Fálkinn - 21.07.1944, Blaðsíða 7

F Á L K I N N
7
Edith Evans, frœgasta starfandi leikkona Englands og raddfeg-
ursta konan á fírettandseyjnm.
Edith Evans
Eftir Slilnry Horniblow
Eigi alls fyrir iönga datt ein-
hverjum 'Breta það í hug', aS gaman
væri að iáta gera grammófónplötur
af bestu kvæðum 30 enskra skálda.
Kvæðin voru svo valin, en hver átti
að tala þau á plöturnar? Hver hafði
fullkomnasta framsagnarrödd? Hver
fjekk þann lieiður að fa aö nuela
fram hin yndislegu ijóð efiir Keats
eða Shelley, og hver gaí túlkað rjett
mátt og hátign sögulegra ljóðlína
eftir Shakespeare?
Það var kona en ekki karl, sem
varð fyrir valinu, konan sem hefir
fegurstu röddina er heyrist á ensku
leiksviði — Edith Evans Valið var
eðlilegt, því að hvort niaöur man
mikið eða iítið af leik Editli Evans
þá man maður ávalt rötíd hennar.
Sú rödd er hið ágætasta hljóðfæri,
og hún leikur á það með fimni og
‘kunnáttu, sem aðeins fæst með
langri reynslu.
Menn nefna stundum ckki nafn
leiks heldur segja: „teikur Edilh
Evans“, — hún á leikinn. Engum
dettur í tiug að segja „Hefirðu sjeð
Romeó og Júlíu, ef Edith F.vans
leikur þar, heldur segir fólk: „Hef-
irðu sjeð Edith Evans í Rómeó og
Júliu? Hversu frægir senr hinir leik-
endurnir eru, og hversu frægur sem
höfundurinn er, þá gengur nafn
Editli Evans ávalt fyrir, ef Imn er
með i leiknum.
Enginn enskur leikari getur með
jafnmiklum ágætum hlaupið úr einu
hiutverkinu í annað og túlkað sjer-
hvert þeirra með jafnmikilli full-
komnun; enginn getur sýnt örlaga-
stundir í ferli persónunnar með
slikri snilld sem hún gerir.
Einliver hefir sagt um Editli
Evans að liún geti knúð fram i leik
sinum allt hið göfugasta i kven-
legu eðli. Sannleikurinn er sá, að
þegar hún gerir þetta þá leikur
hún ekki eins og aðrar konur gera;
hún er sjálf hin mikla og allssigr-
andi persóna. Jeg hefi setið með
Iienni að veislu meðal tiginna gesta,
en samt varð hún undireins mið-
depill samkvæmisins. í einkalifinu
er hún kát eins og kettlingur, liðug
.og sveiganleg eins og Shakespeares-
hlutverkin, sem hún hefir mest yndi
af að leika..
Þó að lnin komi í leiðinlegt sam-
kvæmi þá skeikar það ekki að 5
mínútum eftir að hún er komin inn
finnnst öllum þvi likast að þeir hafi
fengið stórt glas af kampavini. —
Edith Evans ólgar af fjöri, og þó er
það svo, að hún getur sýnt þá
viðkvæmni í leik, að maður fær tár
í augun.
Hún liefir leikið i meira en 30 ár
og frá því að hún kom fram i fyrsta
sinní London, 1912, hefir hún aldr-
ei sjest í leikriti sem var ómerki-
legt eða klúrt. Hún trúir á leikritin
sem hæfi þeim áhorfendum er elska
það besta í leikritaskáldskapnum.
Það er ekki nema eðlilegt að Edith
Evans - yrði mikil Shakespeare-leik-
kona. Lítum á liana í þeirri grein
leikveturinn 1925-26. Þá ljek hún
á Old Vic-leikhúsinu i London á
fáeinum mánuðum: Portiu í
„Kaupmaðurinn í Feneyjum“, Mar-
garet i „Richard II1.“, Katherine í
„Kvenskassið" (Taming tlie Shrew)
Mariana i „Measure for Measure“,
Cleopötru i „Antonius og Cleopatra“
Edith Evans leikur ofj fullorffnar heföarkonur. Þá er gerfi
hennar þessu líkt, þó aff leikur og raddbhvr sje mismunandi.
Mistres Page í „Kátu ekkjurnar frá
Windsor“,Beatrice i „Much Ado about
Nothing“, Rosalind í „Skógarlíf" og
Fostruna í „Rómeó og Júlia“, en tvö
síðastnefndu hlutverkin eru uppá-
hald hennar.
