Fálkinn - 15.03.1957, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Sfldler's Wdls og Horgot fonteyn
Sadler Wells-ballettinn varð 25 ára á síðasta vori og er nú fræg-
astur allra í heimi, að minnsta kosti vestan járntjalds. Frægð sína
og yíirburði á hann einkum þremur konum að þakka: Ninette de
Valois, Lilian Baylis og — Margot Fonteyn.
í ltosebery í London er leikhus,
scm nefnist Sadler’s Wells Theatre.
Það er ekki sérlega frægt, en nafn
þess liefir oröið heimsfrægt, af dans-
flokki, sem kennir sig viö leiklnisiö
og er upþrunninn þaðan.
Fyrir rúmum aldarfjóröungi átti
England engan ballett, sem sögur
fóru af. En þá har svo viö aö sam-
vinna tókst með tveimur konum, sem
báöar höfðu álitiga á að koma upp
góöum þjóðlegum hallettskóla. Onnur
var Ninette Valois, fráhær danslistar-
kennari og dansfræöingur, er hafði
stofnað svonefnt „danslistarakademi“
eða nýtísku að því er tónlistina
snerti. Sýningin vakti svo mikla at
hygli að hún var endurtekin tvivegis
á Sadler’s Wells, sem þá var nýlega
endurreist á fornum slóðum i Norður-
Löndon. Þar varð aðalsetur balletts-
ins, sent nú var orðinn sjálfstætt fyr-
irtæki, og danslistar-akademis Nin-
ette de Valois, því að hún liélt skóla
sínum áfrani eftir sem áður.
Haustið eftir sýninguna á Old Vic
var afráðið að hafa ballettsýningu
einu sinni á hálfum mánuði um vet-
urinn. Þá var frumsýndur ballettinn
,,.Toh“, sem er talinn sá besti, sem
Ninctte de Valois hefir sett á svið.
Veturinn eftir voru ballettsýningarn-
ar orðnar tvær á viku. Og sumarið
193ö fór flokkurinn fyrstu sýningar-
för sína til útlanda — til Danmerkur,
sem er fornfræg fyrir sinn ágæta
ballett á kgl. leikhúsinu.
Bestu dansarar flokksins voru um
þær mundir Alicia Markova og Anton
Dolin, bæði hresk, en voru orðin fræg
áður en þau réðust til Sadler’s Wells.
Síðan bættist Rohert Helpmann við
árið 1934, og sama árið kom i hóp-
inn 15 ára stúlka, sem síðan liefir
aukið hróður ballettsins meira en
nokkur önnur. Hún dansaði sitt fyrsta
smáhlutverk það ár, í ballett, sem hét
„The Haunted Ballroom“. En fyrsta
stóra hlutverkið sem þún fékk, var
kreólastúlka í „Rio Grande“ árið
1935. Tónlistin í þeim ballett var eftir
Gonstant Lambert, hljómsveitarstjóra
stofnunarinnar, og Frederick Ashton,
sem siðar varð aðal „koreograf"
Sádler’s Wells, tók jjátt i þessum
sania ballett. Allt þetta fólk hefir
hjálpast að þvi að ávinna ballettin-
um alþjóðlega frægð. Árið 1936 kom
fyrsta sýningin í sjónvarpi og árið
eftir var sýningarför til Parisar.
Nokkrum mánuðum siðar dó Lilian
Baylis, en hefir áreiðanlega verið orð-
in sannfærð um, að hugsjón hennar
um góðan enskan ballett mundi ræt-
ast. Nokkru síðar kom lieimsstyrj-
„Sleeping Beauty“ — sofandi fegurð, er ævintýraballett, sem Sadler’s Wells sýnir oft. Tónlistin er eftir
Tsjaikovski.
Bretar kunna vel að meta listafólk
sitt og frábærir leikarar eru aðlaðir
og fá sirs-nafnbót. Það sem svarar
til hennar, þegar konur eiga í hlut
er dame. Þá nafnbót fengu bæði
Lilian Bailys og Ninette de Valois,
og sú konan, sem mestur ljómi stafar
af í augum þeirra, sem horfa á sýn-
ingarnar, en það er Margot Fonteyn,
sem nú hefir starfað lijá Sadler’s
Wells síðan 1935, en þá var hún
fimmtán ára.
Þcgar hún fæddist í þennan heim
fyrir 37 árum, í útjaðri Lundúnaborg-
ar, var bún skirð Margaret og bar
Dame Ninette de Valois, sem stjórnað
hefir Sadler’s Wells ballettinum frá
upphafi.
í London 1925. Hin var Lilian Baylis,
þá stjórnaði tveimur leikhúsum í
London, nfl. „Old Vic“ — Sbake-
speareleikhúsinu fræga — og Sadler’s
Wells leikhúsinu sem þá var nýtt.
Ninette Valois tók við stjórn og þjálf-
un ballettsins, en Lilian Baylis sá
honum fyrir liúsnæði.
Og 5. mai 1931 gerðist sú nýlunda,
að sjálfstæð ballettsýning var í Old
Vic-lcikhúsinu, í stað óperu eða leik-
rits eftir Shakespeare. Voru sýndir
átta litlir ballettar, ýmist klassiskir
Margot Fonteyn í síðasta atriði ballettsins „Daphnis og CIoe“ sem Fred-
erick Ashton hefir samið við tónlist eftir Ravel.
öldin og seinkaði vexli ballettsins um
nær tíu ár.
Árið 1946 komst sú skipun á
Sadler’s Wells ballettinn, sem helsl
enn i dag. Nú var hann vaxinn upp
úr Sadler’s Wells leikhúsinu og flutti
bækistöð sína i Royal Opera House
(Covent Garden) en gamla nafninu
bélt hann fyrir því. Iin nýtt félag,
Sadler’s Wells Tbeatre Ballet, hélt
uppi ballettsýningum í gamla leik-
húsinu, og bæði félögin höfðu flokka,
sem sýndu ballett i óperusýningum,
þannig að fyrirtækin urðu eiginlega
fjögur. En öll voru þau undir stjórn
Ninette de Valois.
Ballettskólinn gamli breyttist líka.
Hann fékk ný búsakynni í Colet
Gardens í Vestur-London og Arnold
Haskell varð stjórnandi hans. Nú
starfar skólinn í tveimur deildum:
unglingaskóli fyrir drengi og telpur
8—15 ára í Whita Lodge i Richmond
Park en eldri deildin er áfram i
Colet Gardens og Sadler’s Wells-leik-
húsinu, og þeir sem lokið hafa skóla-
göngunni hafa enga tryggingu fyrir
að fá starf við ballettinn eftir á. En
skólinn hefir sýningar og lætur nem-
endurna fá að spreyta sig, og þeir
færustu lenda svo fyrr eða síðar í
fastaliði hinna tveggja leikhúsa. Ball-
ettskólanemandinn lærir fleira en
dans í skólanum. Jafnvel landafræði,
mannkynssaga og stærðfræði eru
skyldunámsgreinar. Auk þess heldur
skólinn námskeið, sem sótt eru af
dansfólki ýmissa þjóða, og á þann
liátt kynnast aðrar þjóðir smátt og
smátt hinni ensku danslist. Og sýn-
ingarferðirnar eiga vitanlega mikinn
þátt i að kynna ballettinn. í haust
heimsótti rússneski ballettinn Lon-
don og sýndi á Royal Opcra House,
en Sadler’s Wells sýndi á Bolslio-
leikbúsinu í Moskva.