Fálkinn - 29.03.1940, Blaðsíða 6

(i
F Á L K 1 N N
Ríki Anderson
60B SAMTÍMRINMR
PÍEadEr síDraömiralI
Maðurinn, sem stjórnar þýska her-
flotanum í styrjöldinni við Breta og
Frakka og tókst að sökkva 528.000
smálestum fyrir óvinum sínum og
2(i(i.OOO smálestum fyrir hlutlausum
þjóðum fyrstu fjóra mánuði stríðs-
ins, heitir Erich Raeder og er fædd-
ur í Wandsbeck, skamt frá Ham-
horg, árið 1870. Hann lagði i’d á
hernaðarbrautina 18 ára gamall, er
hann gekk inn i sjóhernaðarskólann,
vr.rð liðsforingi 21 árs, var síðan
um hríð liðsforingi á gamla „Deutsch
land“ og fór svo á sjóhernaðarhá-
skóiánn. En 34 ára varð liann stýri-
maður á „Hohenzollern“, þýska
keisaraSkipinu, en var höfðuðsmað-
ur er heimsstyrjöldin hófst.
Raeder liefir einkum getið sjer
orðstír fyrir endurreisn flotans, sem
Þjóðverjar hafa bygt eftir heims-
slyrjöldina og sjerstaklega eftir að
Hitler tók völd. Hann á mestan þátt
inn í „vasaorustuskipunum“ svo-
nefndu, „Deutschland“, „Graf voh
Spee", „Admiral von Scheer" o. s.
frv.. sem stóðu framar öllum öðr-
um herskipum á þeim tíma, í hlut-
l'alli við stærð.
Raeder varð. aðmíráll 1922 og
fcrinaður flotaráðsins 1928. Hann
kyntist Hitler skömmu síðar og
varð honum handgenginn. Og i apríl
síðasta ár var hann skipaður stór-
aðmíráll, en þá tign hefir enginn
haft í Þýskalandi síðan von Tirpitz,
sem var hæstráðandi þýska flotans
1914—18.
Raeder er óvenjulega fjölmentað-
ur af hermanni að vera. Hann er t.
d. heiðursdoktor háskólans i Kiel og
hefir saniið stórt rit um sjóhernað-
inn 1914—18, sem talið er svo hlut-
laust og sannsögult, að ýmsir telja
]>að bestu heimildina, sem til sje
um sjóhernaðinn í heimsstyrjöld-
inni.
Og yfirleitt er Raeder mikið prúð-
menni og laus við allan hermensku-
þótta, sem einkennir svo marga hátt-
setta menn. Hann virðir andstæð-
inga sína og getur sett sig í fótspor
þeirra, stríðið er í hans augum í-
þrótt og hann telur það æðsta boð
annara þjóða, ekki síður en sinnar
eigin, og virða ættjörð sína og frelsi.
í heimsstyrjöldinni tók hann með-
al annars þátt í orustunni við Jót-
landssíðu. Var hann þá á herskip-
inu „Moltke", sem ráðsforingi hjá
Hippeer aðmírál, en núverandi and-
stæðingur hans, Sir Charles Forbes,
var á „Tron Duke“ hjá Jellicoe. Það
ei eigi útsjeð um, hvort þeir eiga
eftir að hittaasl aftur, sem hæstráð-
endur hvor á sínum flota.
Þjóðverjum hefir verið mjög hug-
að um að eignast flugstöðvar í At-
lantshafi, alt frá íslandi til Patagon-
j'u. Kváðu þeir hafa fengið leyfi hjá
Spánverjum til að byggja flughafn-
ir og -velli á eyjunni Anno Bon, sem
liggur vestur af Afríku, í Guineaflóa,
en þangað er 19 stunda flug frá Am-
eríku, en 7250 km. i loftinu frá
Berlín. Annabon er eldfjallaeyja, að-
eins 18 ferkm. að stærð og mjög
fjöllótt, svo að það kostar mikið að
gera flugvöll þar. En hún liggur í
skipaleið og þar er ágætt loftslag,
gott vatn og mikill gróður. Portúgall-
ar l'undu eyjuna tuttugu árum áður
en Columbus fann Ameríku og skírðu
liana Anno Bon (gott ár), því að hún
fanst á nýársdag. Áttu þeir hana í
300 ár en 1778 fengu Spánverjar
hana ásamt fleiri eyjum í Guineaflóa.
