Fálkinn - 17.03.1944, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
- LITLfl SfiGfiH -
kona byltlngarforlngjans
Meöal íornarlamba hinnar miklu
frönsku byltingar var fjöldi kvenna.
Sumar voru gamlar og gráhærðar
aðalsfrúr, aðrar almúga konur. Sum-
ar voru virkir þátttakendur, svo
sem Chárlotte Corday er drap Marat.
Nokkrar vissu ekki liversvegna þær
voru íeiddar á höggstokkinn.
Einstaka konur verða ógleyman-
legar þeim er les um hina rniklu
byltingu. Þar á meðal er liin blóð
þyrsta Theroigne de Mercourt, er
kom Parisarbúum til þess að ráðast
á Tuilerihöllina, og hin blíðlynda,
yndislega og gáfaða kona Lucile
Desmouliees, kona byltingarforingj-
ans, Camille Desmoulins:
Lucile var dóltir stórefnaðs kaup-
manns. Hann liafði um 20 þúsund
franka árstekjur. Þótti það mikið i
þá daga. Duplessis faðir Lucile var
konungssinni og afturhaldssamur. —
Hann fyrirleit byltinguna sem braust
út 1789. En þó fann liann að um-
bætur þurfti að gera á hinni frönsku
þjóð.
Lucile fæddist árið 1771. Sumarið
1790 mætti hún hinum unga bylt-
ingarsinnaða stúdent, Camille ’Des-
moulins. Þau hittust i Luxembourg
garðinum. Þau feldu strax ást hvort
til annars. -— Camille flutli bylting-
arræður i Palais Royal. Hann var
eignalaus. En móðir Lucile, sem vildi
gera dóttur sina hamingjusama, hvað
sem það kostaði, ljet þau giítasl
29. desember 1790, þrátt fyrir mót-
spyrnu föðursins. Robespierre var
tneðal giftingarvottanna. Hann var
sjálfur ástfanginn í Lucile, og var
hann allt annað en ánægður með að
sjá hana ganga úr greipum sjer.
— Þetta hjónaband vakti reiði
margra. Konungssinnar álösuðu Dup-
lessis fyrir að gifla dóttur sína bylf-
ingarmanni. — En byitingarmenn
skömmuðu Desmoulies fyrir að ganga
að eiga yfirstjettarkonu. Og töldu
hann hafa gifst peningunum aðallega.
Hjónaband þeirra var mjög ham-
ingjusamt. Lucile geklc smátt og
smátt inn á skoðanir manns sins.
En hún óttaðist að þetta fárviðri,
er hann og fjelagar hans hleypta
af stað, mundi leggja þau að velli.
Og hún bar harm i brjósti yfir þvi,
að Desmoulines fjarlægði smám sam-
an hina hægfara „Girondina“ en
hallaðist að hinum róttæku, svo
sem Morat, Robespierre, Danton og
St. Just. Maður hennar vann að ó-
sigri Girondina, og samþykkti dauða
dóm yfir foringjum þessa flokic.-,
En eftir jiað blóðbað var eins og
mesti vígamóðurinn rynni af honum.
Hann snjeri við blaðinu. Rjeðist nú
Desmoulins heiflarlega á þessa fyr-
nefndu menn og hið óstöðvandi lial-
ur þeirra og morðfýsn í blaði si.'iu
og ræðum. Hann predikaði um misk-
uarsemi og sagði, að þeir skildu
hvíla fallöxina við manndrápin.
Robespierre og St. Just urðu bál-
reiðir. Vinir Desmoulins vöruðu hann
við þesari mótspyrnu við þessa bloð-
þyrstu menn. En Lucile sagði mann
sinn fara með rjett mál og dró ekki
úr honum kjarkinn, lieldur effdi
hann. Aftur aðvöruðu vinir þeirra
þau á því að mæla ekki á móti bloö-
hundunum. Þá sagði Desmoulies:
„Látum oss eta og drekka í dag og
vera glöð, því að á morgun látum
við lífið.“
Og Lucile bætti við: „Látum hann
gjöra skyldu sína, halda áfram við
hlutverk sitt og frelsa landið.“
En Lucile leið mildar sálarkval r
um þessar mundir. 1 brjefi er hún
reit Freron vini sínum, segir húrr:
„Augu min eru full af tárum. Eri
jeg reyni að vera hugdjörf svo
Camille lialdi kjarki sínum.“
Nóttina milli 30. og 31. mars 1794
Ijet Robespierre flokksrnenn sina
taka Desmoulies fastan. Desmoulies
faðmaði konu sina og Horatio son
sinn. Svo var lrann fluttur í Loux
embourghallarfangelsið.
Lucile varð örvingluð af liarmi.
