Fálkinn - 08.01.1938, Blaðsíða 8

s
FÁLKINN
Boð samtíðarinnar. 15.
Lord Halifax.
Anthonv Eden þóttist brögð-
mn beittnr þegar enska stjórnin
notaði tækifærið er bann var ný-
l’arinn á !)-velda ráðstefnuna í
Bruxelles og sendi Halifax lá-
varð og innsiglisvörð lil Þýska-
lands í þeim erindum að ræða
stjórnmál við Hitler. Var þetta
frambjátaka af versta tagi og
því von að Eden sárnaði. En
þegar liann befir reynt að tala
við Þjóðverja befir það borið
lítinn árangur. Chamberlain
vildi því reyna annan mann, því
sjálfur er bann Þjóðverjavinur,
og sendi Halifax, sem líka telst
til þeirra Breta, sem vilja halda
vináttu við Þjóðverja.
Þessi ferð átti nú að fara dult
og alls ekki Iiafa á sjer opin-
I)ert snið. Það átti að beita svo,
að Halifax færi til Berlín til
að skoða dýraveiðasýningu. Og
svo átti liann að rekast á Hitler
svona rjett af tilviljun. En
kvöldblað í London ljóstaði öllu
upp-
Halifax? Hverjir kannast við
bann? Nafnið er nýtt. En mað-
urinn er gamalkunnur áður -
undir öðrum nöfnum. Hann
bjet Edward Frederick Lindley
Wood þegar bann fæddist 1881.
Undir þvi nafni varð bann ný-
Iendumálaundirráðherra í stjórn
Idoyd George 1921 og menta-
mála- og landbúnaðarráðberra
í stjórnum Bonars Law og
Baldwins. En 1925 varð bann
varakonungur í Indlandi og aðl-
aður um leið undir nafninu
Loril Irwin. En núverandi nafn
erfði bann við lát föður síns,
er andaðist 9! ára fvrir þrem
árum.
Lord Halifax varð þingmað-
ur 1910 og lávarður 1925. Hann
var ofursti i beimsstyrjöldinni.
Er bann 3. Halifax-lávarðurinn
í röðinni. Hann var undirkon-
ungur i Indlandi í sex ár en
þjóðernissinnunum indversku
þótti bann barður í born að
taka þó bann væri frjálslyndur
i ýmsu. Hann ljet taka Gandlii
fastan 1930 en bóf siðan samn-
inga við hann.
Lord Halifax varð menta-
Roð í stað leðurs.
Þjóðverjar vinna ósleitilega að
því að finna ráð til þess að verða
sem óháðastir erlendum innflutn-
ingi og notfœra sjer ýmisleg úrgangs-
efni sem áður hefir verið fleygt.
Mörg ár eru síðan þeir fóru að
nota hákarlsskráp til bókbands i
kventöskur og skó, en nýlega eru
þeir farnir að nota venjulegt fisk-
roð á sama hátt, síðan flökun á fiski
varð almenn i Þýskalandi og mikið
fjelst til af heillegu roði. Mest felst
til af upsa- og þorskroði en einnig'
löngu- og keiluroð er mikið notað.
Það eru tveir Hamborgarar, Henry
Feldhausen og Gustaf Umlauf, sem
hafa hafa fundið aðferð tit þess að
súta roð, með aðferð sem gerir þau
hæði sterk og falleg. Og það er hægt
að lita roðið hvcrnig sem vill. Ýms-
ar verksmiðjur í Offenback í Þýska-
landi eru farnar að búa til bókakili,
kventöskur, allskonar belti, hand-
löskur, skjalamöppur og margt fleira
úr sútuðu roði og verða þessar vöv-
ur til sölu á Leiþziger'-messunni i
vor.
En þessar þýsku verksmiðjur vant-
ar tilfinnanlega hráefni. Því var það
að ein af verksmiðjunum rjeðst síð-
asta haust i útgerð einkum með þvi
markmiði að veiða hákarl. Fyrir-
kómulagið var líkt og á hvalveíðum
og gert út ,.móðurskíp“ með fjórum
veiðihátum. Á móðurskipinu voru
vjelar til að flá veiðina og kæliút-
húnaður til að koma lienni óskemdri
í land. Lifrin brædd um borð og
fisklím búið til úr innýflunum. Á
þeim timum sem hákarl ekki veið-
ist stúnda skipin einkum makríl-
styrju-veiðar og annara stórfiska.