Þarna á eyjunni eru um 1200 manns,
langflest svertingjar og er sagt, að
þeir sjeu afkomendur fólks af þræla-
skipi, sem strandaði þarna á 16. öld.
T Á, hann ríki Anderson, hann á
^ gott,“ sagði fólkið. „Hann hefir
nóg fyrir sig að leggja og meira en
það. — Voru það ekki fimm hundr-
uð þúsund, sem hann taldi fram sem
eign í fyrra?"
„Jú, og tuttugu og fimm þúsund
króna tekjur.“
„Já-á, þá er vist óhætt að ætla
honum talsvert meira, því að hans
nótar telja sjaldnast fram alt, sem
þeir eiga.“
„Að einn maður búi í öðru eins
stórhýsi og hann hefir! Það er að
minsta kosti rúm fyrir tvær stórar
fjölskyldur þar!“
„Já, og auk þess á liann stóran
kofa uppi í fjöllum."
„Já, sá sem gæti látið sjer líða
eins vel og honum gerir.“
Hann fjekk að heyra það sjálfur
einn daginn þegar hann fór heim
af skrifstofunni, heyrði það úr
mannþyrpingunni á götuhorninu:
,.Já, liann ríki Anderson á gott!“
„Já, ef manni liði eins vel og hon-
um!“
Anderson brosti ofurlitið um leið
og hann gekk hjá, brosið sást varla
]iað var kynlegt og sorglegt bros.
Hann lá andvaka lengi fram eftir
nóttu og hugsaði um það: „Sá, sem
ætti eins gott og hann ríki Ander-
son!“ Hann gat ekki varist brosi, er
hann bylti sjer í rúminu.
Hann hafði orðið þess var fyr, að
fólk öfundaði liann, en hann hafði
aldrei heyrt það eins berlega og
núna. Það voru fleiri en einn, bæði
kaupsýslumenn og aðrir, sem voru
súrir í garð unga Svíans, sem kom
í plássið og setti þar upp vefnaðar-
vöruverslun, sem varð víðfræg um
næstu bygðarlög. Fáa vini hafði
hann eignast fyrstu árin, sem hann
var þarna, og ekki hafði þeim fjölg-
að með árunum. Hann var og varð
framandi, þó að hann hefði átt
þarna heima í 30 ár.
Anderson var ættaður einhvers-
staðar úr Norður-Sví]ijóð, svo mikið
vissi fólkið. Og svo vissi það lítið
meira um hann. Hann var ekki
Jiannig gerður, að hann væri að
glopra öllu út úr sjer. En þeim mun
áfjáðari voru bæjarbúar að skálda
æfisögu lians. Hann var kominn af
forríku fólki — höfðu þeir sann-
frjett. og varð ríkari með hverjum
deginum. Þvi að verslunin dafnaði
vel. En hljedrægni hans og það’, hvað
hann umgekst lítið annað fólk, kom
af því, að hann sat altaf við að telja
peningana sína og athuga spari-
sjóðsbækurnar. . . .
Þarna lá hann og var að hugsa
um liðna æfi. Hann hafði unnið og
stritað meira en gerist — og hafði
haldið, að með því móti gæti hann
gleymt einhverju. Ó, já — stundum
hafði honum tekist að fjarlægjast
ofurlitið ]iað, sem nagaði sál lians
sí og æ. En svo höfðu endurminn-
ingarnar ásótt þcim mun meira hitt
veifið.
„Sá sem ætti eins gott og hann
ríki Anderson!“ — Fólk gat sagt nógn
rnikið, þegar það vissi og skildi nógu
litiði. Hiinn mintist æs'ku sinnar
langt norður í Svíþjóð. Það liöfðu
verið bjartir og unaðslegir dagar,
margt til skemtunar og margar gleði-
stundir i hópi kátra pilta og friðra
stúlkna.
