Fálkinn - 10.05.1946, Blaðsíða 14

14
F Á L K 1 N N
Jesiis ogr Sókrates
Blaðamannabókin
Rituð af 24 blaðamönnum
i.
Býsna mikið hefir verið um
Sókrates ritað, og þó ennþá
miklu meira um Jesús, einsog
kunnugt er. En í því sem jeg
hefi sjeð, er lítið urn það hversu
líkir þeir voru. Einsog t. d.
einnig í því aðalatriði, að
Sókrates hugði að liann væri
sendur af guði. Og samkvæml
h’inu fræga riti Platóns um
mannfjelagið einsog það ælti
að vera, taldi Sókrates guð-
samband sitt mjög sjaldgæft,
eða öllu heldur, alveg einstætt.
Jóhannesar guðspjallið liefir
eftir Jesú orðin: Jeg dæmi eins-
og jeg heyri, og' er þar að ræða
um guðsrödd sem liann hugðist
heyra. Og eins kom guðsamband
Sókratesar fram í því, að hann
heyrði það sem hann Iiugði
vera rödd guðs. Mig minnir að
jafnvel annar eins vitringur og
Schopenhauer, hafi svo ritað,
að ekki muni hafa verið um
annað að ræða, en einhver
hlustarveikindi. En það er
slæmur misskilningur. Greind
Sókratesar var fráhær, og vjer
höfum ennfremur góðar heim-
ildir fyrir því, að hann liafi
verið tiltakanlega harðger og
heilsuhraustur. Það er mjög
eftirtektarvert, að þessi guðlega
rödd, sem Sókrates hugði vera,
sagði honum aldrei hvað hann
ætti að gera, heldur aðeins hvað
hann ætti ekki að gera. Sókra-
tes sýndi mikla hreysti í hern-
aði, en eitthvert sinn er her-
sveit sú sem hann var í, hafði
farið halloka fyrir Spartverjum,
varð hann að ílýj a; og er
hann á flótta þeim kemur að
vegamótum, segir röddin hon-
um, að hann skuli ekki taka
þá leið sem lianu hafði ætlað
sjer að fara, og gegndi hann
því. Komst hann að því síðar,
að þetta hafði orðið til að
bjarga lífi hans, þvi að á hinni
leiðinni liefði hann lent í hönd-
um óvinanna. Oss hlýtur nú
að koma til hugar að líkt kunui
að haf'a verið um Jesús, og að
guðsrödd hans hafi t. d. ekki
sagl honum að fara lil Jerúsal-
em, einsog hann hjelt, lieldur
einmitt varað liann við að fara
íil þessa staðar, þar sem dauð-
inn beið hans. Það er svo erfilt
að trúa þvi, að það hafi verið
„guðs vilji“, að þessi mikli spá-
maður, skyldi vera drepinn sem
glæpamaður, þegar verk hans
var aðeins fyrir skömmu hafið.
Sókrates var á 71. ári þegar
hann var drepinn, og mundi
grísk heimspeki eftir hans dag
hafa orðið mun fátæklegri, ef
liann hefði verið líflátinn að-
ins rúmlega þrítugur, einsog
Jesús.
II.
Báðir þessir menn voru fyr-
irrennarar þessa samlxands við
fullkomnari lífverur annars-
staðar í heimi, sem alt mann-
kyn á að öðlast, og verður að
öðlast, ef mannkyninu á að geta
orðið bjargað frá glötun, þannig
að breytt verði um, frá hel-
stefnu til lífstefnu. En á annan
hátt mundi björgunin ekki geta
tekist.
Jesú og Sókrates er það sam-
eiginlegt, að enginn stafur er
til eftir þá. En meðal lærisveina
Jesú var þvi miður enginn
Platón, og mundi svo ekki hafa
verið um Sókrates lieldur, ef
hann hefði jafn skammlífur
orðið og hinn mildi spámaður
frá Nazaret. Að vísu verður að
muna eftir því, að guðspjöllin
eru ekki færð í letur fyr en af
lærisveinum lærisveina hans, en
þó er ekki ólíklegt að suma
galla á kenningu Jesú sje til
jjess að rekja, að þroskaskeið
lians varð ekki lengra. Einsog
t. d. það hversu mjög það sem
guðspjöllin kenna um lífið eftir
dauðann, stendur að baki því
sem i ritum Platóns er að finna
um það efni. En visku sína um
framlífið, mun Platón nú að
vísu öllu fremur liafa sótt i
rit Pyþagorasar, en ræður
Sókratesar.