Hjer á Jandi felst talsvert til af
roði, síðan farið var að flaka fisk
lil útflutnings og horfur eru á, að
þessi meðferð á nýjum fiski eigi
fyrir sjer að fara vaxandi. Er þvl
fulí ástæða til þess að gefa þessum
þýsku tilraunum gaum lijer á landi.
annaðhvort með útflutning til Þýska-
lands fyrir augum eða hagnýtingu
roðsins hjer á landi. Og hver veit
nema að verðmæti skrápsins verði
til þess, að hákarlsveiðar sem fyrr-
um voru stundaðar svo mjög hjer
við land, eigi nýjan blómatima i
vændum.
Uppoötvanir (yrir tilviljun.
Það er alkunna, að ýmsar stórvægi-
leg'ar umbætur i verklegum efnum
liafa orðið fyrir tilviljun eina eða
ekki fyrir hugkvæmni og tilraunir
hugvitsmanna. Slembilukka ein liefir
ráðið. Hjer eru nokkur dæmi þessa:
Gúxnmí. Gúmmíið er mjög næml
fyrir hitabreytingum og bráðnar og
málaráðberra i stjórn MacDon-
alds 1932 og bermálaráðherra
bjá Baldwin 1935. En eftir síð-
ustu kosningar varð liann inn-
siglisvörður, en það var Eden
ilíka áður en bann varð þjóð-
bandalags- og utanríkisráð-
herra. Er iniísiglisvörðurinn
einskonar varamaður utanrikis-
ráðberrans. En það er grunt á
því góða milli Edens og lians,
alveg eins og forðum niilli
Edens og sir John Simons og
sir Samuel Hoare. Eins og sakir
standa virðast belstu menn
ensku stjórnarinnar, Cbamber-
Itiin, sir Samuel Hoare og sir
Jobn Simon bafa fjarlægst
Eden, og er því ekki að vita
nema lord Ilalifax verði settur
í saúi bans innan skamms.
verður að klessu ef J>að hitnar að
mun en hrekkur eins og kol ef það
kólnar. Þetta efni, sem' kemur svo
mjög við tæknisögu mannkynsins,
einkum síðan hifreiðaöldin hófst,
hefði því alls ekki orðið nothæft, ef
ekki hefðu fundist aðferðir til þess
að stœla það, svo Jjað hjeldi fjaður-
magni sínu undir öllum venjúlegum
kringumstæðum. Þessi stæling er
kölluð „vulkanisering“ og er í því
fólgin, að gúmmíið er hitað upp og
blandað ákveðnum hluta af brenni-
sieini.
Það eru meira en 100 ár síðan
farið var að vinna gúmmi, en í l)á
daga kunnu menn enga aðferð tii að
stæla það og gera það ónæmt fyrir
hitabreytingum. Þessvegna varð það
ekki notað nema í smáum stíl. Efna-
fræðingar og hugvitsmenn reyndu með
allskonar flóknum aðferðum að end-
urbæta gúmmíið en það tókst ekki.
Þá var það að Charles Goodyear
l'rá New-Haven i Connecfitut misti
stöðuna og fór að svipast um eftir
nýrri atvinnu. Hann var Jiá þrítugur
og hafði mikinn áhuga fyrir gúmmí-
vinslu og umbótum á gúmmiinu og
fjekk sjer nú einföld áhöld til að
gera tilraunir með. Tókst honum að
komast dálítið i áttina, með því að
blanda saltpjeturssýru i gúmmíið og
óx honum hugur við þetta, svo að
hann hjelt áfram i ákafa. En nú varð
árangurinn enginn og Goodyear var
að gefast upp Jiegar lilviljunin kom
honum til hjálpar.
Einn daginn þegar hann var að
sjóða gúmmí í potti misti hann í ó-
gáti brenniSteinsköggul ofan í pott-
inn. Sá liá undir eins breytingu á
gúmmíinu. Og þegar blandan kóln-
aði sá Goodyear, að betra gúmmí
var í pottinum en hann hafði sjeð
nokkurntima áður..