Kalli Anderson í krambúðinni
hafði verið einskonar foringi æsku-
lýðsins i bygðarlaginu. Hann var sá
ærslafengnasli — ef til vill sá greind-
asti líka, og altaf hrókur alls fagnað-
ar og hafði sífelt eitthvað skemti-
lcgt á takteinum. Hann hafði trú-
lofast ríkri bóndadóttur og framtið-
in virtist svo óumræðilega björt. Að-
e'ins eitt voru þau ósátt um: hann
drakk og hún krafðist þess, að hann
hætti því. En hann vildi ekki skilja
við fjelagana vegna hennar. Eilt
kvöldið höfðu þau orðið alvarlega
ósátt út af Jiessu. Hann drakk og
drakk, ]ió að liún grátbændi hann
um að gera það ekki. Hann liafði
tekið svo vel eftir, hvernig tárin
komu fram í augun á lieniii. En fje-
lagarnir æstu liann gegn „pilsavald-
inu“, svo að hann gaf dauðann og
djöfulinn í alt saman og dansaði alt
kvöldið við aðra stúlku, sem hann
svo fylgdi heim undir morgun. Nokkr
um dögum síðar hafði liann farið á
fund unnustu sinnar, iðrandi og
sorgbitinn og lofað henni að smakka
aldrei vín framar, ef hún vildi gift-
ast honum þegar i stað og flytjast
eitthvað langt burt með lionum.
Svo höfðu þau flutst í þennan
norska suðurlandsbæ og sest þar að.
Hann byrjaði að versla og tókst
brátt með iðju og ástundun að koma
fyrir sig fótunum. Þau eignuðust
barn, en það dó kornungt. Nokkrum
árum siðar dó konan hans líka.
Nú hafði liann lifað einn sjer i
mörg herrans ár — ókunnur og fram-
andi í ölhim bænum og aðeins
liugsað um verslunina.
„Sá sem ætti eins gott og hann ríki
Anderson!" Já, fólkið vissi ekki bet-
ur. Það vissi ekki það, sem hann
vissi.
Núna síðustu mánuðina hafði liann
fengið þá flugu, að liann mætti til að
fara lieim til æskustöðvanna snögga
ferð. Og lijelt liann af stað, enda
þótt það væri í mesta jólaannríkinu.
„Nú er ríki Anderson farinn í
skenitiferð'alag," sagði fólkið. „Já,
]iessir geta það. Komið og farið þeg-
ar þeim líst, án þess að spyrja nokk-
urn leyfis."
Eligin lifandi sál í noðursænsku
fjallasveitinni ]iekli ganila, gráhærða
manninn þegar hann kom, rjett fyrir
jólin. Og þeir, sem sáu hvernig liann
hagaði sjer þóttust hafa ástæðu til
að ætla, að hann væri ekki með öll-
um mjalla. Hann liafði meira að segja
staðið nærri því heila nótt út í kirkju-
garði í dynjandi slagveðri. Hann
liafði komið til gafarans og spurt
eftir gröf einhverar stúlku, sem var
dáin fyrir niörgum árum. Hún liafði
að vísu verið fátæk vinnukona, ]iessi
stúlka, en einhver mesta gálan, sem
þar liafði verið í manna minnum.
Svo hafði hann líka komið á sveita-
limahælið og reynt að tala við hann
Vitlausa-Kalla, sem var sonur þess-
arar vinnukonu. En það liafði vísl
ekki orðið uppbyggileg samræða —
því að aldrei liafði neinn fengið ó-
vitlaust orð upp úr Kalla greyinu.
Ókunnur kom liann í bygðarlagið
og ókunnur fór liann þaðan aftur.
Hann liafði fengið upplýsingar um
það sem hann vildi: hvað hefði orðið
um hana og soninn hennar — og
lians. Þreyttur og lúinn liafði liann
komið, en þreyttari var hann ]iegar
liann fór aftur. Hann hafði vonað
að fá tækifæri til að bæta fyrir gand-
ar misgerðir. Bn sú von liafði líka
brugðist. Hún, sem liann liafði dregið
svo svívirðilega á tálar i æskunni,
hún hafði fengið síðustu hvíldina. Og
sonur hennar — og lians — var svo
algerður fábjáni, að llonum kom ekki
að neinu lialdi að fá peningagjöf.
Ríki Anderson dvaldi einn í litla
bænum norska i mörg ár — græddi
fje og var öfundaður. —----------
Einn góðan veðurdag, þegar fólkið
leit í blöðin sín, las það frjett með
stórum stöfum: „Anderson kaupmað-
ur, sem andaðist nýlega, hefir arf-
lcitt bernskusveit sína í Norður-Sví-
þjóð að öllum eignum sínum — ná-
lægt hálfri miljón króna. Peningun-
um skal varið til ]iess að koma upp
fávitahæli."