Fálkinn - 05.09.1947, Blaðsíða 9

FÁLKINJM
9
Það var lagt fé lil liöfuðs
okkur. Við héldum okkur eius
langt frá borgunum og sið-
menningunni eins og okkur var
unnt. Við liöfðum í sameiningu
boðið svo margskonar liættum
byrginn, að með okkur hafði
tekist raunverulegt fóstbræðra-
lag. Eg vissi aldrei mikið um
trúarbrögð. Eg hafði aldrei
iieyrt Ki'ist nefndan nema þeg-
ar ég var í fangelsi, og á þeim
dögum voru trúarbrögð og
fangafæða mér lítt að skapi.
Pat Egan var hins vegar ka-
þólskur. Á brjósti sér bar hann
kross, sem móðir lians hafði
gefið lionum. Hann las bænirn-
ar sínar á hverju kvöldi, livort
sem hann lagðisl til hvílu í
kletlaskúta eða gjólu i sandin-
um.
Svo eitt kvöldið drap liita-
Frú nokkur, Bóulainvilliers a'ð
nafni, kom einu sinni lil unilra-
iœnis eins, en þeir voru ])á mjög
i tisku, og ber sig undan þvi, að
sér hefði ekki tekist að eignast
barn ineð Sarazin víxlara í Basel.
Sagt er að undralæknirinn liafi gef-
ið lienni „frjósemdardropa“ og
víxlarinn hafi eignast barn i elli
sinni. Sagan er svipuð því að hún
væri eftir .Boccaccio, cn kvað þó
vera sönn.
Undralæknirinn var frá Sikiley
of hét Jósep Balsamo, en kom á-
vallt fram undir gerfinafninu Cag-
liostro greifi. Baselvíxlarinn, sesm
varð faðir fyrir tilverknað greif-
ans, gat ekki fundið neitt betra til
að votta þakldæti sitt en að íá
hirin fræga listamann Houdon til að
gera brjóstmynd af þessum mikla
velgerðarmanni sínum, og eftirlík-
ing af þeirri mynd sást siðor á
mörgum héltíri rnanna heimilum.
Á stallinum stóð „Le divin Caglios-
tro“ - liinn guðumlíki Cagliostro.
„Nafnið var alls ekki út i hött, á
manni, sem nærri þvi hafði léikið
hlutverk heilags anda,“ sagði sænski
skoparinn Berco um ])etta, en hann
hefir nýlega skrifað bók um Cag-
liostro, sem hann nefnir mesti ?al-
gopi veraldar".
Á dögum Cagliostros var sanriar-
lega markaður fyrir svikara í Evrópu
þvi að bjátrúin var þá í algleym-
ingi og engin var kvenmaður með
kvenmönnum nema hún væri móð-
ursjúk. Allt var vitlaust og brenglað
og galdramenn og gullgerðarmenn
höfðu takmarkalausa möguleika t; 1
liess að græða á fávisku heldri
stéttanna.
Og þeir sem vildu láta blekkjast
gátu öruggir snúið sér til Jóseps
Balsamo.
Eitt af fyrstu undrum hans var
að búa til silki úr hampi og líni
suður í Alexandriu. Hann lijálpaði
sóttin að dyruin. Hún lagðist
þyngra á Egan en nxig. Kraftar
okkar tærðust upp; og' við, sein
áður vorum fílelfdir ntenn,
sein ekkert óttuðuinst, urðum
veikburða eins o,g hvítvoðung-
ar, sem móðirin liefir yfii'gefið.
Egan elnaði sóttin meira en
mér. Loks varð mér það ljóst,
að hann átti ekki langt ólifað;
og þótt ég væri sjálfur sárlas-
inn, sat ég hjá honum nólt og
dag, baðaði brennheitt höfuð
hans og reyndi að fróa honum,
svo að hann gæti sofnað.
Við vorum í jaðri eyðimerk-
urinnar, langt frá nxannaferð-
uin. Tveir aurnir, glataðir út-
lagar, og börðumst fyrir lífinu
og héldum dauðahaldi í líf-
tóruna, eins og við hefðum alll-
af gert, en nú liafði dauðinn
krafist aixnars.
lil að rannsaka leyndardóma „visku-
steinsins“ i rannsóknarstofu Jó-
hannesarriddaranna með stórmeist-
ara þeirra á Malta; í Rórii bjó hann
til ekta koparstungiimynd með
teiknipenna og giftist svo 15 ára
gamalíi þernu, senx hét Lorenza
Feliciani og var fögur eins og
engill, en sjálfur var liann litdl
og ótútlegur, svartur, feitur, dá-
lítið rangeygður og talaði sicili-
anska mállýsku, sem notuð yar af
Gyðingum af .lakara taginu. Einn
al' ævisöguhöfundum hans ségjr i
bók frá 18. öld: „Hinir sjáanlegu
kostir hans voru þannig mjög litlir,
en þeir ósýnilegu munu hafa verið
þeini mun meiri, og gerir það allt
skiljanlcgra."