Eftir fjögur ár hafði hann endur-
bætt aðferðina og fengi'ð einkaleyfi
á henni. Og nú reyndi hann að afla
sjer peninga til gúmmísuðu í stór-
um stíl og leitaði fyrst fyrir sjer í
Ameriku og s'iðan í Englandi. Loks
tókst honum að koma upp verk-
smiðju i Frakklandi en hún fór á
hausinn eftir skamma stund og í
riesember 1855 lenti Goodyear i
skuldafangelsi í Paris. Fimm ár-
um síðar' dó Goodyear fátækur og
fyrirlitinn vestur í New York, en
keppinautar hans, sem höfðu stolið
uppgötvuninni frá honum, mokuðu
saman fje.
Svefnvagninn. Saga Jiessi gerist i
Pitsburg 1860 á einni af járnbrautum
Pennsylvaníu-járnbrautarfjelagsins.
Umsjónarmaðurinn gengur fram og
aftur þangað til verkamaður kemui
til lians og tekur ofurlítinn hlut út
úr vasaklúl. Þetta var járnbrautar-
vagn, gerður úr blikkdósum, ná-
kvæm eltirliking i öllum atriðum.
Hjólin snúast og það er hægl að
opna hurðirnar. En hvað er nú
þetta? 1 klefunum eru engir bekkir,
en hinsvegar liggja ofurlitlir menn,
skornir út úr trje. Eftirlitsmaðurinn
hugsar sig um dálitla stund. Hann
hjet Pullmann. Þremur árum
seinna voru svefnvagnarnir farnir
að ganga á járnbrautunum. Carnegie
lagði fjeð fram og varð járnbrautar-
konungur fyrir vikið, og Pullmann
græddi ol' fjár En rjetti höfundurinn
að svenvagninum gleymdist. Hann
hjet Wodruff.
Steinolía. Það má heita l'urðulegl,
að steinolía skyldi ekki kómast i
notkun i heiminum fyr en á síðustu
öld, þvi að sannanlegt er, að menn-
irnir liafa liekt hana i'raman úr forn-
eskju. Olian hefir veri'ð notuð all-
staðar Jiar sem menn vissu um liana
en ekki á sama hátt og nú. Indi-
ánar notuðu hana lil lækninga. Og
þ.e'ir unnu hana Jiannig úr jörðu, að
þeir lögðu ullardúk þar sem olíu-
eiminn lagði upp úr jörðinn'i og
undu oliuna úr honuni Jiegar hann
SAMKVÆMISKJÓLL ÚR ULL.
Fíngert þunt klæði, svart, er nú
í niestum metum af öllu efn'i í sam- ,
kvæmiskjóla nýtiskunnar og fellur
að líkamanum eins og ]>að værí
steypt. Gullsauinaði blaðaborðinu
nýtur sín mjög vel á svarta grunn- /
inum og eykur á fegurð kjólsins.
HOLLYWOOD-TÍSKA.
Þessi fallegi samkvæmisjákki er
úr blómamunstruðu ljettu efni og
er ágætur til Jiess að dubba upp á
samkvæmiskjól, sem l'arinn er að
ganga úr sjer.
var orðinn gegndrepa af oliunni.
Lengra náðu þeirra visindi ekki.
Það var fyrir lilviljun að oliu-
brunnarnir l'undust fyrsl. Edwi .
Drake hjet maður, sem eitt sinn vai
að bora eftir valni i Titusville i
Pennsylvaníu. Þegar hann hafði hör-
að 22 metra kom gusan upp úr hol-
unni en Jiað var ekki vatn held-
ur einhver kolmóráuður vökvi og
lagði af honum stækjtina. Þetta varð
fyrsti olíubrunnurinn í veröhlinni.
Úr lindinni komu 3000 lítrar af olíu
á sólarhring og kostuðu þeir 2775
gullfranka í þá daga. Fyltist nú af
æfintýramönnum þangað, eins og
gull hefði fundist og á næstu 18 mán-
uðum f.jell verðið niður í 10 cer.l
tunnan. En Drake hafði selt tunn-
una á 20 dollara.