Fálkinn - 13.12.1940, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
SATO-HYSKIÐ BORGAR!
1 40 ár hefir Japan verið að byggja upp heimsveldi sitt,
Prússaveldi Asíu. Hver borgar? Það gerir Sato, og hans
líkar — japanski almúginn þrælkaði og kúgaði, segir
höfundur eftirfarandi greinar, JIM MARSHALL.
St.TO FJÖLSKYLDAN telur fjögur
höfuð, eða fimm, er Emiko litla
er talin með, brúðan með svarta
hárið’, í rósótla kjólnum. Sex, reynd-
ar, ef maður telur Kenji líka. En nú
hefir enginn talið Kenji í tvö ór,
nema fangavörðurinn. — Kenji var
svarti sauðurinn í hópnum — það
var hann, sem barðist við japönsku
fasistana, “Dg hann var einn af for-
sprökkunum í uppþolinu i Nagano
órið 1934, þegar stjórnleysingjafje-
lagið „Æskulýðssamband bænda“,
gerði örvæntingaratlöguna að þræla-
haldinu, sem kvelur lífið úr miljón-
um bænda og sjómanna.
Árið 1935 gerðu bændur uppreisn
í tuttugu af fjörutíu og sjö fylkjum
Japans, með vopnum, sem þeir höfou
smyglað frá Shanghai. En þá var
járnhæl hersins sparkað og 390
bændaforingjar lentu i fangelsi. Það
stóð ekki ein lína um þetta i jap-
önsku blöðunum og ekki eitt orð
var símað um það. Það eina, sem
Sato-hyskið vissi var þetia, að Kenji
fór á fund eitt kvöld og kom ekki
aftur. Og Sato fanst það einlivern-
veginn á sjer, að hann mundi ekki
koma aflur.
Svo var það Jiro líka, næstelsti
bróð'irinn. Jiro kemur aldrei aftur
heldur. Hann varð fyrir bys:sukúlu,
sem mandsjúiskur uppreisnarmaður
skaut í snjónum fyrir vestan Hsin-
king i Mandsjukuo. Sá, sem skaut,
var uppreisnarmaður gegn sömu
þrælkunarböðlunum, sem höfðu tek-
ið Kenji og voru nú að seigdrepa
hann í fangelsinu.
Jiro og þúsundir annara sveitapilta
voru teknir og settir í einkennis-
búning, þeir lærðu að halda á byssu
og standa rjettir í fylkingarröð, og
svo voru þeir sendir vestur á sljelt-
urnar í Mandsjukuo, til þess að sjá
um, að herrum þjóðarinnar væri
lilýtt og að virðing væri borin fyrir
þeim.
Alt, sem nú var eftir af Jiro var
lítill, ferhyrndur trjestokkur með
ösku í og trjespjald með nafninu hans
á. Þetta s’óð í mustérinu. Hitt Sato-
fólkið fór í musterið við og við og
færði Búdd^prestunum offur, svo að
sál Jiro skyldi finna frið. Þegar þau
fóru í musterið, tóku þau sporvagn-
inn frá Omya, þar sem þau áttu
heima, yfir þvera Tokio, og heim
fóru þau með hellisbrau’inni, sjer
til tilbreytingar og gamans.
Hver er Sato-fjölskyldan? Fvrst
skal frægan telja Taro, frumbur'ðinn
og heimilisföðurinn og þá Shizuko,
konu hans. Emiko litla er dóttir
þeirra. Svo er það Saburo, þriðja
barnið, næst eftir bræðrunum, sem
áour voru nefndir, og Hanako systir
hennar. En Hanako þýðir blóm.
Hið rauða bál heimsveldisins, sem
þegar hefir brent Jiro og Kenji Sato,
brennur enn. Og það brennir misk-
unnarlaust Upp Taro og Shisuko,
Saburo og Hanako — og síðar brenn-
ir það líka Emiko litlu upp til agna.
Meðan Japan berst upp á líf og
dauða fyrir yfirráðunum i Asiu skul-
um við heimsækja Sato og kynna
okkur, liverskonar mannsafl (það er
lijer liliðstætt hestöflum) það er,
sem er þrælkað svo miskunnarlausl
fyrir svo svíðingslega borgun.
