Fálkinn - 21.07.1944, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Rannsóknarstofurnar í Cal-Tech, eru nieð súlnaröðum út að skrautlegum for-
garði. Þarna starfa fjölmargar þjóðir nú að því að styðja sigur hinna sameinuðu
þjóða i styrjöldinni.
Bókafregn
Neistar.
Það er hlutverk blaSamanna aS
rita um bækur og fræSa almenning
um kosti þeirra og ókosti. Þetta er
mikilvægt starf, því umsagnir blaS-
anna eru venjulega sá leiSarvísir,
sem væntanlegir kaupendur og les-
endur verSa aS treysta á. Líklega
er þaS aS fara aftan aS siSunum,
aS maSur úr flokki sauSsvarts al-
múgans taki sjer fyrir hendur aS
skrifa um bók, án beiSni eSa bend-
ingar frá nokkrum manni, og þvi aS-
eins i þvi skyni, aS vekja athygli
á henni. Samt ætla jeg nú aS leyfa
mjer þetta brot á lögmálinu. Þó
er einn sá annmarki, sem gerir mjer
þetta leitt. Umsagnir um bækur eru
þráfaldlega svo marklausar aS þorri
manna er hættur aS leggja trúnaS
á þær. Vegna þess aS jeg er aS
nafninu til bóksali, kann líka ein-
hver aS ætla, aS jeg sje aS skrifa
auglýsingu sjálfum mjer í hag. Því
þykir mjer rjett aS geta þess, aS
bók sú, er jeg minnist hjer á, er
ekki til sölu í bókaverslun minni.
Bókin er Neistar eftir Björn Sig-
fússon. Mjer var strax forvitni á
aS kynnast henni þegar jeg frjetti
um útkomu hennar: þóttiát vita aS
nokkuS mundi vel um hana, svo
lærSur maSur sem Björn er og gáf-
aSur, en hitt var mjer líka ijóst, aS
mikið þurfti til þess að sleppa vel
frá hlutverkinu: að tína saman þá
mola úr bókmentum okkar frá
elstu tíð, að safnið bæri heildar-
svip fólksins, sem landið byggir
og gæfi samfelda hugmynd um „sókn
þess fram með sverð og kross í
siðmenning og lögum“. Til þess að
svo mætti verða, þurfti svo geysi-
lega víStæka þekkingu á bókmennt-
unum og svo skarpa yfirsýn þeirra
nær ellefu alda, sem þjóðin hefir
bygt landið.
Það er skjótast frásagna, að eftir
mínu almúgamannsviti hefir Birni
Sigfússyni tekist verkið ekki aðeins
vel heldur stórkostlega vel. Bókin
er líklega öllum öðrum betur til þess
fallin að glæða hjá ungum lesendum
áhuga fyrir sögu landsins, og jeg
þekki enga þá bók, sem jeg tel til
þess liklegri, að skerpa skilning
hans á sögunni. En skilningur á
sögunni er dálitið annað en einföld
þekking á atburðum hennar eða
minni á þá og ártölin. Satt að segja
tel jeg þá þekkingu ekki mikils virði
ef hinn eiginlega söguskilning brest-
ur.
Bókinni er skift i kafla, fremur en
þætti, eftir þvi, sem safnandi efnis-
ins telur að tímamót verði i sög-
unni. Fyrir hverjum kafla hefir
hann ritað forspjall lesendunum til
leiðbeiningar. Þau forspjöll eru
svo skarpleg og skýr að mjer er
nær að lialda að telja megi snilldar-
bragð á þeim. Síðan er lítið annað
gert en að raða niður molum þeim
— neistunum — sem valdir hafa
Verið. Þó eru nokkrar skýringar
neðanmáls, eftir því, sem safnand-
inn hefir ætlað nauðsynlegt. Þar
hygg jeg þó að sumum muni þykja
helst til skamt gengið og mætti
gjarna auka við í næstu útgáfu,
FramJiald af bls. 3.
Tekniska stofnunin í Pasadena.
komu i sumum tilfellum að sömu
notum og radium, sem er afar dýrt
eins og allir vita. Uppgötvanir þær,
sem dr. Karman og lærisveinar lians
gerðu í flugvísindum urðu meðal
annars til þess, að afráðið var að
gera Suður-Californiu að helstu
bækistöð flugvjelaverksmiðjanna í
Bandarikjunum. Nemandi einn, sem
aðeins hafði notið kennslu í Cal-
Tech, Carl David Anderson, fjekk
verðlaun Nobels í eSlisfræði árið
1936, og kandidatar frá stofnuninni
voru mjög eftirsóttir af stóriðju-
höldunum til þess að gerast for-
stjórar eða veita rannsóknarstof-
um verksmiðjanna forstöðu. Ungur
forstjóri fyrir aðal stálsuðufjelagi
Bandaríkjanna (United States Steel)
— sem mjer þætti sennilegt að ekki
yrði langt að bíða.
