þeir þá eigi
fyr til en Leiðólfur kom þar að
hefði þá orðið betri maður að
lokum.
Maðurinn var grafinn, en
konan harmaði hann til æfi-
Ioka. Annars lifði hún ekki
manninn lengi. Sorgin og iðr-
unin yfir því að hafa látið lxann
fara frá sjer, styttu henni ald-
ur. Hún varð tærðari og' grann-
ari með hverjum degi og nú
sást hún aldrei brosa.
Ónei, piltar. Þegar jeg sje
konur eins og Vestu Rasmussen
þá segi jeg við sjálfa mig:
„Þarna fer hetja!“
Og þær eru fleiri en við vil-
um, þessar hetjur. Hetjur ást-
arinnar, sem bera sorg í hjarta
en höfuðið hátt. Líða og þjást,
vona og trúa, verða vonsviknar
hvað eftir annað, en vona samt
á ný.
Hvernig geta venjulegir karl-
menn skilið slikar konur?“
þeim, og var þá eigi griða að biðja.
Drap hann þá alla tólf saman og
voru þeir dysjaðir þar. Á grasbarð-
inu Kteifa megin er undir brekk-
unni hóll allstór, með steini ofan á‘
kollinum, sem jeg gæti vel trúað að
væri gerður af mannahöndum. Get-
ur ekki verið að þar sje dys þeirra?
Jeg beini þessari spurningu til mjer
tróðari manna, sem kynnu að verða
þarna á ferð, og vildu athuga þetta.
Ennfremur skal geta þess, að
Kálfagrófin, sem Landnáma getur
um að Uni hafi fallið í, er hvilftin
í kringum Stjórnarfoss beggja meg-
in, og dró hún nafn af þvi, að þar
voru hafðir kálfar frá Kirkjubæjar
klaustri á fyrri tímum. Það nafn
þekkisl nú ekki og ekki heldur
söguviðburðirnir sem þar gerðust.
Læt jeg þar með úttalað um þennan
sögustað,
Hin sögnin, um Orustuhól, er í
sambandi við þá fyrri, og mun jeg
skýra frá henni eins og fyrnefndir
menn sögðu mjer hana.
Sonur Una og Þórunnar var Hró-
ar kallaður tungugoði. Að Fossi á
Síðu bjó Móðólfur landnámsmaður
(sem núpurinn er kendur við). Átti
hann dóttur þá er Ástríður hjet,
kölluð „mannvitsbrekka“, vandi
Hróar komur sinar þangað til fund-
ar við hana. Syni átti Móðólfur og
var þeim litt gefið um komur hans
og ákváðu að ráða hann af dögum
og eitt sinn er hann kom þangað,
sátu þeir fyrir honum og drápu
hann. Heitir þar Hróarstunga á milli
tveggja lækja og Hróarshaugur, þar
sem hann á að vera heygður. Út af
drápi hans mun hafa orðið misklið
nokkur. Foss er eins og allir vita
landnámsjörð og fylgdu henni. fjör-
ur miklar, var oft farið á reka til
aflafanga því einatt hefir rekið þai
fisk, timhur allskonar bæði til bygg-
inga og eldiviðar og margt fleira.
Eins og kunnugir vita er Orustu-
hóll ekki langt frá þeirri leið, sem
farin hefir verið frá Fossi, og stóð
hann þar einstakur upp úr sljettunni.
Undir honum að vestanverðu var
Iiellir mikill, og var í honum geyml
timbur og ýmislegt, sem á fjörurnar
rak, þar til þurfti að nota ])að, að
minsta kosti var hann í notkun er
Skaftáreldur braust út 1783, en þá
Tveir sögustaðir.
SIR KINGSLEY WOOD
heitir heilbrigðismálaráðherra Breta
Yigði hann nýlega sumarskóla i
Essex og tók við sama tækifæri þátl
í ,,baseball“ skóladrengjanna, með
mikilli áfergju þó aldraður sje orð-
inn.
KAPPSIGLING VJELBÁTA.
A ári hverju er háð kappsigling
vjelbáta, milli Pavia i Norður-ítaliu
og Feneyja og er vegalengdin 480
km. Hjer sjesl báturinn sem sigraði
í sumar. Fór hann að meðaltali yfn
90 kílómetra á klukkutíma.
hvarf hann undir hraunið er um-
kringdi hólinn. Móðólfssynir rnunu
hafa notað þennan hellir til geymslu
enda var hann mjög hentugt forða-
búr, og svo til skamt frá bænum.
Það var því mjög auðvelt fyrir óvini
þeirra að komast í Hólinn á meðan
þeir voru í fjöruferð og híða annað-
hvort í hellinum eða í skjóli við
Hólinn, þvi ómögulegt var að sjá
neitt fyr en að var komið, þó marg-
ir væru fyrir. Heimildarmenn míni '
sögðust ungir liafa heyrt þessa sögu
um Orustuhól, en hvernig þeirri or-
ustu lauk vissu þeir ekki, en lnm
stóð i sambandi við dráp Hróars
tungugoða, um það bar þeim báð-
um saman. Jeg hefi nú lauslega
skýrt frá þvi, sem þessir tveir fróð-
leiksmenn sögðu mjer um þessa
staði, er Fálkinn hefir nú flutl mynd-
ir af, og legg jeg svo lesendum Fálk-
ans í sjálfsvald livort þeir vilja
halda þessum sögum lifandi, eða
láta þær deyja út, sem marklausl
orðafleypur. Jeg hefi gert skyldu
mína, að draga þær fram i dags-
Ijósið. Við megum ekki kasta neinu
frá okkur, sem við sjáum að aflar
fróðleiks um sagnir og sögustaði.
Ágúst Jónsson,
Njálsgötu 48 B.