Éftir giftinguna byrjuðu Balsamo-
hjónin þann línudans prettanna yf-
hyldýpi svikanna, sem þau héldu
áfram til æviloka. í fyrstu var það
liúsfreyjan, sem vann fjölskyldunni
fyrir daglegu brauði með þeim
liætti, að manni verður aftur hugs-
að til Boccaccio, en smámsamau
fór hagur Jóseps að hækka. Dxd-
spekingurinn Swedenborg var einn
þeirra, sem studdi Jósep út a braut-
ina. Nú var liann farinn að kalla
sig Cagliostro, og stofnaði eins-
k'onar frímúrarareglu, sem, hatm
breiddi út með góðum árangri i
flestum höfuðborgum Evrópu. Með-
limunum í þeirri reglu var heitið
því afdráttarlaust að þeir skyldu
endurfæðast alfullkomnir og njóta
mikillar hamingu og bestu heilsn
á öllum endurfæðingarstigunum,
en þau áttu að taka 5557 ár. Sam-
kvæmt eigin sögn var Cagliostro
kominn til ára sinna og sagði oft
sögur af hvernig iífið hefði verið
hjá mannkyninu fyrir syndaflóðið.
Einnig lýsti liann brúðkaupinu í
Kana, því að þar hafð liann verið
einn gesturinn.
Hann var sjálfur stórmeistari
Egaxi greip í lxönd íuíixa og
íixælti: „Gerðu eitl fyrir niig,
gaxiili félagi, og ég skal gera
það sama fyrir þig, þegar röð-
in kemilr að þér.“
Eg laxil nær honuin, Hann
leit á ínig xneÖ brennandi augna
ráði, — hann vissi að bæn sú,
er liann ætlaði að bera franx,
var því nær ófraixxkvænianleg.
„Sækta prest,“ livíslaði liann.
í dögun var ég kominn miðja
vegu til xxæstu boi-gar. Yeikindi,
þreyta, liungur, eru hégómleg
oi'ð, þegar viljinn tekur við
stjórniniii. Dagur leið að kvöldi.
1 fjarska sá ég turn íxxeð krossi,
— krossi Krists þess, er ég' að-
eins lieyrði getið unx í faixgels-
inu.
Eg sagði presti sögu nxína.
Unx nóttina þeystum við á
tveimur hestum eftir löngu,
reglu sinnar og ferðaðist nú uni
Evrópu i dýrindis vagni með for-
hlaupurum, riddurum og þjónum.
Hjá greifanum sat greifafrúin, senx
enn var jafn fögur og fávis, eins
og ])egar hún hafði verið vinnukona
i Róm. Allur útbúnaður þessarar
umferðarhirðar var með þeim á-
gætum, sem frekast var hægt að
liugsa sér. Þegar greifinn óskaði
að vagninn næmi staðar, tók hann
spotta, sem bundinn var um litla-
fingur ökumannsins.
Hann lagði alla Evrópu að fótum
sér frá Ermasundi austur að Pét-
ursborg. Þessi fitukaggi fór eins og
elding um álfuna. Eina skissan, sem
honum virðist hafa orðið á í ]>ess-
ari ferð var sú, að í Berlín sagði
hann að Alexander mikli væri enn
á lífi, og væri nú herprestur í
Egyptalandi, að það hefði verið
hann, sem lijálpaði Friðrik II. til
að vinna alla sína mörgu og miklu
sigra. Sagan endurtekur sig: Árið
1940 sagði Karlsson hinn skyggni i
Kramfors, að Ivarl tólfti væri aðal
hjálparhella Ilitlers. en samkvæmt
sömu heimild er harin nú endur-
skoðándi í Pelrosadovsk.
— Cagliostrohjónin dvöldust um
skeið við kúrlensku hírðina í Mitau,
sáu þar sýnir, grófu í jörð eftir
leyndum fjársjóðum og tókst að fá
heimboð til hirðarinnar i Péturs-
borg. Þar átti greifinn að lækna
veikt barn, en barnið dó af kukli
hans, og þegar Cagliostro keypti
annað barn heilbrigt og ætlaði að
afhenda móðurinni sem hennar
eigið, var hún svo hláleg að upp-
ástanda, að það væri ekki liið rétta.
