Fálkinn - 22.10.1938, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
iitiSiiii

llli

1
m
mm
gjgjaBaa
: : :

■ ■
TJ’INS og almenningi er kunn-
■*-i ugt er Portúgal litið land á
vestanverðum Pyreneaskaga,
nokkru minna en ísland. Er
landið frjósamt frá náttúrunn-
ar hendi, en líður nokkuð sum-
staðar vegna vatnsleysisins.
íbúar Portúgal eru nú um sjö
miljónir og er þjóðernið allmik-
ið blandað. Frumbyggjar lands-
ins voru íberar, en þeir blönd-
uðust síðan öðrum þjóðum.
Fyrst Rómverjum og síðan Ger-
mönum. Þegar Márar lögðu
undir sig skagann á 7. og 8. öld
og settust þar að blandaðist
þjóðstofninn þeim mjög. Höfðu
Márarnir yfirráð á Pýreneaskag
anum fram yfir lok miðaida,
svo að ekki er að undra þó að
þeir hafi sett svip sinn á íbúana.
Eftir landafundina miklu var
mikið af negrum flutt inn í land
ið, og þar með var þjóðflutning-
unum til Porlúgal lokið. En
negrarnir blönduðust þjóðinni
lítið.
Portúgal á langa og mjög
merkilega sögu. Á miðöldun-
um var það eitt af voldugustu
ríkjinn jarðar. Portúgalar voru
þá miklir siglingagarpar og
fundu m. a. sjóleiðina til Ind-
lands. Þeir eignuðust miklar
nýlendur í Asíu og Afríku.
Síðar beindu þeir skipum sín-
um í vesturveg og stofnuðu víð-
lent ríki i Brasilíu. Svo kom
hnignunin og þeir mistu mestan
bluta nýlendna sinna og urðu
atkvæðalítil þjóð. Heima fyrir
gekk alt í ólestri. Stjórnarbylt-
ingar og morð á valdhöfum
mátti heita árlegur viðburður.
Árið 1908 var konungur lands-
ins og sonur hans myrtir á götu
í höfuðborginni, Lissabon, og
tveim árum siðar var siðasti
konungurinn, Manuel, flæmdur
úr landi. Upp úr þessu var land-
ið gert að lýðveldi, eins og það
er enn í dag. —
Til skams tíma var Portúgal
eitt af stjórnlausustu ríkjum í
Evrópu. Ein stjórnarbyltingin
rak aðra. Spillingin rjeði lögum
og lofum. Mestur hluti fólksins
kunni Iivorki að lesa nje skrifa.
Árið 1910 var lýðveldið stofnað
og um leið var innleiddur al-
Doktor Salazar.
Frá höfuöborg Portúgals, Lissabon, sem er talin vera ein af fallegustu borgum álfunnar.
PORTUGAL
mennur kosningarrjettur. En
Portúgalar voru mjög vanþrosk-
aðir stjórnmálalega sjeð og al-
menni kosningarrjetturinn virt-
ist ekki leiða til verulegrar bless
unar fyrir þjóðina. Ef til vill
hafði óreiðan aldrei verið meiri.
Að tvisvar og þrisvar yrðu
stjórnarskifti á einu ári var al-
gengt. Það getur hver maður
gert sjer í liugarlund að þessar
skammlífu stjórnir gátu ekki
framkvæmt mikið til þjóðar-
heilla. Hinar ýmsu ríkisstjórnir
náðu oftast völdum með því að
fremja stjórnlagarof að meira
eða minna leyti og ráðlierrarnir
liugsuðu ekki um annað en
skara eld að sinni köku þann
stulta tíma, sem þeim tókst að
halda völdunum. Þetta ástand
gat að sjálfsögðu ekki varað til
lengdar. Álitið á lýðræðisstjórn-
inni fór út um þúfur við það
að þingræðið spiltist meir og
meir. Árið 1906 hleypti Antonio
de Fragoso Carmona stjórnar-
byltingu af stað og tók völdin í
sínar hendur. Einu misseri síð-
ar braust út stjórnarbylting,
sem hann barði niður með
harðri hendi.
Nú var Carmona orðinn ein-
ræðisherra; en af hyggjuviti
sínu varð hann þess vís, að þó
hann sem hershöfðingi megnaði
að skapa frið í landinu, þá var
hann ekki maður til að byggja
upp hið nýja ríki. Til þess þurfti
sjerfræðing. Til þess vandasama
og mjög erfiða starfs, að byggja
upp fjármál landsins, valdi
hann prófessor einn, Oliveira
Salazar að nafni. Og það hefur
síðar komið glögt i ljós að
Carmona hershöfðingi valdi
rjetta manninn.
Oliveira Salazar er af gam-
alli portúgalskri bændaætt.
Hann er hagfræðingur að ment-
un og varð á unga aldri prófes-
sor í þessari grein. Stjórnmál-
um sinti hann ekki, — en hann
var innilegur föðurlandsvinur
og þessvegna olli það honum
þungum áhyggjum hvernig alt
gekk á trjefótum í landinu.
Það er Da Costa hershöfðingi,
sem á heiðurinn af þvi að „upp-
götva“ Salazar og gera hann að
fjármálaráðherra í stjórn sinni.
En stjórn Da Costa var nú
skammlíf eins og allar aðrar
stjórnir, sem sátu að völdum á
undan Carmonastjórninni.
Þegar Carmona hershöfðingi
varð lýðveldisfórseti árið 1928,
fól hann Vincente de Freitas
ofursta, að mynda stjórn, sem
liann gerði. Og varð ofurstinn
svo heppinn, að Salazar varð
fjármálaráðherra í stjórn hans.
Salazar hafði mjög óbundnar
hendur um að rjetta við fjár-
hag landsins, svo að í raun og
veru varð hann alræðismaður
i Jjví efni.
Árið 1932 varð hann einnig
stjórnarforseti. Völd sín fór
hann svo vel með að eftir nokkr
ur ár var eins og landið væri
gjörbreytt. Friður og ró ríkti
livarvetna. Viðskiftalífið varð
heilbrigt og eftirliti var komið
á með þvi. — Fjárhagurinn
blómgaðist og atvinnuleysið
þurkað út að heita mátti. Og
eins og sakir standa verður ekki
annað sagt en að Portúgal sje
eitt af þeim löndum Evrópu,
sem best er stjórnað.
Salazar sá það fljótt, að ef
þessi blómaöld ætti að haldasl
i landinu í framlíðinni, þá yrði
landið að fá nýtt stjórnarskipu-
lag. Yrði þingræðið og allar
flokkadeilurnar innleitt á ný þá
mundi alt sækja í sama farið
og áður. Við þjóðaratkvæða-
greiðslu í mars 1933 fekk land-
ið ný stjórnskipulög — sem
bygðust á korporativa kerfinu
svokallaða. Án efa var ítalski
fasisminn að einhver+ju leyti
Carmona hershöföingi.
Portúgal var lengi eitt af mestu vandræðaríkjum álfunn-
ar fyrir byltingar og óstjórn. En fyrir viturlega stjórn
hefur dr. Salazar tekist á fáum árum að kippa þar öllu
í lag og skapa sterkt og blómlegt ríki.