Það eru tíu miljón fjölskyldur i
Japan, sem búa við sömu kjör og
Sato-hyskið, og fórna lífi sínu fyrir
heimsveldið, hvort þær vilja eða
ekki.
Taro Sato er vjelamaður á járn-
brautasmíðastöð ríkisins í Omiya.
Hann fær 55 cent í kaup á dag, fyrir
átta stunda vinnu — eða tíu eða
tólf. Saburo vinnur tólf tíma á dag
í klæðaverksmiðju og fær 50 cent.
Hanako er ein i tólf manna flokki,
sem hefir gát á þúsund snældum í
silkispunastöð. Pabbi hennar lenti
einu sinni í skuld, þeg?r hrísgrjónin
fjellu niður úr öllu valdi, og seldi
þá spunaverksmiðjunni Hanako fyr-
ir 30 dollara. Hún fjekk ekki að fara
úr vistinni fyr en skuldin væri að
fullu borguð, með afborgunum af
þessu smóræði, sem hún fjekk í kaup
ineðan hún var lærlingur.
En nú er hún.ekki lærlingur leng-
ui og hún fær 30 cent á dag. í fyrra
fjekk hún 28, en eigendurnir urðu
hræddir, þegar fólkið fór að mögla
yfir, að alt hækkaði i verði, og svo
liækkuðu þeir kaunið um tvö cent.
Shizuko, kona Taros, kemur Emiko
litlu fyrir hjá nágrannanum á hverj-
um morgni, áður en hún fer til vinnu
sinnar í leikfangagerðinni, þar sem
framleidd eru vjelaleikföng handa
s'órverslunum í' Ginza. Ásamt sjö
öðrum konum situr hún allan dag-
inn við að búa til smá liunda. Þegar
liundurinn er dreginn upp, dinglar
hann rófunni og hristir bein, sem
hann hefir í kjaftinum. Eigandinn fær
60 cent fyrir tylftina af liundunum.
Fyrsta konan setur sigurverkið inn
í klump af pappakvoðu, sem á að
verða búkurinn á hundinum. Næsta
setur ó hann rófuna, þriðja hausinn
og svo límir Shizuko bjórinn á hann
.... Sú áttunda seiur liundinn í
pappaöskju. Þúsundir af svona leik-
fangagerðum hafa verið til í Japan í
hundruð óra — löngu áður en leik-
fangagerð hófst i Evrópu og Amer-
íku. Shizuko vinnur ákvæðisvinnu og
getur haft tvo dollara ó viku upp úr
því, ef vel gengur.
Sato-fjölskyldan á heima í einum
bás í svonefndum nangayaj það eru
löng einlyft hús, með ógagnsæjum
pappírsrúðum og skotveggjum. Sex
aðrar fjölskyldur eiga heima i sama
liúsinu. liver fjölskylda hefir tvö
herbergi, eina ''sex-mottu stofu og
aðra 4t4-mottu, Flatarmálið er mælt
í hálm-mottunum, sem legið er á, en
moltan er tveggja metra löng og met-
er á breidd. En enginn má hafa tvö
sex-motu lierbergi — þvi fylgir ó-
gæfa. Og enginn getur lifað í 4-
inottu herbergi, því að fjórir er tala
dauðans. Á sjúkrahúsum er engin
stofa með númerinu fjögur,
Fyrir þennan 21 fermetra gólfflöt
borgar Sato 3% dollara á mánuði.
Við eitt þilið í stærra herberginu, 3x4
metra, er ofurlitill pallur. Á honum
stendur kyrkingsleg dvergfura í leir-
lcrukku. Til hliðar við hana lágt borð,
með litmynd af Janet Gaynor. Á
veggnum vatnslitamynd af brú við
Nara.
Á vetrin eru þessi tvö herbergi hit-
úð upp með viðarkolum, sem borin
eru inn í glóðarkeri. Og maturinn er
soðinn við viðarkolaglóðina. Rís, fisk-
ur og te. Einstöku sinnum sjest saké,
rísgrjónabrennivín á heimilinu.
