Fálkinn - 17.01.1947, Blaðsíða 6

6
P Á L K IN N
FRIDTIOF NANSEN
René Ristelhueber, eiiui vinsœlasti sendiherra, sem Frakkur
hafa haft í Oslo, varff síffar sendiherra í Kanada og gaf þar út
einkar góffa bók um Fridtjof Nansen. Fer hér á eftir kafli úr
þ.essari bók.
T_TINN 8. október 1926 höfðu stúd-
A- entar liins gamla skotska há-
skóla Saint Andrews fjölmennt í
hátíðarsalnum. Þangað átti að koma
maður, sem þeim var forvitni á að
sjá. — Hann átti að setja nýja há-
skólamissirið með ræðu, sem ný-
kjörinn heiðursforseti háskólans. —
Það er gamall og góður siður í
þessu landi erfðanna, að háskólar
kjósi sér heiðursrektor. Árið áður
hafði Rudyard Kipling liaft heiður-
inn. En núna höfðu stúdentarnir
kvatt útlending til, norskan mann,
og nafn hans var í áliti hjá þeim.
Þegar þeir sáu sterklegan mann
koma inn, liáan, grannan með breið-
ar axlir, urðu þeir ekki fyrir von-
brigðum. Hann var að visu kominn
yfir sextugt, en þessir ungu íþrótta-
menn, sem höfðu vit á karlmenn-
um, sáu að þetta var iþróttamaður,
sem enn var með fullum þrótti.
Langt andlitið var í umgerð, sem
var nærri því hvít, og það var
hrukkótt, en grá augun voru þrung-
in af æsku. — Þar var sterkt sam-
bland af þrótti og mildi. Þessi fall-
egi roskni maður stafaði frá sér
þrótti og ró. Einmitt þannig höfðu
stúdentarnir liugsað sér hetju sina.
Eftir að hafa litið vingjarnlega og
ánægjulega yfir hópinn sagði gest-
urinn: „Eg er að spyrja sjálfan mig
hvernig ykkur hafi dottið í hug að
gera mig að heiðursrektor. Er það
af því að ungur maður, sem bar
sama nafnið og ég, fór einu sinni
norður í höf, löngu áður en þið
fæddust? Eða af þvi að sama nafnið
hefir á siðári árum verið bendlað við
tilraunir til að iina þjáningar fólks?“
Og ræðumaður lauk máli sínu i
glensi: „Eg hefi ekki gengið úr
skugga um þetta, og það er leiðin-
legt, því að þá vissi ég betur hvernig
ég ætti að haga orðum minum.“
Fridtiof Nansen hafði rétt að
mæla er hann talaði þannig um
sjálfan sig. Hver skyldi hafa haldið
að hinn djarfi heimskautakönnuður
frá lokum 19. aldar og mannvinur-
inn, sem eftir styrjöldina 1914-18
hjálpaði herföngum, flóttamönnum
og hungruðu fólki, væri sami maður-
inn? Ilann, sem geklc yfir Grænland
á skiðum, liarphausinn, sem liætti
lífinu i baráttunni við ísinn, væri
sami mildi og mannúðlegi maður-
inn, sem greipst af þjáningum sam-
bræðra sinna og ákvað að hjálpa
þeim? Að því er virðist er elcki golt
að sameina þetta tvennskonar lund-
arfar. Landkönnuðurinn og mann-
vinurinn eru báðir aðdá'unarverðir,
en Iilutverkin eru andstæð. Erfitt
að hugsa sér að hvatirnar til hvors-
tveggja séu til í sama manninum.
Og þó, Fridtjof Nansen var hvort-
tveggja — og svo nokkuð ennþá
meira. Hann var einn af þeim fáu
mönnum, sem eru fyrir utan það
venjulega,^ sem hafa liaft þrótt til
þess að sameina sterkan vilja og
tilfinninganæmt hjarta, kalda skyn-
semi og fjörugt hugarflug.
Þessi óvenjulegi maður lifði þau
merkilegu, máske einstæðu örlög að
vera mannúðlegur æfintýramaður.
Kraftar, sem hjá öðrum eru and-
stæðir, voru í samræmi hjá honum.
Hann sameinaði djúpa tilfinningu
sterkum vilja, lifandi liugmyndaflugi
og glöggu auga fyrir hinu smá-
vægilega. Honum þótti gaman að
treysta á fremsta, en eftir nána yfir-
vegun. Hrifning lians olli honum
aldrei þvi að hann missti tengslin
við raunveruleikann. í liverju máli
var liann í jafnvægi. Eins og Emil
Ludvig komst réttilega að orði:
„Tveir þræðir, sem liggja hver yfir
annan mynduðu uppistöðuna í lífi
hans. Hann var orðinn mannvinur
á þrítugsaldri, en hann var eni/
æfintýramaður þegar hann var sjö-
tugur.“ Það er auðvelt að finna fleiri
andstæður: Þessi sldðakappi var
dreymandi tilfinningamaður, þessi
heilabrotamaður var skipulagsmaður,
hinn mikli ættjarðarvinur var heims-
borgari, hinn mikli stríðsmaður
fórnaði sér fyrir málefni friðarins.