Ekki kemur mjer til hugar að
lialda því fram, að frægð guð-
spjallanna sje óverðskulduð,
nje heldur, að þau mundu liafa
verið riluð, ef Jesús liefði aldrei
til verið, einsog sumir, sem
ekki alveg rjettilega eru nefnd-
ir skynsemistrúarmenn, hafa
viljað halda fram. Er ýmislegt
það sem haft er eftir Jesú,
furðumerkilegt, og verður raun-
ar ekki skilið til fullnustu, fyr
en i ljósi fullkomnari líffræði
og Iieimspeki, en hingaðtil hef-
ir kostur verið. En af því sem
auðskildara er, virðast mjer
sjerstaklega skemtilega skarji-
leg þessi orð Jesú: „Einmitt af
því að jeg segi yður sannleik-
ann, trúið þjer mjer ekki.“ Þar
er svo aðdáanlega tekið fram
einmitt það einkenni helstefnu-
mannkyns, sem skaðlegast er
og mestum töfum hefir valdið.
Því að hjá slíku mannkyni þyk-
ir alt annað merkilegra og trú-
Ný sérstæð og skemmtileg bók
kom út í pesari viku: Blaðamanna-
bókin, rituS af 24 núverandi og
fyrrverandi blaðamönnum.
Fyrir alllöngu liafði .Bókfellsúl-
gáfan hug á að gefa út bók, sem
rituð væri eingöngu af blaðamönn-
um og fjallaði elni hennar um störf
þeirra, fréttirnar að baki fréttanna
og ýinsa merka atburði, sem þeir
hefðu ritað um í blöð sín. Ekki
varð af framkvæmdum þá þegar,
vegna liess að Blaðamannafélag ís-
lands var að hugsa um að gefa út
eins konar árbók og vildi Bókfells-
útgáfan ekki á nokkurn liátt grípa
inn í það starf.
En á síðastliðnu hausti mun hafa
orðið að ráði lijá félaginu að fresta
þessari útgáfu -og Ijáði þáverandi
formaður félagsins forstjóra Bók-
fellsútgáfunnar að félagið mundi
ekkert hafa á móti því, að útgáfan
gæfi út hók, sem blaðamenn rituðu.
Eftir síðustu áramót sneri útgáf-
an sér til Vilhjálms S. Vilhjáhnsson-
'ar, og bað hann að taka að sér
ritstjórn slíkrar bókar og tók hann
starfiö að sér. Var þá þegar hafinn
undirbúningur útgáfunnar. Var um
28 blaðamönnum skrifað bréf og
þeim gefinn kostur á að leggja til
efni í bókina. Var ákveðið að tak-
marka rúm hvers þeirra við eina
örk, en þeim sett alveg i sjálfsvald
um hvað þeir rituðu, en þess var
hins vegar óskað, að þeir segðu
nokkuð frá starfi sínu eða skýrðu
frá merkum viðburðum. Við val
blaðamannanna tók ritstjórinn þann
kost að sleppa þeim yngstu, en
sækjast fyrst og fremst eftir efni
frá þeim, sem liöfðu starfað nokkuð
lengi að blaðamennsku og fór hann
þá ekki eingöngu eftir jjví, hvort
þeir voru enn starfandi við blöð.
Alls bárust á tilsettum tíma rit-
gerðir frá 24 blaðamönnum, en þær
eru 25 og eitt kvæði að auki, sem
tekið var með vegna sérstaks efnis
])ess. Ein ritgerð, frá Skúla Skúla-
syni ritstjóra Fálkans, sem nú dvel-
ur i Noregi barst of seint til þess
að hún gæti komist í bókina.
Til frekari glöggvunar skal hér
nú skýrt frá efni bókarinnar, en það
er á þessa leið:
Inngangur um blaðamennsku ís-
lendinga almennt, eftir ritstjórann.
„Einn komst líl’s af“, eftir Árna Óla.
„Barátta við dyraverði", eftir Þorst.
