Fálkinn - 13.08.1943, Blaðsíða 9

FÁLKINN
9
endilanga fór liann vestur og
dreifði samskonar pappírum
um Hollywood og gerði Roman-
off-nafnið svo óbrúklegt á þeim
slóðum að annar falskur prins,
sem einnig kallaði sig Michael
Romanoff, drekti sjer.
Hann kom aftur til New York
árið 1934 og gat mætt á frum-
sýningu kvikmyndarinnar „Kat-
rin mikla“, sem United Artists
höfðu tekið. Auglýsingastjóra
þessa firma fanst, að frumsýn-
ingin á þessari Romanoff-mynd
gæti ekki orðið fullkomin, nema
hinn alræmdi Rom'anoffhrapp-
ur væi'i þar viðstaddur. Mike
fjelst á að koma á frumsýning-
una, ef fjelagið sæi sjer fyrir
forkunnar fagurri ljóshærðri
mey til föruneytis, ásamt 150
dollurum fyrir góðgerðir eftir
sýninguna og Rolls Royce hif-
reið með einkennisbúnum bíl-
stjóra og fylgdarmanni. Eftir
frumsýninguna fór prinsinn á-
samt fylgdarkonu sinni í „Tlie
Stork Club“ og „E1 Morocco“
og drakk þar minni langa-
langa-langönnnu sinnar Katrín-
ar þangað til hann hafði eytt
peningunum öllum saman nema
30 dollurum, sem hann gaf þjón-
uiium, bílstjóranum og fylgd-
armanninum i þjórfje Þegar
bann kom heim varð hann þess
vísari að gistiliúsið liafði troð-
ið upp í skráargatið á herberg-
inu lians, svo að liann kæmist
ekki inn. Hann var í vanskil-
um með húsaleiguna. Og um
nóttina gisti hann í sinni gömlu
Vetrarhöll, biðsal á neðanjarð-
arbrautinni.
Mike er líklega eini svika-
hrappurinn i mannkynssögunni
sem hefir gott af því, að svik-
um hans sje ljóstað upp um
hann. Þeir, sem hafa orðið fyr-
ir svikum af hans hálfu, fella
sig betur við hann, en við
Gerguson og Ferguson,
Einu sinni fjekk hann vinnu,
sem aðstoðargarðyrkjumaður á
landsetri við Hi.dsonfljótið, og
vakli Oxford-framburður hans
og fyrirmannlegt látbragð ó-
skifta atliygli á heimilinu. Ein
vinnukonan sýudi húsmóður-
inni silkiskyrtu af Mike, en i
hana var saumað skjaldarmerki
Romanoffættarinnar. Og litli
garðyrkjumaðurinn varð að
meðgang'a að hann væri Michael
prins allra Rússalanda, og var
fluttur í snatri i eitt gestalier-
bergið. Siðar komst það upp
að þetta voru svik, en húsmóðir
hans var orðin svo lirifin af
lionuin að liún vildi hafa hann
áfram samt.
Mike hvarf aftur til Holly-
wood árið 1936 og sóttist fólk
svo eftir fjelagsskap við hann
þar, að einn af veitingamönn-
ununi bauð honum 75 dollara
á viku fyrir að koma með fólk
til sin til þess að setja svip á
veitingastaðinn. En litli prins-
inn hafnaði þessu boði og sagði
að starfið væri of bindandi.
Mike tókst smámsaman að
auka sjer lánstraust í kvik-
myndaborginni. Hann dró ekki
dulur á, að bann hefði verið
viðsjálsgripur í peningamálum,
áður en honum tókst að fá klæð
skera til þess að lána sjer fatn-
aði, sem urðu þess valdandi, að
vegur lians óx hraðan i Holly-
wood. Hann stóð í skilum með
afborganirnar. Dave Chasen
veitingamaður ljeði Mike stund-
um að jeta og drekka mánuð-
um saman í eihu, en prinsinn
borgaði í slumpum við og við.
Og Mike borgaði meira að segja
kunningjum sínum gömul lán
öðru hverju. Lánstraust hans
var því komið í sæmilegt horf,
þegar hann opnaði veitingastað
sinn árið 1940.
