Fálkinn - 01.06.1945, Blaðsíða 14

14
F Á L K I N N
Bókin sem varð frdsishvöt fyrii' clömsku þ|óðina
Þcir áttn skilið að vcra frjálsir
35000 eintök seldust á einum degi. En þá var
það, sem eftir var af henni gert upptækt, og
höfundurinn, Kelvin Lindemann, handtekinn.
Munk, frelsisheíjan, sem myrt var, sagði
þessa bók:
„Á þeim dimmu dögum, sem nú drúpa yfir
Danmörku, verður myrkrið stundum svo svart
að stjörnurnar blika. Allt í einu hefir Holger
danski skotijð upp höfðinu. Kirkjan á að
syngja hósíanna, því að danska þjóðin er að
vakna: Ef yfirvöldin vernda ekki rétt vorn,
gerum við það sjálfir. — Kelvin Lindemann
er að koma til okkar, færandi hendi. „ÞEIR
ÁTTU SKILIÐ AÐ VERA FRJÁLSIR“ heitir
nýja bókin Ihans. Eg ætla að vara mig á að
mæla með henni. Hún er of góð til þess. —
Látum hana gera það sjálfa.“
Þetta er söguleg
nazismans grúfði
— og hún hvatti
skáldsaga, sem kom út meðan kúgun
eins og svart ský yfir dönsku þjóðinni
hana til uppreisnar, dáða og frelsis.
LESIÐ ÞESSA DÁSAMLEGU BÓK
JÓNAS HALLGRÍMSSON.
Framhald af bls. 3.
skáldskaparhneigðir lians fengið byr
undir báða vængi.
Náttúrufræðin var að dómi Jónas-
ar allra vísinda yndælust og nyt-
sömust, og enda þótt honum gæfist
ekki tækifæri til að kynnast henni
svo gagn væri að, fyrr en liann kom
til Kaupmannaliafnar, varð liann
brátt þaulkunnugur öllu því helsta
er að henni laut. í ritgerðum sínum
tekur liann að gera glögga grein fyr-
ir þýðingu hennar til handa íbúuni
íslands. Hann sýnir fram á, að at-
vinnuhættir og almenn velmegun
hljóta að færast i margfalt betra og
öruggara form samfara því sem
þekking manna á náttúruvísindum
eykst og ]>roskast. I einni ritgerð-
anna segir hann meðal annars: —
„Náttúruvísindin forða oss frá marg-
földu tjóni, veita oss ærinn ávinn-
ing og auka þannig farsæld manna
og velm'egun.“ En ekki skiftir hitt
siður miklu máli, að „hyggileg skoð-
un náttúrunnar veitir oss hina feg-
urstu gleði og anda vorum sæluríka
nautn. Vér sjáum þar livert dásemd-
arverkið öðru meira.“
Þegar hér er komið sögu var
Jónas farinn að láta æði mikið til
sín taka i félags og framfaramálum,
einkum þeim, sem tengd voru liags-
munum „hólmans“ í norðri. Árið
1835 stofnaði liann í félagi við
þá Tómas Sæmundsson, Konráð
Gislason og Brynjólf Pétursson tímá-
ritið Fjölni. Öllum íslendingum er
það kunnugt, hversu heillarík á-
hrif þessi útgáfa hafði á allt þjóðlíf
hér á landi. Með henni mörkuðu
þeir félagar tímamót i sögu þjóðar-
innar. Þeir einsettu sér að vekja
samlanda sína af margra alda deyfð
og doðasvefni. Og ekki voru þeir
myrkir í máli, er þeir kváðu upp
úr um fyrirætlanir sínar, lieldur
sögðu það berum orðum, að þjóð-
lífið væri, í andlegum efnum og
verklegum, komið i slíkt ófremdar-
ástand, að frekari töf umbóta og
athafna mundi leiða til algjörrar
tortímingar.
Hlutverk Jónasar í þessari bar-
áttu reyndist síðar að verða hið
veigamesta. í fyrsta árgangi Fjölnis
kemur hann loks fram á sjónarsvið-
ið sem afburðaskáldið Jónas Hall-
grímsson, það skáld, sem með snilli-
gáfum átti eftir að vekja þjóð sína
til meðvitundar um; sögulegan rétt
til sjálfstæðis, glæða trú hennar á
eigin mátt og lijálpa henni til að
finna þá gleði og farsæld, er fengist
gat af landinu, sem hún byggði.
Og þetta tókst honum öðru fremur
lyrir það, að hann talaði tungu
þjóðarinnar með þeim glæsileik
sem hlaut að vekja alla til áheyrnar.
Árin eftir að Fjölnir hóf göngu
sína, eða allt til dauðadags, fékkst
Jónas nær eingöngu við vísindaiðk-
anir, ferðaðist mikið um ísland og
ritaði fjölda greina um náttúru þess,
veðurfar og alla staðháttu. Á þessum
ferðalögumi orti liann flest sín feg-
urslu kvæði, enda var hann þá
staddur í umhverfi, sem hann elsk-
aði og mat að verðleikum. „Mál
sitt sækir hann í hjörtu þjóðarinnar,
skáldskapinn tekur hann úr náttúru-
fegurð landsins,“ sagði Hannes Haf-
stein um Jónas.
Samtíðarmenn Jónasar munu
fæstir liafa skilið gildi skáldskapar
hans og vísindaiðkana, enda lifði
hann við gæfuleysi og liarma, og
Hraundrangar i Öxnadal.
lést sem fátækur einstæðingur i
framandi landi. Fn sú kynslóð, sem
nú byggir ísland liefir lært að meta
starf hans og skipað honum i það
tignarsæti, sem Jónasi Hallgrimssyni
einum er samboðið.
Listamannaþingið, sem liefir stað-
Framhald á bls. 15.