Jósefsson, „Fráfall Skapta Stefáns-
sonar“, eftir Þórarinn Þórarins-
son, „Viðtal með vísitölu“, eftir
Karl ísfeld. „Fyrsta hnattflugið“,
eftir Axel Thorsteinsson, „Prcntari
talar um prentlist og blaðamenn",
eftir Villijálm S. Vilhjálmsson,
y.UpþlýsingamálaráðuneytS Breta“,
eftir Bjarna Guðmundsson, „Minn-
ingar úr Englandsför", eftir Ólaf við
Faxafen, „Þingfundurinn 16. júní
anlegra en einmitt sá sannleik-
ur, sem ekki verður án verið,
ef liorfið á að geta orðið frá
helstefnunni.
10. apríl '46
Ilelgi Pjeturss
1944,“ eftir Jón Kjartansson, „Sum-
arnóttin fyrsta á Fljótsdalslieiði",
eftir Jón .Bjarnason, „Nýskipun í
Höfðakaupstað“, eftir Jens Bene-
diktsson, „Þrjár mannlýsingar“, eft-
ir Jónas Jónsson, „Saga um sögur“,
eftir Jón H. Guðnumdsson, „íslensk
jnenning Sigurðar Nordal“, eftir
Pál Steingrímsson, „Heimsókn i
Hvíta húsið“, eftir ívar Guðmunds-
son, „Bannför 1908“, eftir Ingimar
Eydal, „Hvert á að senda líkið?“,
eftir Herstein Pálsson, „Ættartaug-
ar“, eftir Jónas Þorbergsson, „Þeg-
ar Guðrún á Björgum dó“, eftir
Valtý Stefánsson, „Okkar Pétur“,
eftir Árna Jónsson frá Múla, „Þeg-
ar ég kom aftur tii Berlín,“ eftir
Einar Olgeirsson, „Eyjar í álögum“,
eftir Thorolf Smith, „Svaðilför á
Grímseýjarsundi", eftir Jón Helga-
son, „Á Piccadilly“, eftir Sigurð
Benediktsson, „Segðu tætingsliðinu
að stoppa dansinn,“ eftir Hannes
á horninu, „Skipafréttir,“ kvæði,
eftir Karl ísfehl. — Og loks höf-
undatal, með myndunl af öllum höf-
undunum og æfiatriðum þeirra. —
Eins og menn sjá er efnið mjög
fjölbreytt og nutn mönnum þykja
fengur að jmssari bók. Flestum
greinunum fylgja margar myndir og
er því mikill fjöldi mynda í bók-
inni. AIIs er blaðámannabókin
20 arkir að stærð og má fullyrða
að útgefandinn hefir ekkert sparað
til ])ess að gera liana sem best úr
garði. He ir Bókfellsútgáfan og i
hyggju aft halda þessari iitgáfu á-
fram, ef vel tekst til með þessa
fyrstu tilraun svo að eitt slíkt
blaðamannasafnrit komi út á ári.
Getur þetta því orðið mjög eigulegl
og fróðlegt bókasafn með tímanum.
Prinsessa ein, sem þótti mikið til
um að safna að sér frægum mönn-
um, bauð einu sinni .til miðdegis-
verðar. Þar var farið að tala um
Heine, og einn af gestunum hafði
orð á, að gaman væri að sjá hann.
Prinsessan sagði, að það væri
hægur vandi og sendi Heine boð,
hvort hann vildi ekki koma og
drekka kaífi mcð gestunum.
— Vinur minn, sagði Heine við
sendilinn, — berið hennar kon-
unglegu hátign kveðju mína og
segið hénni, að ég sé alltaf van-
ur að drekka kaffið á sama stað
og ég borða.
Pétur hefir stundað nám sill af
frábærri alúð og er að dómi kenn-
ara siniia og annarra, er lil þekkja,
gæddur óvenjulegum hæfileikum,
enda niun ]>essi sýning bera þess
Ijósastan vott.
Nú er Pétur senn á förum utan
til frekara náms og fylgja honum
áreiðanlega margar góðar óskir á
listamannabrautinni.
Foreldrar þessa unga listamanns
éru Sigurður Þórðarson, bankamað-
ur og kona hans Lóa Hjaltested.
Myndirnar eru af Pétri við vinnu
og málverki eftir hann frá Þórs-
mörk. (Ljósm.: Har,. Ólafsson.)