Fálkinn - 13.08.1943, Blaðsíða 4

4
f
F Á L K I N N
I
Eugene Tillinger
MESTI LISTAVERKAÞJÓFNAÐUR
VERALDARSÖGUNNAR
Þjóðverjar hafa sjerstakar deildir til þess að rannsaka lista-
söfn þeirra landa, sem þeir hafa hernumið. Hafa þeir á
burt með sjer alt það, sem þeim þykir verðmætast og lend-
ir það ýmist í þýskum listasöfnum eða hjá höfuðpaurum
nazista. Einkum Hitler og Göering. En þau listaverk, sem
eigi falla í þeirra smekk, eyðileggja þeir. Aldrei í sögu
mannkynsins hefir verið framinn jafn stórfeldur lista-
verkaþjófnaður og nazistar hafa framið síðustu árin —
þvert ofan í fyrirmæli Haag-samþyktarinnar.
ETTA var minisvert augna-
blik (skrifuðu nazista blöð-
in). Menningarmál Hermanns
Goerings iðaði af ofsakæti. —
Þetta var í fyrsta skifti, sem
bann bafði komið á Louvre-
listasafnið i Paris og liann stóð
máliaus af undrun fyrir fram-
an hið fræga líkneski Nilce frá
Samothrace —„Vængjaða sig-
urinn“ — hina tignarlegu gall-
ionsmynd úr steini, sem hafði
svo lengi sett svip á inngöngu-
salinn í Louvre.
Þetta skeði sumarið 1940. —
Heinrich Hoffmann, hinn út-
valdi Ijósmyndari Hitlers, flýtti
sjer að ljósmynda þetta sögulega
augnablik, svo að mynd af við-
burðimim gæti geymst öldum og
óbornum, og síðar sá jeg þessa
mynd í þýsku mynda-frjetta-
blaði. Nokkru síðar sagði eitt
af blöðunum í Vichy frá því, að
Nike frá Samothrace prýði nú
höll Goerings Karinhall-kast-
ala í Schorfheide, skamt frá
Berlin.
Það liefir verið afar erfitt
verk að flytja Nike frá Louvre
í Paris til Berlinar. Það var
þyngd þessa líkneskis að kenna,
að myndin var enn í Paris, þeg-
ar Þjóðverjar komu þangað, því
að Frakkar, sem höfðu sjeð fyr-
ir, að Þjóðverjar mundu fara
ránshendi um söfnin í Paris,
höfðu fermt marga fljótabáta
dýrmætustu listaverkum sínum
og flutt þau suðureftir Signu-
fljóti til Mið-Frakklands. En
Nike hafði verið þyngri en svo
að þeir gætu flutt hana. En hún
var ekki þyngri en svo, að Goer-
ing, hinn listelskandi maður,
gat flutt liana alla leið til Ber-
lin.
Þó að þetta megi virðast of-
boðslegur skrælingjahátlur, er
það aðeins eitt lítið dæmi af
mörgum, um það hvernig „lista-
verkasöfnun“ Þjóðverja er hag-
að í hernumdu löndunum í
þessu stríði. í fyrsta sinn í sögu
veraldar liefir rán frægra lista-
verka verið skipulagt sem á-
kveðinn þáttur í hernaðinum.
Listsögufræðingar og háskóla-
kennarar hafa fengið liernað-
arlegt umboð og ótakmarkað
vald til þess að velja ránsfeng-
inn úr söfnum hernumdu þjóð-
anna. Þessi heildsölurán — sem
sum eru framin undir gagnsæu
yfirskyni þess, að þau sjeu
framin á „löglegum“ grundvelli
— fara langt fram úr því, sem
nokkurt skáld gæti hugsað sjer
að bjóða lesendum sínum í
skáldsögu.
T ÖLLUM þeim löndum, sem
Þjóðverjar hafa hernumið
hafa þeir gramsað í listasöfn-
unum og flutt listaverk á burt
— ýmist til að selja þau öðr-
um, setja þau á þýsk söfn eða
auka með þeim einkasöfn naz-
istaleiðtoganna, — eða þá að
þeir hafa eyðilagt listaverkin.
