Fálkinn - 08.11.1940, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
5
í vestri sjest aðeins til fjalla.
Það eru Sýlarnir í Jamtalandi,
hinu forna fylki, sem ásamt
Herjadal bvgðist frá Noregi en
varð sænskt og verður það jafn-
an, ef nágrannarnir á Skandina-
víuskaga fá að elska friðinn eins
og þeir vilja. Þarna um Jamta-
land liggur járnbrautarleið til
Þrándbeims frá Östersund í Sví-
þjóð yfir Storlien, hinn fræga
vetrarskemtistað Svía. Og eigi
langt frá járnbrautarleiðinni er
hin gamla þjóðleið, sem Ólafur
helgi fór, er hann kom til að
endurheimta ríki sitt, en komst
eigi lengra en i Veradal og fjell
á Stiklastöðum, fyrir 910 árum.
Sömu slóðir fóru þeir Gunnlaug-
ur Ormstunga og Hrafn, er þeir
hittust og hörðust með þeim úr-
slitum, að Gunnlaugur fór dauð-
ur af fundinum með æruna, en
Hrafn lifandi með smánina.
Árdegis á fimtudaginn var
komið til Boden. Þar var numið
staðar einn tíma til þess að
borða. Við höfðum eigi borðað
heitan mat síðan i Stokkhólmi
nær sólarhring áður, en liaft
smurt nesti, mjólk og kaffi með
okkur í lestinni, en nú var mikið
etið, enda var maturinn góður. I
Boden skerast tvær merkilegar
járnbrautarlinur, sem sje braut-
in til Haparanda við landamæri
Finnlands og brautin frá Luleá
við norðurbotn Eystrasalts til
Narvíkur i Noregi. Á þeirri braut
eru hinar miklu járnnámur Svía
og er honum á venjulegum tím-
um afskipað bæði til Luleá og
Nárvíkur, en fyrnefnda liöfnin
er með þeim annmörkum, að þar
er sjór frosinn og siglingar tept-
ar nærfelt hálft árið. Það er ekki
gott að vita nefna aðstaða Noregs
og Svíþjóðar í núverandi styrj-
öld hefði orðið alt önnur, ef þess-
ar námur hefði aldrei fundist,
því að málmurinn er hæltuleg
eign á styrjaldartímum og marg-
ur er sá maðurinn í báðum lönd-
unum, sem óska mundi þess, að
námurnar í Kirunavara hefðu
aldrei verið til.
Boden er ramvíggirtur bær og
þráfaldlega hafa menn verið
teknir fastir fyrir njósnir við
virkin í Boden. Lengstum var
njósnarliræðslan mest gagnvart
Bússum, en nú á tímum er ekk-
ert tryggt og má búast við njósn-
um úr öllum áttum. Afar mikill
her er þarna og ýmsar liervarna-
ráðslafanir aðrar hafa verið gerð
ar. Loftvarnaskeytlurnar reka
upp hlaupið á hæðum og ásum,
faldar undir barrgreinum og í
öðrum dularklæðum, og stórir
fallbyssuhjáhnar sjást hjer og
livar, tilbúnir til að lyfta sjer
upp úr jörðinni, ef vopnið mikla,
sem undir er geymt, þarf að tala.
Alla leið til Haparanda má sjá
þessa sörnu sjón. Og hvarvetna
eru þeir herverðirnir alvarlegu,
í siðu, mosagrænu kápunum og
með stálhjálmana. Svíþjóð er
grá fyrir járnum og allir Svíar
liafa skilið, að það er ófyrirgefan-
legt andvaraleysi að slá slöku
við hervarnirnar jafnvel þótt
þjóðin sje ekki nema lítið hrot af
stórþjóðunum og ofurefli verði
margfalt, ef illa kann að fara.
Heimsstyrj öldin 1914—18 hlífði
Norðurlöndum og gaf þeim mönn
um meðbyr, sem töldu hervarnir
lítilla þjóða kák eitt og tilbera-
verk. Yfirstandandi styrjöld hef-
ir sýnt annað, hún hefir gefið
reynslu, sem sumum þjóðum
verður dýr. — Enginn veit enn
hve dýr hún verður, en hún er
dýr.
Eftir 28 stunda járnbrautar-
ferð komum við svo. til Hapar-
anda að kvöldi liins 3. okt.
Skömmu áður liöfðu tollmenn
og vegabrjefaskoðendur komið
í lestina og tekið til starfa, en
litlar hrellingar bökuðu þeir okk-
ur. Skoðun á farangri var lítil
eða engin og livað vegabrjefin
snerti var látið duga að fara yfir
sameiginlegu vegabrjefin, sem
fararstjórarnir höfðu frá Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð. Sá
sem þetta ritar hefir aldrei upp-
lifað eins væga skoðun og þessa,
bæði hjá sænska og finska eftir-
litinu. Enda hafði verið reynt að
búa svo um hnútana af liálfu
sendisveitarfulltrúans í Stokk-
hólmi, að eftirlitið bakaði -sem
minsta töf, og ekki spilti það til,
að sjálfur forseti Svenska Járn-
vágnarnas Besobyrán, Ekstam,
fylgdi okkur ekki aðeins til landa
mæranna, heldur alla leið til
Bovaniemi í Finnlandi, þangað,
sem járnbrautarferðinrii lauk og
gerði því ekki endaslept við þessa
stærstu hópferð íslendinga, sem
nokkurntíma hefir verið farin.