En þegar hart er í ári og maturinn
dýr, eða Saburo eða Hanako hafa
ekki vinnu, eða Shizuko kemst ekki í
leikfangagerðina, er oft ekki annað
á borðum en takuan, gular og daun-
illar lireðkur, sem er skolað niður
með sjóðheitu tei.
Sato-fólkið er hreinlegt fólk og fer
á hverjum degi i baðhúsið þarna
skamt frá, í þriggja metra breiðu
götunni, sem það á heima i. Þau
hafa með sjer handklæði og sápu og
fá að þvo sjer úr heitu vatni fyrir
tvö sen. Þegar þau hafa þvegið af
sjer liggja þau um stund í lauginni
og lala saman. Á kvöldin eftir mat,
eru þunnar hálmrýjur lagðar á gólf-
ið, vekjaraklukkan er dregin upp og
allir leggjast til livíldar.
Ef einhver verður veikur á heim-
ili verð’ur hann að fara marga kíló-
metra á næstu ókeypis lælcningu og
bíða þar þolinmóður tímunum sam-
ari, jiangað til uppgefinn læknirinn
lítur á sjúklinginn. Afar fáir af þeim
40 miljónum, sem teljast til verka-
mannastjettarinnar í Japan, hafa efni
ó að fara til læknis, sem þarf að
borga. Þeir sem byggja upp heims-
veldið verja svo miklu fje til vopna
og annars vígbúnaðar, að það verður
lítið afgangs til þess, að hlúa að
heilsu þjóðarinnar.
Raftsekjaiðnaðarmennirnir i Japan framleiða ódýrustu raftæki í ver-
öldinni.
Konoye prins.
Sato-fólkið liefir ekki altaf lifað á 4
iðnaði. Fyrir nokkrum árum átti
fjölskyldan svolitla jörð í Nagano,
silkiormahjeraðinu. En þau urðu að
flýja þaðan undan sultinum, eins og
þúsundir annara bænda. .Törðin lenti
hjá bankanum í Marounouchi, sem
hafði lánað út á hana.
í fjörutiu ár hefir Japan verið að
hyggja upp heimsveldi, með sama
liætti og öll lieimsveldi eru bygð —
með ofbeldi og kúgun. Japan telur
þrjár ástæður til, að þetta sje óhjá-
kvæmilegt:
1. Japan verður að hafa rúm fyrir
fólksfjölgun sína í þeim heimi, sem
nær einróma neitár Japunum um
landvist í öðrum ríkjum.
2. Japan verður að tryggja sjer
nægileg liráefni til iðnaðar.
3. Japan verður að ná tangarhaldi
á nægilegum markaði fyrir þá fram-
leiðslu, sem það hefir aflögu.
í þessi 40 þensluár liefir Sato-fjöl-
skyldan og miljónir henni líkar, ver-
ið helsta vopn Japana.
Auðveldið í Japan, stóriðjan og
sumir herforingjarnir, hafa grætt of
fjár á þessari þenslu. En Sato hefir
enga hlutdeild fengið í ágóðanum.
Það sem Sato-fjölskyldan framleiðir
fyrir sultarlaun, er selt um allan
lieim og til verkamanna annara þjóða,
sem eru betur settir en Sato og hafa
fengið hlutdeild í arði framleiðsl-
unnar.
Amerikumenn geta keypt það, sem
Salo býr til, en Sato getur ekki keypt
það, sem Ameríkumenn búa til. Ef
ameríkanskur verkamaður heldur, að
honum komi ástæður japönsku þjóð-
arinnar ekkert við, þá er svarið
þarna.
Ef Taro og Hanako og Saburo og
Shizuko Sato og 40 miljónir, sem líkt
eru settar, fengi eins mikla borgun
fyrir vinnu sína og þau eíga skilið,
mundu vinnandi sljettir Ameríku og
Ilala stjórnmálamaður. Hann og
Konoye hafa ráðið mestu i Japan
undanfarin ár.