Þó að Mike ætli sjer ekki
framar að komast aftur á veld-
isstól Romanofffanna hefir
hann þó ekki að fullu afsalað
sjer tign sinni. Ókunnugt fólk
spyr hann oft hvort hann sje
prins í raun og veru. Hann svar-
ar: „Það liefir verið mjög mik-
ið um það deilí.“ Kvikmynda-
stjóri í Hollywood, sem vinnur
fyrir 7500 dolluruni á viku sagði
nýlega kunningja sínum, að
hann vissi um að Mike væri í
raun og veru ósvikinn rúss-
neskur prins.
„Hvernig veistu það?“ spurði
kunninginn.
„Hann Mike sagði mjer það i
fylsta trúnaði,“ svaraði kvik-
myndastjórinn.
Mike verður líklega Romanoff
til æviloka. Þegar hann átti
lieima í smáskonsu, þá hengdi
hann altaf fjölda mynda af
Nikulási II. og fjölskyldu hans
á alla veggi. Á einni þessara
mynda sjást keisarahjónin í
hóp af ættingjum sínum. Mike
var vanur að benda á eitt ó-
þekkjanlegt andlit í hópnum
og segja: „Lít jeg ekki skringi-
lega út þarna?“
Þegar Wendell Willkie kom til
Chungking i Kínaför sinni i fyrra
bauð horgarstjórinn þar gestunum
upp á ísrjóma, í veislu, sem hann
hjelt þeim. „í langan tima liefir
verið bannað að neyta rjóma hjer,“
sagði borgarstjórinn við Willkie,
„en við námum bannið úr gildi yð-
ur til heiðurs þennan eina dag. Á
morgun fær enginn ísrjóma.“

Drekklð Egils-ö!

TVEIR BÆKLINGAR
Alment mun ekki um það talað,
að dýrin lifi andiegu lifi, heldur
sje það maðurinn einn, sem þ'áð
gerir. En um það mun þó mega
deila, hvort það geri allir menn.
Úr öllum þeiin mörgu liugvekjum
og prjedikunum eftir Pjetur biskup,
sem jeg hlýddi á í æsku, hefir ekk-
ert orðið mjer i minni fast annað
en það, að þá menn, sem ekki liugsi
um annað en þarfir líkamans, legg-
ur þessi hófsami og á sínum tíma
mikilsmetni guðsmaður að jöfnu við
„skepnuna, sem grúfir sig niður i
fóður sitt“. Það er með öðrum orð-
um, að til þess að standa skepnunni
skör hærra, verði maðurinn að vera
liugsandi. Og þegar jeg skrifa þetta,
vekst upp fyrir mjer það, sem nafn-
kunnur kennimaður sagði eitt sinn
við mig fyrir mörgum árum. Hvar
sem hann kæmi, kvað liann sjer
verða það fyrst fyrir að svipast um
eftir bókum (sumir prestar athug-
uðu bókaeign hvers heimilis á hús-
vitjunarferðum sinum); sumstaðar
sæi hann þá kostuleg húsgögn og
dýra skrautgripi, en enga bókina.
Og þá fyndist sjer hann vera stadd-
ur í peningshúsi. Mjer þótti skiln-
ingur prestsins merkilegur og næsta
andlegur.
Jeg held að bóksalar hljóti að
liafa nokkuð sjerstaka aðstöðu til
þess að mynda sjer skoðun um það,
að hve rniklu levti þjóðin mugi
teljast hugsandi og hver sjeu helstu
hugðarefni hennar. Sje þetta rjett,
þá hefi jeg nú um sextán ára skeið
notið þessarar sjerstöku aðstöðu.
Skemtilegt væri það og vinsælt
mundi það verða, svo golt sem Is-
lendingum þykir lofið, að geta nú
sagt að sú væri niðurstaða mín, að
þjóðin hugsaði mikið og djúpt og
að hún liugsaði sem mest um hin
alvarlegustu málefni mannkynsins.
En það er skylda mín við sann-
leikann að bera vitni um hið gagn-
stæða. Þannig er það reynsla mín,
að tilgangslaust megi lieita að sýua
lijer bækur um andleg mál, jafnvei
eftir hina djúpvitrustu leitendur, ])á
sem annars allur heimurinn hlustar
á þegar þeir tala. Þau efni lætur
þjóðin sig engu skifta. Ekki vill
hún heldur vita neitt um þau bin
knýjandi úrlausnarefni stjórnspek-
innar, sem allar frjálsar þjóðir heims
glima nú við. Svei því rugli, það
kemur okkur ekkert við. Hafi ein-
liver á meðal okkar sjalfra viljað
tala við okkur um þessi mál, eins
og hent hefir t. d, þá Guðmundana,
Finnbogason og Hannesson, þá höf-
um við stungið fingrunum i eyrun.