A sama hátt og þeir liafa upp-
rætt heilar þjóðir hafa þeir rif-
ið upp rætur listmenningarinn-
ar, — Frá Frakklandi til Grikk-
lands, frá Austurríki til Rúss-
tands. Málverkum, höggmgnd-
um, mgndvefnaði - öllu er
rænt.
Þetta hófst eftir að Austur-
ríki hafði verið innlimað í
Þýskaland. Þá rændu Þjóðverj-
ar meiri hluta hinna óviðjafn-
anlegu krúnugimsteina Aust-
urrikis úr gimsteinahúri Hahs-
borgaranna, Schatzkammer í
Wien og höfðu á brott með sjer.
Nazistar skiftu þýfinu milli
ýmsra safna í Þýskalandi. Hitler
valdi banda sjálfum sjer gaml-
an flæmskan og franskan
myndvefnað úr Belvederekast-
ala í Wien, flutti liann til Ber-
lin og notaði hann til að skreyta
veggina í liinni nýjn kanslara-
liöll sinni.
Skipulagið, sem Þjóðverjar
höfðu notað við að ræna lista-
verkum var ekki opinbert fyr
en haustið 1942, þegar Rússar.
tóku liöndum di\ Norman nokk-
urn Foerster, sem var S.S.-for-
ingi. Við yfirheyrslurnar játaði
Foerster, að hann stjórnaði
æfðu listaverkaþjófnaðarliði,
einni deild af fjórum, sem stofn-
aðar hefðu verið, sem sjerstök
starfssveit innan hersins.
Fyrsta deildin hafði verið
menntuð sjerstaklega i egypt-
skri listsögu og listþekking, og
var hún send til Afríku með
Afríka-Korps Rommels hers-
höfðingja. Þegar Rommel var
hrakinn til baka eftir að liann
liafði komist inn fyrir landa-
mæri Egyptalands, var þessi list-
fræðingasveit send lil Neapel.
Það er óráðin gáta, sem marg-
ir munu ef til vill brjóta lieil-
ann um, hvaða erindi æfðir
listaverkaþjófar eiga til ítaliu.
Önnur deildm starfar í Vestur-
Evrópu. Þriðja deildin fylgir
setuliði Þjóðverja á Balkan-
skaga, Og sú fjórða var þessi,
sem áður er getið og var með
Foerster í Rússíandi.
Öllum þessum deildum er
stjórnað frá aðalstöðvunum, er
hafa bækistöð sína í Hermann
Goeringsstræti nr. 6 í Berlin.
Þarna starfar fjöldi af æfðum
listsjerfræðingum og listsögu-
fræðingum að rannsóknum að
staðaldri; þeir sitja þar yfir
sjerstökum uppdráttUm, sem
gerðir liafa verið af hernumdu
löndunum og löndum þeim, sem
enn er í ráði að hertaka, at-
lniga söfnin þar. listasöl'n, bóka-
söfn og aðra menningarfjár-
sjóði, gera skrár yfir það, sem
þeir ætla sjer að liafa á burt
með sjer, og senda fyrirskipanir
til deildanna, sem sendar liafa
verið á staðinn og eru með
hernum. Þar er tekið fram hvað
senda skuli til Þýskalands og
hvað skuli eyðilagt, til þess að
þurka megi út grundvöll þann,
sem list og menning landsins
bygðist á.
„Listin er göfugasta varnar-
tæki þjóðanna,“ sagði Ifitler
einu sinni í tveggja klukku-
stundu froðuræðu á ársfundi
nazista í Niirnberg árið 1937.
Þannig er það auðsær tilgangur
hans með þessum listaverka-
þjófnaði og listaverkaeyðilegg-
ingu og gera þetta vopn að engu
með því að ræna eða eyða lista-
fjársjóðunum, sem átlu að end-
urnæra sálir allra annara þjóða
en Þjóðverja sjálfra.
En Þjóðverjar sem samkvæmt
skgrslum „Board of Economic
Warfare“ hafa rænt Evrópu-
þjóðirnar sem svcirar 36.000
miljónum dollcira virði í gms-
um vörum, egðileggja ekki mik-
Iistusafnið í Osló eftir heimsókn Þjóðverja. Hitler skoðar listasafn í París.