Fálkinn - 06.09.1961, Blaðsíða 13

10FÐINGJA
Oddur Gottskálksson virðist hafa
verið hægferðugur maður, vel mennt-
aður og sannur baráttumaður.
FRÓDLEG ÍSLENZK FRÁSÖGN EFTIR JÓN GÍSLASON
Þverárþing árið 1549. En Reynistaða-
klaustur og Hegranesþing 1553. Upp frá
því bjó hann á Reynistað.
Eins og áður var getið, hlaut Oddur
hina beztu menntun í Noregi og Þýzka-
landi. Hann var lengi með Guttormi
Nikulássyni, föðurbróði sínum, og hef-
ur numið lög af honum, enda voru
íslenzk og norsk lög lítt frábrugðin á
þessum tíma. Oddur virðist hafa verið
lagamaður góður, og verið á í miklu
áliti sem dómsmaður. Hann var kjör-
inn lögmaður norðan og vestan árið
1552.
Þormóður Ásmundsson í Bræðratungu
lýsir Oddi lögmanni Gottskálkssyni svo,
að hann hafi verið hár maður vexti,
gildur eftir hæð og fríður sínum. Hann
hneigðist nokkuð til drykkju, er á leið
ævina. Hann var mjög iðinn og starf-
samur, þegar hann átti ekki öl og hon-
um voru ekki tafir gerðar af öðrum
mönnum, og sinnti hann nálega ekki
öðru en bókum. Undi hann jafnau við
lestur bóka, skriftir og þýðingar. Hann
átti kistu eina mikla, er tók 20 vættir
smjörs. Var hún full af skrifuðum bók-
um, þegar hann dó. Hann hafði sjálfur
skrifað og þýtt margar þeirra.
Alþýða gerði sér kynlegar hugmyndir
um Odd lögmann. Áleit hann forspáan,
margvísan og jafnvel göldróttan. Sýn-
ir þetta vel, hversu mönnum fannst til
um hann. Því lærðir menn og bókvísir
voru oft fyrr á öldum álitnir margkunn-
andi og fjölkunnugir. Síra Jón Egils-
son annálaritari segir af þessu nokkrar
sögur og tilfærir ýmsa menn til vitnis,
bæði lærða og leika. Síra Jón Halldórs-
son hinn fróði í Hítardal kallar Odd
Gottskálksson hinn spaka, en svo voru
forspáir menn nefndir.
Oddur lögmaður hafði sagt dauða
sinn fyrir þremur árum áður, enda
bar hann að með óvenjulegum hætti,
eins og brátt verður sagt. Skömmu áður
en Oddur lögmaður andaðist, var hann
við jarðarför í Reykholti. Þá er sagt,
að hann hafi mælt þessi orð: „Hér sjáið
þér nú þann, sem feigastur er yðar
allra.“
4.
Eins og áður var sagt, hafði Oddur
klausturumboð á Reynistað og var sýslu-
maður um Skagafjörð. Hann bjó góðu
búi og var auðmaður og vinsæll af al-
þýðu og virtur í héraði og hvar sem
hann var til mannfunda. Sakir lög-
mannsdæmis þurfti hann að inna af
hendi mikla peninga til umboðsmanns
konungs á Bessastöðum, þar sem voru
skattar og umboðslaun. Allt slíkt var
á þessum árum innt af hendi í fríðri
vöru. Þurfti því mikið til, bæði góðan
farkost og trausta fylgdarmenn vana
ferðalögum, til að koma vörum til Bessa.
staða úr fjarlægum héruðum. Valdsmenn
slógu oft tvær flugur í einu höggi, með
því að flytja skattgreiðslur með sér til
hirðstjóra á leið til alþingis. Enda var
oft hagkvæmt að ræða við hirðstjóra
að lokinni velútilátinni skattgreiðslu og
fá vilyrði hans fyrir góðri fyrirgreiðslu
við dóma á alþingi og fleira.
í byrjun júnímánaðar 1556, hélt Odd-
ur lögmaður Gottskálksson með fríðu
föruneyti af stað frá Reynistað, og ætl-
aði suður til Bessastaða með skatt og
umboðslaun, og síðan til alþingis. Ferðin
gekk tíðindalaust suður í Borgarfjörð.
En þar átti lögmaður skip, sem hann
ætlaði að sigla á suður yfir Faxaflóa,
til að stytta sér leið fyrir Hvalfjörð.
En hann fékk ekki byr og beið hann
dögum saman, án þess að byr gæfi yfir
flóann. Þótti þetta ekki einleikið, og
urðu orðræður um. Leið svo hálfur
mánuður, að ekki varð byr. Sá nú lög-
maður sitt óvænna, og mátti trauðla
bíða lengur, því að styttast tók til al-
þingis.
Oddur lögmaður lagði því af stað
landleiðis með fylgdarmönnum sínum,
sem allir voru hinir vöskustu menn
og vanir ferðalögum. Með honum var
Pétur sonur hans, og prestur lögmanns,
síra Einar Hallgrímsson, fóðurbróðir
Guðbrands biskups Þorlákssonar á Hól-
um, síðast prestur að Útskálum á Rosm-
hvalanesi. Ferðin gekk vel, þar til að
þeir komu að Laxá í Kjós. Er þá sagt,
að lögmaður hafi mælt: „Stundin er
komin, en maðurinn eigi.“ Menn hans
riðu á undan honum yfir ána, en hann
Frh. á bls. 26.
FALKINN 13