Tíð sérgreiningarinnar liefir kennt
okkur að sjá muninn á atvinnu-
mönnunum, lika Hkamlega. Þessi
lineigð gerir manni erfitt fyrir að
hugsa sér vísindamann, sem yfirgef-
ur bækur sínar til þess að fleygja
sér í ískalt vatn til að elta liúðkeip-
inn sinn, veðurbarinn og ósnyrtan
heimskautakönnuð verða sendiherra
i London, sjómann, sem ekki vílar
fyrir sér að yfirgefa konu og börn
til að lifa liættuleg æfintýri, verða
gripinn af örlögum flóttamannanna.
Hið merkilega líf hans er svo marg-
vislegt að æfisaga hans byrjar eins
og æfintýraleg skóldsaga og endar
sem frásaga af líknarstofnun.
Hinir tveir þræðir i æfi Nansens
tvinnast saman til þess síðasta. —
Árið 1928 er liann kosinn forseti í
nýju félagi: Aeroarktik. Þrátt fyrir
starfið, sem hann er að vinna fyrir
Armeníumenn, byrjar hinn gamii
könnuður undirbúning að þvi að
fara með loftfari til Norðurpólsins.
Þegar dauðinn kom að lionum á
svölunum á Lysaker, 13. mai 1930,
í byrjun norska vorsins, sem liann
elskaði svo heitt, stífði hann væng-
ina á hinum tvei'm síðustu draum-
um hans: að endurreisa hrjáða
þjóð og fljúga yfir Norðurpólinn.
Sem hreinn fulltrúi hins fagra,
ljósliærða og norræna kynstofns,
jafn tengdur draumi sem starfi, var
hann af stoltri og frjálsri ætt hinna
norrænu sjómanna. En í stað þess
að láta felmtrað fólk skjálfa var
koma þessa nútípia víkings til
Eystrasaltshafna eða Hellusunds tákn
um björgun fyrir þá sem þjáðust.
Ættjörð hans, sem var stolt yfir
að hafa átt slíkan son, hélt veglega
útför lians. Sjálfan þjóðhátíðardag-
inn, 17. mai, fylgdi stórfengleg fylk-
ing, einkanlega skipuð æskulýð og
börnum, liinum mikla manni til
grafar, manninum, sem gaf þjóð
sinni og mannkyninu starf sitt að
arfi.
Hin siðferðilega arfleiðsluskrá
hans til æskunnar var falin í ræð-
unni til stúdentanna í Saint Andrew.
Hinar gömlu, troðnu götur liggja
ekki ó neinn áfangastað, sagði hann.
Það er tími til kominn að finna ný
lönd. Við höfum þörf fyrir ykkur,
hina ungu, sem getið séð lilutina
skýrt, með nýjum augum. Það er
með ykkar eigin augum, en ekki
fyrir reynslu annarra, sem þið finn-
ið hinn eiginlega tilgang lífsins.
Nansen (t. h.) i
Englandi 1921,
sem framkvœmda
fulltrúi Alþjóffa-
sambandsins, aff
rœffa um útlaga-
málin við Noel
Baker.
Veljið yður æfintýraþrána að leið-
arljósi. Það er hún sem knýr okkur
ófram á vegi þekkingarinnar. Það
er hin dluarfulla þrá eftir þvi að
gera eitthvað nýtt, sem er fyrsta
skilyrðið til allra afreka. Hún gef-
ur liuganum vængi og þekkir engin
takmörk. Stóru viðburðirnir í heim-
inum liafa verið háðir æfintýraþrá
einstaklinga, sem gátu gripið tæki-
færin. Segið ykkur sjálfum, að þið
séuð einir af þeim. Allir erum við
landkönnuðir, og lífið er æfintýri.
Ó, æska, lauk liann máli sínu,
nýjar eyjár, há fjöll, þéttir skógar
liggja fram undan ykkur. Þið eigið
léttan fót og frjálst lijarta. Þið cig-
ið þá gleði að sjá dögunina rísa.
Haldið af stað. Hafið trú, traust,
brosið að hættunum. Áfráml Leið-
in er kannske löng og erfið. En við
höfum lieyrt hrópið, hrópið frá eyði-
mörkinni. Látum olckur halda af
ftað!
Hafi ráð Fridtjofs Nansen verið
freistandi fyrir æskuna, þá var for-
dæmi lians það i enn rikara mæli.
Þessi forvígismaður vísindanna, og
mannúðlegrar samkenndar, hafði
fært fram sannanir fyrir því, að
þeim sem liefir kraftinn og viljann
getur lífið orðið fagurt og göfugt
æfintýr.
jjc s|e i|e $ Jf:
Baráttan við malaríuna. — Vestur-
strönd Afríku hefir veriö nefnd
,,gröf hvíta mannsinsvegna malar-
iuplágiinnar. Mikiff hefir áunnist í
baráttunni viö þennan sjúkúdóm, en
hann er þó ennþá þungur í skauti
hvitum mönnum. Ilér sést ungur blá-
maöur vera aö athuga lirfur malariu
sýkilberans í smásjá, en sýkilberinn
er malaríuflugan.
Epson-brautin. Hin fagra vcffhlaupa-
braut í Epson i Englandi varff fyrir
sprengjum í styrjöldinni og eyffi-
lagffist talsvert. Hér sést, hvar ver-
iff er aö vinna aö endurbótum á
brautinni.