Ef það er nokkuð, sem þessi
merkilega bók sýnir, þá er það
alvara lífsins, lífs einstaklingsins
og lífs þjóðarinnar. ÞaS er líka holt
að þetta sje fyrir okkur brýnt við
þau þáttaskifti, sem nú eru að verða
í sögu okkar.
Ekki færist mjer að gera athuga-
semdir við efnisvalið, en vitaskuld
fer ekki hjá þvi, að stundum Iítist
ekki öllum á einn veg. Þannig
finnst mjer t. d. vísa Bólu-Hjálmars
á bls. 355 ekkert erindi eiga í bók-
ina. Ekki lýsir hún neinu um aldar-
farið. Hún lýsir engu nema gremju
Hjálmars sjálfs og kergju, og lista-
verk er hún ekki. Yísur Hjálmars
á efri árum voru stundum langt frá
því að vera þaS, þegar stirðir skaps-
munir fengu yfirhöndina. í slíkum
vísum kemur ekki fram ofurmennið
Bólu-Hjálmar og það er ekki greiði
við minningu hans að vera að hampa
þeim.
Eitt verð jeg að vita og það mjög
harðlega, sem sje að vera að hanga
i þeim íslenska sið, sem ekki er
annað en argasti ósiSur, að hafa
formálann aftan við bókina. Rök
Björns Sigfússonar fyrir þessu fæ
jeg ekki betur sjeð en að sjeu hrein
markleysa. En ef honum er þessi
almenni öfuguggaháttur hjartfólginn,
þá vil jeg að hann dragi strikið til
enda og láti titilblaðið aftan við
allt saman. Það væri góð kínverska
— eða hebreska.
En hvar sem formálinn er, þá
er þetta bók sem á að komast inn
á hvert íslenskt heimili.
Sn. J.
fór á námskeið til Cal-Tech til þess
að búa sig undir starfið.
Cal-Tech verður vel til fjár.
Fimm miljón dóllaragjöfin frá
Fleming var góð undirstaða, en
hún var hvergi nærri nóg til fram-
búðar. Kenslugjald studentanna 750
hrökk skammt fyrir útgjöldunum:
kaupi kennarana og hinum dýru
áhöldum og rekstri þeirra. Og þess-
ari stofnun hæfðu aðeins fallegar
og vandaðar byggingar. Þá var það
árið 1923 að Henry Robinson, fyrv.
meðlmur í siglingaráði Bandarikj-
anna, hjelt veislu og bauð þangað
nokkrum fremstu kaupsýslumönnum
og iðjuhöldum í Los Angeles. í
þeirri veislu var stofnað styrktar-
fjelag Cal-Tech. Til þess að verða
meðlimur i því fjelagi varð að
borga 1000 dollara á ári i tiu ár,
en í staðinn varð viðkomandi ó-
virkur fjelagi.í fjelagi kennaranna,
sumra hverra heimsfrægra visinda-
manna og liafði það á vitund sinni
að hafa stutt merkilegt málefni.
Stofnendur þessa fjelags voru 100
en hefii nú yfir 100 meðlimi banka-
stjóra , stórverslanaeigenda, iðju-
hölda, olíukonga, lögfræðinga, mil-
jónamæringa sem sest liafa í helgan '
stein, hlaða og bókaútgefenda og
ríka lækna. Þessir menn hafa sjeð
sambandið milli líffræðirannsókna
hins unga hollenska doktors Frits
W. Went og hinnar auknu uppskeru
í Californiu. Þeir, skildu að gagn-
semi rannsóknastofu jieirra, er
verksmiðjur reka, stendur og fellur
með þeim hávisindum og frækilegu
uppgötvunum, sem rússneski eðlis-
fræðingurinn dr. Paul Epstein og
hans líkir gera í Cal-Tech. Þá lang-
aði til jiess að vita deili á rann-
sóknum dr. Morgans, sem hafa haft
Framhald á bls. 15
ÁRÁSIRNAR Á .„MEGINLANDSVIRKI HITLERS".
Dag og nótt halda flugvjelar Breta og fía.ndaríkjamanna uppi
látlausum árásum á meginlandið og hefir sist dregið úr árás-
unum á Þýskalcmd siðan innrásin var gerð og fjöldi flugvjela
verður að aðstoða sókn innrásarhersins. Fyrstu viku þessa árs
fóru um 8000 flugvjelar til innrása yfir meginlandið og var
þvi þá spáð, að eigi mundu bandamenn endast til að hatda
áfram lengi í þeim stíl. En reynslan hefir orðið sú, að árás-
irnar hafa farið vaxandi. Hjer sjást Liberator-vjelar, eftir að
þœr hafa kveikt í þýskum bœ.