Edith Evans fæddist á vetrardegi
árið 1888 og það var í litlum skóla
í útjaðri Lundunaborgar, sem hún
lærði að lesa, skrifa og reikna. En
það varð brátt ljóst að hún hafði
ekki eins mikinn áhuga fyrir neinu
og að leika. Hún var aðeins 24 ára
þegar leikdómarar og leikvinir buðu
hana velkomna i hóp leikgyðjunnar
en þá ljek hún Cressida i „Troilus
og Cressida“. Þarna er komin alveg
óvenjuleg leikkona. Næsta sigur
sinn vann hún sem Drotningin i
„Hamlet“. Það var i „Little Theatre“
i London, árið sem I. heimsstyrj-
öldin hófst.
Edith Evans ljek mörg merkileg
hlutverk þau styrjaldarár, en vorið
1919 fór liún í leikferð með Ellen
Terry, liinni frægu leikkonu og leik-
stjóra. Sýndu þær „Kátu ekkjurnar
í Windsor" og „Kaupmanninn i
Feneyjum“ eftir Sheakespeare.
Ekkert lieillaði Edith Evans jafn
mikið og verulega góð leikrit eftir
hina bestu höfunda. Hún skiftist á
um Shakespeare og Bernhard Shaw,
og 1921 vakti hún fögnuð í leik
hans, .„Heartbreak House“, sem lafði
Utterword. Leikur þessi hefir kom-
ið nýlega fram í London og aftur
var það Edith Evans, sem „kom,
sá og sigraði," í þetta sinn í hlut-
verki: systur lafði Utterword.
Áður en hún ljek næsta hlutverk
í leik eftir Shaw „Eplakerran“ hafði
hún leikið hlutverk Florence Night-
ingale i „Konan með lampan“. —
Aldrei hefir hin óviðjafnanlega skyldu
rækni hinnar frægu, ensku lijúkr-
unarkonu, hetjunnar úr Krimstríðinu
verið sýnd með meiri snilld en þegar
Edith Evans fór með lilutverkið.
í þessum sama leik ljek hún líka
í fyrsta sinn i New York.
Ameríkanskir áhorfendur viður-
kenndu hana samstundis og síðan
fór hún þráfaldelga i leikferðir vest-
ur, meðan friður hjelst, og ávalt í
hlutverki í minnisverðum leik. Og
í eitt sinn var það hlutverkið, sem
margir telja hennar besta. Því að
eftir að hún hafði leikið i ýmsum
leikjum eftir Shaw og Shakespeare,
Ijek hún aðalhlutverkið í „Evensong"
eftir Beverley Nicols.
Þarna var hlutverk, sem krafðist
alveg sjerstakra hæfeika, ef gera
átti því full skil. Þarna var sagan um
„Madame Irea, mestu primadonnu
veraldarinnar", sem farið var að
halla undan fæti hjá, um konuna,
sem gat allt, og ávalt var dáð, þang-
að til að hún allt í einu finnur, að
hún er að missa tökin á fólkinu.
í þessu hlutverki sýndi Edith Evans
óviðjafnanlegan skapegrðarleik.
Bæði í New York og London
minnast leikgestir Irelu, í gerfi Ed-
ith Evans, um íiiörg ókomin ár. Ef
til vill eru tii leikritahöfundar, sem
geta verið fyndnari en Bernhard
Shaw, tignarlegri og mannlegri en
Sliakespeare og meira örfandi en
Beverley Nicols var þegar hann
samdi „Evensong“ getum við átt
von á að sjá hina frábæru leikkonu
Editli Evans i ennþá ógleymanlegri
Idutverkum en Irele.
í síðustu tíu ár hefir Edith Evans
glatt áhorfendur bæði austan liafs
og vestan með leik sínum í ýmsum
fleiri hlutverkum en nefnd liafa
verið, svo sem Valliska stúlkan
Gwenny í „Christopher sálugi Bean“
sem var leikin meira cn eitt ár sam-
fleitt á St. James Theatre í London,
og Sanchia Carson i „Kona Roberts“
eftir hið fræga leikskáld St. John
Erwine. Þennan leik var nýbyrjað
að sýna þegar styrjöldin skall á.
Það er eitt aðaleinkennið" og hið
undrunarverðasta hjá Edith Evans
hve gjörólík lilutverk hún velur
sjer, og skilar þeim öllum með
ágætum. Þegar hún gengur um
leiksviðið hverfur bilið milli þess
Framhald á bls. ÍO