Hún gekk daga og nætur umhverfis
fangelsið. Hún gerði tilraunir til
þess að koma af stað gagnbyltingu
móti „septembermorðingjunum.“ Hún
ritaði brjef til Robespierre og St.
Just. En þeir svöruðu ekki. Og 4.
apríl var Desmoulins leiddur fyrir
„blóðráðið“ og dæmdur til lífláts
5. april. Var liann svo hálsliöggvinn.
Hann stóð á höggpallinum með lokk
af sinni heittelskuðu konu i liend-
inni. Síðustu orðin lians voru þessi:
„Lucile, elskaða, hjartkæra konan
mín! Og barnið mitt.“
Lucile lifði aðeins eina viku eftir
dauða mannsins síns.
Sumir álíta að ást Robespiérre lil
Lucile liafi nú verið snúið í liatu’,
og það hafi verið hans verk að hún
var tekin föst.
Lucile hafði ritað Dillon hers-
höfðingja brjef, þar sem liún fór
þess á leit, að liann frelsaði mann
hennar með vopnavaldi. í þetta brjef
náði St. Just. Töldu þeir fjelagar
að brjef þetta væri uppreisn gegn
frelsinu og lýðveldinu.
Lucile var handtekin og varpað í
L’Abbaye-fangelsið.
Móðir Lucile reyndi árangurs-
laust að frelsa dóttur sina. Hún
skrifaði Robespierre hrjef. í því
voru þessar setningar: „Ófreskja,
illmenni! Er ekki nóg að þú myri-
ir Camille, sem var besti vinur
þinn? Þú hefir látið liinn opinbcra
ákærenda, taka dóttir mína höndum
og að likindum verður hún innan
skamms dregin að fallöxinni. Ef
þú ætlar að myrða Lucile þá komdu
og rifðu mig og barnabarn miR,
Horatio, í tællur með þinum blóð-
ugu höndum. Þeim höndum sem blóð
Camille er ekki rokið af eða þornað.
Robespierre svaraði frúnni ekki
Lucile og Dillon liershöfðingi er
lnin hafði ritað brjefið fyrnefnda,
voru leidd fyrir „blóðráðið."
Lucile var mjög vel mentuð kona
víðlesinn og gáfuö. Fyrir ráðinu
stóð hún með stakri rósemi, eins og
ein af hetjum gullaldarinnar.
Hún gerði enga tilraun til þess að
verja sig. Hún liorfði aðeins með
kaldri fyrirlitningu á dómarana.
En eftir að dauðadómurinn var
kveðin upp sagði hún: „Þið illmenni
og þið liuglausu morðingjar! Nú út-
hellið þið hlóði konu eítir að liafa
myrt manninn liennar.. En jeg ska1
minna ykkur á sögu sem skal endur-
taka sig. — Það var eitt sinn kona
i Róm. Hún hjet Lucretia. Harðstjór-
ar úthelltu blóði hennar. En sú ætt,
sem stóð fyrir því, Tarquinaættin,
varð að flýja Róm vegna blóðs
Lucretiu. Blóð liennar hefndi. Og
þannig mun mitt blóð stöðva djöful-
æði ykkar.
Mitt elskaða föðurland; bráðum
mun lausnarstund þín upp renna.“
Nóttina áður en aftaka Lucile
skyldi fram fara, skrifaði lnin móður
sinni langt og lijartnæmt brjef. í
því stóð þetta: „Góða nótt elsku
mamma! Mín síðustu tár tileinka
jeg þjer, Camille og Horatio. Bráðum
er allt búið, og jeg mun fá livíld
í landi friðar og sakleysis.“
Hinn 13. apríl 1794 var aftökudag-
ur Lucile.
Er liún fögur og tígulleg stóð á
„kerrunni" illræmdu, litu margi.'
meðaumkunnaraugum á hana. —
Franska þjóðin var búin að fá.nóg
af blóðsúthellingunum, og liræðslu
um líf manna. En enginn dirfðist
að tala máli Lucile. Fólkið mundi
að árið áður liafði Adam Lux sagt
er Charlotte Corday var flutt á af-
tökustaðinn. „Sjáið, liún er meiri
en Brútus“ Og fyrir þessi orð var
Adam Lux líflátinn.
Kerran, með Lucile, ók til aftöku-
staðarins. Lucile gekk yndisleg og
virðuleg upp á höggpallinn. Hún
lagði hið fagra og yndislega höfuð
sitt undjr fallöxina. Eftir augnablik
var lijervistarlífi licnnar lokið.
Fáum vikum síðar fuku á sama
stað höfuð blóðhundanna Robes-
pierre og St. Just. Hinu hryllilega
timabili var lokið.