Þegar hinir frægu Oxforcl Pamphlets
hófu að koma út sumarið 1939, gerði
jeg þá barnalegu ályktun, að þess-
ar frábærlega grunduðu ritgerðir um
mál, sem allan heim varðaði, gætu
íslendingar ekki látið ólesnar, eink-
um þar sem hver bæklingur kost-
aði þá ekki nenia 00 aura. En þarna
skjátlaðist mjer. Það leit varla nokk-
ur maður við þeim, og jeg man ekki
eftir nema tveim eða i hæsta lagi
þrem mönnum, sem tekið hafa þá
alla fram á þennan dag. En ritgerð-
ir þessar eru nú orðnar nær sjö-
tíu.
Einhver kynni nú samt að ætla
að við ljetum okkur einhverju skifta
hvað liugsað er og rætt um skipulag
heimsins, þegar styrjöldinni ljettir.
Þetta mun þó vart vera svo. Okkur
dreymir líklega helst um að komasl
ú ný undir verndarvæng Danmerk-
ur, þegar hún verður aftur frjáls
til þess að breiða liann yfir okkur.
Varnaðarorð rikisstjórans um að
vera við því búnir að taka á okkar
eigin herðar einhverjar skyldur,
þegar farið verður að skipa málum
þjóðanna. Þau ljetum við inn um
annað eyrað og út um liitt. Það er
bara til óþæginda að vera með slík-
ar hugsanir, og það einmitt núna,
þegar við höfum tækifæri til að
njóta lífsins. Hvað ættum við líka
að vera að lilusta á mann, sem vill
taka Fjallræðuna alvarlega.
Óþægilegast er, að þeir eru fleiri,
sem það vilja gera. Hún er inntak
alls kristindóms. Og um fjögurra
ára skeið hefir það nálega verið
heróp um allan liinn engilsaxneska
heim, að þjóðfjelag framtiðarinnar
uerði að grundvallast á kenningum
Jesú frá Nazaret; ella sje því ófarn-
aður vis.
En ekki er nóg að tala um slikt út
i bláinn. Finna verður þjóðfjelaginu
fast og skipulagsbundið form. Um
það form hafa gert tillögur hinir
spakvitrustu menn báðumegin At-
lantshafsins og ritað merkar bækur
til þess að gera þjóðunum grein fyr-
ir hugmyndum sínum. Bækur Vest-
urheimsmanna — miklar og ágætar
— eru mjer ólcunnar, neina af um-
sögn. En merkustu og' bestu rök-
studdu tillögurnar, sem mjer er
kunnugt um að fram hafi komið á
Englandi, eru skýrðar í bæklingum
tveim, sem Oxford University Press
liefir gefið út; og það eru þeir, sem
jeg á við með fyrirsögn þessarar
greinar.
Bæklingar þessir nefnast Decision
and Action og Faith and Works, en
höfundur þeirra er Lionel Curtis,
maður sem fyrir vilurlega meðal-
göngu sina átti víst meir en lítinn
þátt í því, að Búastríðið, sem leitt
var til lykta 1902, endurtók sig ekki
eftir nokkurra ára bið. Hann hefir
ritað marjgar bækur, miklar og merk-
ar, um stjórnvísindi, en lika um
trúarleg efni, og hann liefir mörg
trúnaðarstörf af hendi leyst fyrir
bresku stjórnina, einkum þau er
lotið háfa að sambandinu við Ind
land og samveldislöndin. Það er
þvi ekki neinn viðvaningur, ser.i
hjer talar.
Niðurstaðan, sem Lionel Curtis
kemst að í þessum ritgerðum sín-
um og færir rök fyrir, er sú, að
eina leid'in til þess að tryggja frið
í heiminum sje, að þjóðleg riki af-
sali sjer fullveldi (sovereignty) sínu
að þvi er til landvarna og utanrík-
ismála keniur, og myndi um þessi
mál alþjóðaríki. Verði þetta ekki
gert, sje ný heimsstyrjöld viss og
óumflýjanleg. Stjórn liins alþjóð-
lega ríkis sje, eftir tillögum hans,
kosin af almennum kjósendum þjóð-
rikjanna, og eigi þau hvert um sig
sína fulltrúa í henni. Þeirri stjórn
eiga svo lierir og flotar þjóðríkjanna
að lúta og undir hana heyri öll
Framhald á bls. 11.