Fálkinn - 02.06.1944, Blaðsíða 3

F Á L K I N N
3
VIKUBLAÐ MEÐ MTNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason.
FramkvMjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavik. Simi 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðis fyrirfram
HERBERTSprení.
SKRADDARAÞANKAR
Sumar kemur eftir vetur og grasið
grær . Og |/að grær miklu meira af
grasi en gerði fyrir tuttugu árum,
er íslenskt löggjafarvald skildi nauð-
syn þess, að flýta fyrir ræktun laud-
ins og stefna að því, að íslensk
bændastjett gæti uppskorið mestan
hluta heyfanga sinna á ræktuðu
landi.
Þetta mátti ekki seinna vera. Því
hvernig mundi nú ástaft um bústofn
íslendinga, ef lieir hefðu ekki ineira
af rækuðu landi en var fyrir tuttugu
árum. Það er alkunna, að íólkseklan
hefir verið svo tilfinnanleg síðustu
árin, að jafnvel þeir líændur, stm
hafa haft gott slægjuland utantúns,
hafa ekki sjeð sjer fært aö nytja það,
vegna fólkseklu. Hvað mundí þá,
ef að túnin væru jafn títii og þau
vera forðum. Hvernig mundu bún-
aðarskýrslunar þá sýna skepnu-
f jöldann.
Ennþá í ár eru, þrátt fyrir stórum
minni vinnu í þágu setuliðsins en
áður var, horfur á því, að bændur
muni alls ekki geta nytjað jarðir
sínar sökum fólkseklu. Ráðningar-
stofa landbúnaðarins kallar á kaupa-
fólk en fær strjál svör. Fáir vilja
fara í sveit, þrátt fyrir ágætt kaup,
og það er eins og t'ólk meti það
einskis að fá ókeypis fæði og stór-
um hollari vinnu en i kaupstöðun-
um. Og bændurnir örvænta og
selja jarðir sínar og bústofn og
breyta andvirðinu í liúseianii i
kaupstöðunum, svo dýru verð- keypt-
ar, að fyrirsjáanlegt er að þær
verða fallnar ofan i þriðjung þess
verðs er þær eru keyptar fyrir nú.
Þannig eru liorfur landbúnaðarins
þrátt fyrir þær miklu umbætur, sem
hændur hafa fengið á markaðs-
kjörum sínum og margir telja eftir
þeim,
Hjer er eithvað meira en lítið
athugaverl. Og hjer er um svo mikils-
vert mál að ræða, að tilvera þjóð-
arinnar er undir því komin að úr
rætist. Og þetta gerist á árinu 1944
lýðveldisárinu.
fsland verður aldrei sjálfstætt
ef eyðing sveitanna heldur álram.
Nú hefir verið efnt til mikilla sam-
taka um landgræðslu. En ætti þjóðin
ekki að efla jafnframt samtök um,
að eyða þeirra landhræds/u, sem
virðist hafa gripið hana.
Merkileg leiksýnig:
„PAUL LANGE 0G TORA
PARSBERG"
Tora Parsberg og Paul Lange (Gerd Grieg og Valur Gislason) i siðastc
þætti.
Frumsýning á hinu fræga leik-
riti Björnsons fór fram á 2. dag
Hvítasunnu og tokst með svo mikl-
um ágætum, að hennar mun verða
lengi minnst. Verður það bersýnilegt
með hverjum nýjum leik, sem frú
Gerd Grieg setur á svið fyrir Leik-
fjelag Reykjavíkur, hve heillaríkur
ávöxtur er að því starfi og höfum
við komist í þakklætisskuld við
Noreg fyrir komu hennar hingað.
Því-að það er liún, sem hef'r sett
leikinn á svið, auk þess sem hún
leikur aðalhlutverkið, Tora Pars-
berg. Frúin hefir áður leikið með
Leikfjelaginu í „Hedda Gablcr" auk
þess scm hún liefir sett „Pjctur
Gaut“ á svið (og „Gildet pá Solhaug“
fyrir Norrænafjelagið) — og skal
eigi lagður á það dómur hjer í hvoru
hlutverkinu frúnni takist betur upp
en eitt er víst og það er það„ að
samleikurin var stórum betri í
„Paul Lange og Tora Parsberg*. Hjer
var um viðburð að træða — svo
ágætan samleik og fágaðan, að slíks
munu fá ,eða engin dæmi 'ijer. Og
ber fyrst og fremst að þakka þetta
leikstjórunum. En þarna ljet enginn
leikandi sinn hlut eftir liggja og
hlýtur mikið starf að vera að baki
leiknum.
Efni leiksins verður ekki rakið
hjer til neinnar lilýtar. Paul Lange
er frjálslyndur ráðherra, sem hefir
sagt af sjer útaf ósamkomulagi við
stjórnina og ætlar að ganga í ber-
högg við forsætisráðherrann, gaml-
an mann og beggja handa járn. En
hann er jafnframt fjárhagslega illa
stæður og istöðulítinn. Hefst nú bar-
átta um hann sem stjórnmálainann
annarsvegar milli kammerherrans,
umboðsmanns konungs og hins-
vegar milli Arne Kraft, vinar hans.
Jafnframt verður hann að heyja aðra
baráttu. Hann er ástfanginn af hinni
ríku og glæsilegu konu Toru Pars-
berg og hefir beðið liennar, en býst
vist við hryggbroti. Þeta fer á annan
veg, því að ungfrú Parsberg tekur
honum. Skáldið liagar rás viðburð-
Slorm gamli (Lárus Pálsson).
anna þannig, cð baráttan verður
samtvinnuð og gæti leikurinn því
heitið „Politilc og Kærlighed“ lilið-
stættnvið nafnið „Geografi og Kær-
lighed“.
í öðnim þætti sveiflar skáldið
refsiverndinum yfir stjórnmálamönn-
um Noregs og flengir þá svo eftir-
minnilega, að margan hlýtur að hafa
sviðið undan þegar leikurinn kom
fram. Þó að þessi þáttur sje beiskju
blandinn þá er hjer frekar um
gamanleik að ræða, sem gerir harm-
sögu þriðja þáttar enn eftivmínni-
legri. Þar sýnir skáldið af speki og
mannviti afleiðingar þess, að geta
ekki tekið ákvörðun og vera hörund-
sár. Þessir eiginleikar Paul Lange
verða ást hans til Toru Parsberg
yfirsterkari, og hann sviftir sig lífi
er hann frjettir að hann sje kominn
í ónáð hjá konungi sinum.
Björnstjerne Björnson túlkar sál-
arlíf hins ógæfusama stjórnmála-
manns, hugsæismanns og gungu,
Paul Lange með svo rniklum ágætum
að leikur þessi verður jafnan tal-
inn með bestu leikritum liins frjova,
stórbrotna og liánorska skálds, sem
jafnframt var mesti þjóðvakningar-
maður sins tíma. Það stóðu mikil
veður um þennan leik þegar hann
kom fyrst fram, þvi að svo sýndist
sem höfundurinn hefði b.ygt hann
að nokkru leyti á raunverulegum
atburðum, sem honum voru sjálfum
nákomnir. Og gremjan yfir meðferð
hans á hinuni norsku stjórnmála-
mönnum var mikil. Nú er allt þetta
gleymt, en eftir stendur listaverkið,
hin djúpsæja íhugun höfundarins
á sálarlífi persónanna, gletni hans,
Frh. á bls. Í4.
Kammerkerrann og Paul Lange (Brgnj. Jóhannesson og Valur Gísla-
son) i fyrsta þætti.