Fálkinn - 20.11.1937, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
Myndin til hægri er af höll Karls lini bjó, meðan hann dv'aldist þar i 'er þeir Hitler og Mussolini liittust
prins í Miinchen, þar sem Mussö- heiinsókn. Hin myndin er frá þvi, fyrsta skipti í Feneyjum.
vísindarannsókna og' fimm mil-
jónir punda til tekniskra skóla
og háskólunum í Skotlandi gaf
hann tvær miljónir sterlings-
punda.
Hann barst litió á sjálfur og
var sparnevtinn. Þa'ð eina sem
liann eyddi miklu í voru fer'ða-
lögin; en hann taldi þau jafn-
an nauðsynleg vegna kaupsýSlu
sinnar og viðskifta. Hann liafði
mjög óbrotið mataræði. Hann
var ljettur væskill og aðeins 5
fet og fjórir þumlungar (ensk-
ir) á hæð. Hann var ekki
þyngri en fjögra feta járnbraut-
arteinn úr stáli.
Frá uppliafi vega sinna leit
hann á kaupsýsluna eins og
ltvern annan leik. Hann ljel
aldrei peningana stjórna sjer,
eins og flestir gera. Hann hafði
unglingshjarta alla tíð, var all-
af vakandi, fullur af áhuga og
fljótur til viðbragðs. Heili hans
var altaf barmafullur af nýjum
hugmyndum, sem snerust um
það að bæta hag mannkýnsins.
Hann fann miklu minna til sín
en meðal skrifari. Jeg hefi sjeð
hann húka á hækjum á gólfinu
í hókastofu sinni í New York,
önnum kafinn við að raða upp-
dráttum og myndum á gólfið.
Hann kærði sig ekki hót um að
sýnast. Hann hafði aðeins eitt
yndi: að tefla taflið og vinna.
Stálið var uppáhald hans;
bókasöfn; friðurin; lýðræði
og að nokkru leyti vísindi
og hljómlist. Hann studdi
drengilega frjálslynda flokkinn
í Englandi. Bestu vinir lians
voru Bryce og Morley. Hann
hafði yndi af bókum. Einu
sinni sagði hann: „Ef jeg ætti
kosl á að lifa æfi mína upp
aftur, þá mundi jeg kjósa að
verða bókavörður“.
Hann fyrirleit stifa flibba og
samkvæmislíf hefðarfólksins.
Hann keypti sjer aldrei sigl-
ingasnekkju og eignaðist aldrei
járnbrautarvagn handa sjálfum
sjer. Hann hliðraði sjer hjá
samkvæmislífi rika fólksins.
Hann kvæntist, þegar hann var
fimtíu og tveggja ára og kona
lians helgaði sig' heimilisstörf-
nnum. Þau eignuðust eina dótt-
ur, sem giftist ungum járn-
brautarforstjóra. Carnegie
mundi hafa or'ðið sinnulaus, ef
hún hefði gifst hertoga.
Hann var góður vinnuveit-
andi og ávall fyrstur manna til
j>ess að hækka kaupið. Hann
sparaði aldrei á þvi að lækka
kaupgjald heldur á því að bæta
vjelarnar. Hann græddi hauga
af fje, en það voru alt hreinir
]>eningar. Hann gerði engan
mann fátækari. Hann eignaðist
l>eninga, þeir voru laun fyrir
góða stjórn. Þegar hann fædd-
ist kostaði pundið af stáli einn
shilling. Hann lækkaði stálverð-
ið ofan í 3/4 úr penny. — Hann
var auðmaður; og' æfiferill hans
er svar við sameignarkenning-
unni. Hann arðrændi engan.
Hann hækkaði kaupið. llann
gerði vinnuna auðveldari. Hann
lækkaði vöruverðið. Hann bygði
upp nýja iðngrein öllu mann-
kyninu til blessunar.
Og hann byrjaði tilveruna i
ofurlitlum kumbalda i Dun-
fermline. Þannig er hetjuljóð
Carnegie mesta iðjuhölds
allra Skota“.
Hjer á landi er Carnegie
kunnastur fyrir hetjusjóð sinn,
sem er sú eina gjöf hans, sem
íslendingar hafa notið góðs af.
Veitir sjóður þessi árlega verð-
laun fyrir vasldcga björgun
manna úr Jífsháska, svo sem
frá druknun, bruna og öðru og
Iiafa margir hjer á landi fengið
viðurkenningu úr sjóðnum. En
hetjusjóðurinn er aðeins smá-
ræði hjá ýmsum öðrum gjöfum
Carnegies. Hjer að framan hef-
ir verið minst á bókasöfnin,
sem hann hefir gefið Ameríku
og Englandi og gjafir lians til
vísinda og skóla. Þá má nefna
l'riðarsjóð Carnegie, sem hann
stofnaði með tveim miljónum
punda og skal sjóður þessi
veita fje til fræðslu um friðar-
mál, lil fræðslu í hagfræði og
sögu og til prófessorsembætta i
alþjóðarjetti. í sambandi við
þetta má geta þess, að hann
gaf stórfje iil byggingar friðar-
hallarinnar i Haag, þar sem al-
þjóða-gerðadómúrinn situr. Af
skotska háskólasjóðnum var
17.435 stúdentum veittur 700.-
000 punda styrkur fyrstu seyt-
ján árin sem sjóðurinn starfaði.
Carnegie gaf einnig stórfje til
blindraskóla í Englandi og til
Bauðakrossins, til hjúkrunar-
kvennaskóla og til styrktar
tónlistarmönnum í Bretlandi.
Ýmsar bækur liggja eftir
Carnegie, aðallega frá síóari ár-
um hans og hafa sumar þeirra
verið þýddar á norðuríanda-
mál. Fyrsta bók hans var
„Triumphant Democracy“ sem
kom út 1886, „The Gospel of
Wealth“ kom út árið 1900,
„The Empire of Business 1902,
„The I.ife of James Watt“ 1909
og „Problems of To-day“ árið
1909.
Það var árið 1901, sem Carne-
gie seldi eign sína i stálfjelög-
unum miklu fyrir 90 miljón
]>und, þetta fyrirtæki, sem
steypt hafði verið saman í
hring úr mörgum smærri og
gekk undir nafninu „Carnegie
Sleel Co“ og átli auk stálsmiðj-
onna bæði kolanámur, járn-
hrautir og gufuskip. Kaupand-
inn var auðkýfingurinn .Tolm
Piermont Morgan og nú breytti
fjelagið um nafn og heitir enn
„United States Steel Corpora-
tion“. Eftir það settist Carne-
gie i helgan stein og sat lengst-
um í Skibo á Skotlandi. Hann
dó á ferðalagi í Lenox í Mass-
achusetts 28. ágúst 1919. Dánar-
bú þessa ríka manns hljóp ekki
á neína fimm miljónir punda
eða um tuttugasta hluta þess
sem hann liafði átt, þegar hann
var ríkastur.
— Þjcr játiö nö hafa kallað ináta-
flutningsmanninn nashyrning?
— Já, cn það var bara táknrœnt.
Kennavinn: — Hvar cr Madeira?
Hans: — í kjallaranum hans
pabba.
— Mikið Skelfing ertu súr á svip-
inn?
— Er það ekki von, mjer gremst
svo mikið við konuna mína. AJlan
daginn cr hún að nöldra: Géfðu
mjer peninga, jeg má til að fá pen-
inga?
Og hvað gerir hún við ailu
l>essa peninga?
- Hvernig á jeg að viia það. Hún
fær aldrei neina.