En sem eitt af saklausustu fórnar-
lömbum, þessa voðalega tíma, er
Lucile Desmoulins. Lucile var gáfuð.
fögur, rjettsýn, blíðlynd og elskaði
mann sinn afar heitt. Hún var mikii
kona og ógleymanleg, ein af þeim,
sem saklaus fórst í hinu mikla blóð-
baði er fylgdi hinni ægilegu frönsku
byltingu.
Jóh. Schcving.
ThEodóp Rrnason:
Merkir tónsnillingar
MHKETflU
1870 — 1834
Vorið 1930 brá fyrir i Austur-
stræti hjer í bæ ókunnum, öldruð-
um manni, sem menn hlutu að veita
sjerstaklega atliygli, enda kom það ó-
sjaldan fyrir, að menn sem mættu
honum snjeru sjer við á götunni og
liorfðu á eftir honum. Hann var
meðalmaður á vöxt, og vel á sig
kominn og fríður sinum, svipur-
inn hreinn og göfuðmannlegur og
andlitsdrættirnir fíngerðir og livit-
ur var maðurinn fyrir hærum. Hann
bar sig vel og tígulega, og eitthvað
hafði liann það við sig, að mönnum
datt ósjálfrált í liug að lijer væri
á ferðinni mikill maður, um það
var eklci að villast, — sumir hjeldn
að þetta mundi vera konungborinn
maður, sem lijer væri á ferð „in-
cognito.“ í stuttu máli, maður hlaut
að hera lotningu fyrir honum. hver
sem liann var.
Skömmu áður hafði verið frá
því skýrt í hlö’ðum, að von yasri á
heimsfrægum fiðluleikara hingað,
Marteau að nafni. En maður vissi
engin deili á honum, og kom vist
engum i hug að setja hann í sam-
baiid við þennan höfðinglega mann.
En það kom svo á daginn, að þctta
var einmitt Marteau. Hjelt hann
hjer nokkra hljómleika og var fagn-
að ágætlega. En þá var M.irteau
kominn af ljettasta skeiði, og var
jiess nokkuð vart, að hann þreylt-
ist þegar leið á liverja liljomieika.
En leikur hans var dásamlega fágað-
ur, göfugur i „innblástri“ og leikn-
in glampandi. Þótti R'íykvíki.ngum
Marteau góður gestur, og munu
hljómleikar hans lengi verða minnis-
stæðir jieeim, sem á liann htyd-.lu.
Henri Marteau var fæddur 13.
mars 1874 í Rlieims. Var íaðir lians
„amatör“ fiðluleikari og forseti Fil-
harmoniskafjelagsins í Rheims, en
móðir hans ágætur píanóleikari —
(liafði meðal annars notið tilsagn-
ar frú Schumann).
Merkur tónlistarmaður, Sivori að
nafni, er talinn hafa „uppgQtvað“
snilligáfu Marteau, að minsta kosti
var það hann, sem eggjaði foreldr-
ana á að láta drengnuin i tje sem
fullkomnasta tilsögn á fiðlu, þvi að
hanii mundi vera snillingsefni, og
gaf hann Henri jafnframt ágæta
fiðlu. Var ráðum Sivoris lilýtt og
til fengnir bestu kennarar, sem völ
var á, lianda drengnum. Kom það
og hrátt í Ijós, að Sivori liafði lialt
á í’jettu að standa, því að ekki leið
á löngu áður en fiðlan Ijek í hönd-
um Henris, og voru framfarir ó-
trúlega og óskiljanlega örar Hann
var sannkallað undrabarn, því að
10 ára gamall Ijek Iiann með Fil-
harmónisku hljómsveitinni í Vínar-
borg við ágætan orðstír, og hjelt
síðan sjálfstæða hljómleika í ýms-
um borgum Þýskalands og Sviss og
]iótti liinn mesti sníllingur.
Árið 1888 kom liann fram i Lund-
unum og fjekk þar liinar alúðleg-
ustu viðtökur.
Stundaði Marteau nú nám við
tónlistarskólann í París i nokkur
ár og 1892, þegar liann var að Ijúka
námi, lilaut liann þar fyrstu verð-
laun. En önnur verðlaun lilaut hann
þá einnig, sem honum mun ekki
síður liafa þótt vænt um, en skóla-
verðlaunin. Hi.ð dáða franska tón-
skáld Marsenet, var svo hrifinn af
hinum unga snillingi, að hann samdi
„konsert" sjerstaklega fyrir hann
og lionum tileinkaðan.
Fór Marteau nú í hljómleikaleið-
angur, fyrst til Vesturheims (1893)
og um Rússland ferðaðist hann ár-
in 1897-’99, og var dáður sem snill-
ingur hvar sem hann kom.
Talsvert fjekkst Marteau við samn-
ingu tónSmiða, sem vel var tekið,
Frh. á bls. 11