Þetta ])ótti glæpsamtegt tiltæki,
jafnvel i Péursborg Katrínar miklu,
og Caliostro varð að flýja þaðan í
hasti, og nam ekki staðar fyrr en
i Varsjava. Þar ætlaði liann að húa
til gull. Grcifinn byrjaði með byrj-
uninni, þ. e. a. s. bjó fyrst til silf-
ur, en nii varð pólskur greifi til
að fletta ofan af honum svo að
hann flýði til Strasbourg. En þar
belst liann lengi við.
Hann lækna'ði sjúka þar í borg-
inni í þrjú ár samfleytt. Af 15,000
sjúklingum dóu ekki nema þrír,
sögðu aðdácndur hans. En andstæ'ð-
ingar hans sögðu hinsvegar, að
fyrir hvern einn læknaðan liefðu
bvítu slóðinni. Síðaix var beygt
út af hexini xit i veglausa auðn-
ina. Áfranx, áfranx var haklið,
allt til niorguns, en þá sáunx
við i fjai-ska revkinn frá bálinu,
senx ég liafði farið frá. Hvalti
það til að liraða förinni seni
niest, því það var nierki þess,
að Egan var enn á lííi. Eg liafði
látið nokkur sprek svo nærri
iionunx, að hann gæti haldið
eldinuni lifandi.
Presturinn konx í tæka tíð.
Egan fékk liuggun þá, senx hann
liafði beðið uni. Fjai'ri manna-
byggðuni, úli á lijara eyðimerk-
ui’innar hafði glataði sonurinn
verið endurheiintur.
Deyjandi maðurinn tók í liönd
mína. Vai'ir lians bæi'ðust.
„Félagi,“ hvíslaði liann. „Eg
skal gera það sama fyrir þig,
þegar röðin kemur að þér.“
komið tíu, sem ekki læknuðust. En
livað sem því líður þá er staðreynd
að Cagliostro tókst að hahlast við
þrjú ár á sama stað og umgangast
heldra fólkið þar og láta hafa sig
i hávegum. Þetta álti hann að þakka
Louis René Rolian kardinála, sem
þó að hann væri félagi í franska
lærdómslistafélaginu og hefði ver-
ið sendiherra i Wien, sagði að
„Cagliostro er merkilegasti maður-
inn, sem ég liefi liitt — já, liann
cr guð!“ Enda bjó Cagliostro hæði
til gull og demanta handa velunn-
urum sínum! Að vísu mun Cagliostro
hafa fengið meira fé hjá kardínál-
anurn en kardínálinn fékk i gulli
og gimsteinum aftur — en hvað
gerir maður ekki fyrir gullgerðar-
menn?
Tilviljunin, sem ræður svo miklu
í veröldinni, lét Cagliostro ganga
lausan og óstraffaðan i fjörutíu
ár. Og þá loksins að lxann var tek-
inn fastur var það fyrir verknað,
sem hann liafði ekki framið, sem sé
að hafa stolið armbandi sem kostaði
hálfa aðra milljón franka. Eftir að
lxann hafði setið í Bastilhinni í
Paris í 10 mánuði og gerður út-
lægur í kaupbæli, var hann lam-
aður maður. Hann fór til Róm og
gerði tilraun til að stofna „frimúr-
arastúku" þar, en páfinn bannfærði
stofnunina og i desember 1789 tók
lögreglan liann i gæslu. Lorenza dó
í klaustri 1794 og greifinn sjálfur
árið eftir.
„Það má segja hvað sem vill um
syndugt líferni — en fræðandi er
það,“ segir Iljahnar Bergman.
Þetta nxá heimfæra á Jóscp Balsamo
að nokkru leyti. Hann haf'ði sjálfur
notið nokkurrar fræðslu, svo að
liann gat þyrlað ryki i augu margra
annarra, liafði kynnt sér frumatriði
þátimalæknisfræði og gat leikið
ýmsar listir með hringum og fer-
hyrningum, eri það var nau'ðsyn-
legt til þess að vekja tiltrú. Hann
sló um sig með útlendum tungu-
málum, sem hann þó undanteku-
ingarlaust talaði mjög illa. Eini mað-
urinn, sem nokkurntíma gat stung-
ið upp hann, var sænski guðfræð-
ingurinn Matthias Norberg. Hann
ávarpaði hann nefnilega á arabisku,
en það mál haf'ði Cagliostro aldrei
Framh. á hls. Vi.
€ag:lio§tro
Mesti siikahrappiir verahlar