Allir munu kunna þeim góða
manni miklar þakkir fyrir liand-
leiðslu hans á hópnum og undir-
búning lians undir ferðina.
Það var Torneálven, sem skilur
lönd Svía og Finna þarna og er
talsverð leið frá Haparanda suð-
ur með ánni. En á vestri árbakk-
anum stendur bærinn Torneá eða
l'ornio (á finsku). Hinsvegar er
járnbrautarstöðin austan við ána.
Við göngum yfir brúna á leið-
inni á gistihúsin, þar sem við
eigum að borða. Þau eru tvö, og
annað þeirra er „Skyddskáren“,
hús finsku lottanna frægu, sem
við kynnumst hjer í fyrsta skifti
meira en af afspurn. Það var
orðið skuggsýnt, þegar lestin
rann inn í Tornio og þokuslæða
lá yfir bænum. 1 þessari skugga-
þoku hylti undir brúna miklu á
ánni. Sú brú.á sína sögu síðan í
vetur, er flóttamannastraumur-
inn fylti hana — flóttafólkið, er
var að forða sjer á hurt frá ætt-
jörðinni, hrakið og skjálfandi,
til þess að leita hælis hjá grann-
þjóðinni í Svíþjóð og fjekk við-
tökur, sem hafa orðið til þess
að hnýta órjúfandi vináttubönd
milli stærstu þjóðar norðurlanda
og þjóðarinnar, sem stundum á
síðustu tuttugu árum hefir verið
í vafa um, livort hún ætti að
telja sig norðurlandaþjóð eða ei.
Finsk lotta hjákrar særðum her-
manni'. ,,Englar“ voru þœr líka
kaltaðar stundnm.
Þarna í Tornio yfirgefum við
lestina, sem við liöfum verið í
frá Stokkhóhni. Þvi að hjer er
ekkert til, sem heitir „gegnum-
gangandi vagnar“, við höfum
ekið á „normalsporvídd“ sem er
1.435 metrar, en rússneska spor-
víddin er 89 millimetrum breið-
ari. Og rússneska sporvíddin
gildir i Finnlandi, því að landið
lá undir Bússland frá þvi áður
. en járnbrautarlagnirnar hófust
og þangað til fyrir rúmum tutt-
ugu árum. —
Tornio er lítill bær, stofnaður
af Gústaf Adolf Svíakonungi.
Var hann bygður á hólma um
4 km. frá ósum Torneálven. Síð-
an liefir vesturkvísl árinnar ver-
ið þurkuð upp, svo að nú er bær-
inn landfastur við Svíþjóð og
liggur vestán landamæraárinnar
en.ekki austan. Þessvegna verð-
um við að ganga yfir brúna til
þess að komast frá járnbrautar-
stöðinni inn í bæinn.
Á gistihúsunum þarna í Tornio
fengum við ágætan viðurgjörn-
ing, heita mat og kaldan og
kaffi.á eftir. Lottur gengu um
beina, ákveðnar og einbeittar á
svip. Engin virtist flýta sjer, en
samt gekk frainreiðslan svo und-
arlega fljótt og hljóðalaust. Það
er sagt um Finna núna, að þeir
brosi aldrei, og það er víst satt,
ef marka má reynslu okkar á
ferðalaginu um Finnland. Þar
er þjóðarsorg síðan í vetur, að
Bússar fóru með báli og brandi
inn i landið og tóku sum bestu
hjeruð þess og sköpuðu sjer að-
stöðu til að taka meira og með
auðveldara móti. Finnar liafa
fengið að reyna, hve hættulegt
það er að eiga volduga nógranna
og þeir vita vel, að enginn má
við margnum. Eigi að síður mun
vörn þeirra gegn fimtugu ofur-
efli verða í minnum Iiöfð með-
an hreysti þykir betri mannkost-
ur en svik og undirferli.
En ]>að voru eigi sist lotturn-
ar, sem eiga heiðurinn af hreysti-
legri vörn Finna í vetur sem leið.
Án þeirra hefði Finnland orðið
að gefast upp miklu fvr. Lotturn-
ar hafa skýrt fjelagsskap sinn
eftir finsku konunni Lottu Svárd,
sem fór í stríðið ásamt bónda
sínum og matreiddi fyrir hann,
Frá á bls. U.
Þessi mynd er frá i vetur og sýnir finsk flóltabörn stödd í Tornio ádeið til Svíþjóðar.