Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1928, Page 13

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
þannig það gildi er gæti orðið alþjóð til uppbygg-
ingar.
I skurðlistinni kemur þessi iíðarandi einnig mjög
greinilega í ljós því einmitt samtímis því að lík-
ingamálið flæddi einna grimmast yfir landið, hafa
skurðmennirnir leikið sjer að því að gera útskurð-
armunstur sín sem allra margbrotnust og ramm-
flóknust, svo að oft þarf sjerstaka yfirlegu og ná-
kvæma athugun til að finna botn í öllum þeim
flækjum og brugðr.ingum, en þeim er samt oft vel
og smekklega fyrir komið og mynda fagurt og
þægilegt skraut fyrir augað, og gerir oftast lítið til
hvort menn skilja það til fulls eður ei. Slíkum
flækjumunstrum og brugðningum má einnig oft
líkja við hina rándýru bragarhætti sem íslendingar
tömdu sjer í stórum stíl.
Það mun mega fullyrða að útskurðurinn sje yfir-
gripsmesta, íburðarmesta og fjölbreytilegasta þjóð-
listar-ment Islendinga á verklegu sviði og eins og
áður er á drepið hefir þessi ment gengið í bylgj-
um sem munu vera mjög semfara öðrum menn-
ingaröldum hjer á landi. A síðastliðinni öld, mun
smekkur og virðing á því stígi hafa komist einna
lægst, og þrátt fyrir djörf og dugnaðarleg tilþrif í
áttina til endureisnar, er smekkur fólks í þessari
grein en á svo lágu stígi víða hvar, að neðar má
helst ekki fara, og má þar um kenna hinum svo-
kallaða danska almúgastíl og útsögunarflingri sem
landinn hefir gleypt við með óviðráðanlegri fíkn og
græðgi, eru sum heimili orðin svo gegneitruð af
þessu ódámsprjáli að vart er þar líft innan dyra,
kemur þar fram í einni mynd sú makalausa á-
sækni nútíðar-lslendinga margra hverra að gleypa
við hverskyns erlendu innflæði, en gleyma að efla
og göfga sína eigin þjóðlegu menningu á hverju
sviði sem er. Með því að efla og þroska vorar
þjóðlegu mentir munum vjer vinna þjóð vorri til á-
gætis, en annars ekki. í þessu sambandi vil jeg
ekki láta undir höfuð legqjast að minnast á þann
sem fyrstur manna varð til þess að endurlífga ís-
lenska skurðlistar-ment hjer á landi, á jeg þar við
Stefán Eiríksson hinn stórhaga og afkastamikla
skurðsnilling sem með víkingsdugnaði fjekk undra
miklu til leiðar komið í rjetta átt á þessu sviði,
bæði með kenslu og í eigin verkum. Og þrátt fyrir
ákafan kærleika Stefáns á þeim stílategundum sem
hann lærði erlendis á yngri árum, hneigðist hann
æ meir og meir aftur að íslenskum stílsmáta í
verkum sínum, og varð þannig fyrirmynd ýmsra
annara sem síðan hafa reynt að amla í rjetta átt,
þó illa gangi enn að breyta smekk lýðsins. Enda
er það segin saga að ómaklega hafa, jafnvel sumir
nemendur Stefáns Eiríkssonar, reynst í því að
halda uppi þeirri merkisstöng sem hann hóf á loft,
hefi jeg sjeð þess glögg merki og altof mörg, að
lærðir útskurðarmenn sem gefa sig út til að veita
alþýðufólki tilsögn í útskurði til prýði heimafyrir,
skeyta lítt eða ekkert um stílsmáta þeirra upp-
drátta er þeir láta fólkið vinna eftir. Það er vitan-
lega, langhægast að »kalkera« uppdrætti úr er-
lendum blöðum og dreifa út meðal nemendanna.
En gagnvart alþýðu álít jeg þessa aðferð afar-
hættulega. Og væri þeim mönnum er slíkt fremja
borgandi álitleg fjárupphæð, til þess að táta ekk-
ert til sín taka í þessu efni. Nú nægir ekki leng-
ur danski almúgastíllinn og »Familíusjúrnallinn«
heldur er farið að halda þýskum »moderne« stíl að
íslenskri alþýðu, og hefi jeg nýlega sjeð þess glögt
merki.
Það er afsakanlegt fólki sem er ómentað í þess-
um greinum þó að það nái sjer í fyrirmyndir þær
sem það getur, en af kennurum þessara menta er
það næsfa vítaverð grunnhyggni eða skeytingar-
leysi, nema hvortveggja sje. Fólki sem ekki lærir
annað en lítilsháttar kák í heimilisútskurði má alls
ekki kenna annað en þjóðleg fræði í þeirri grein,
og hvers vegna? Nefnum eitt dæmi: Unglingur vill
fá lítilsháttar tilsögn í útskurði, kennarinn teiknar
»moderne« uppdrátt úr þýsku tímariti og lætur nem-
andann kalkera það á fjöl, nemandinn hóglast svo
við fjölina þar til hún ér öll gegngrafin og út-
koman er alveg yndisleg í augum fávitans. Ung-
lingurinn fer heim, vex upp og er að smá skera
út, hann kann ekki annað en eitthvert smánarkák
í þýskum »moderne« stíl, hagir unglingar í nándinni
fara að reyna að krota eitthvað líkt, og svo koll
af kolli.
Nú kemur þýskur mentamaður siglandi á einu
hinna nýju skrautskipa sem öll eru útskorin í
þýskum »moderne« stíl. Þessi skip eru oft glæsileg
teikn um menningu sinnar þjóðar útskorin og
máluð af smekkvísuin snillingum, þjóðverjinn stígur
af skipsfjöl og ferðast um landið, þá bregður svo
undarlega við að heilar sveitir sögueyjarinnar eru
útskornar í klúðurslegum »moderne« stíl, ætli hann
verði ekki hrifinn af þjóðarment Islendinga á
þessu sviði. Oðru máli gegnir um fagmenn í þess-
ari grein þeir verða vitanlega að kunna skil á
mismunandi stílategundum og svo vel að skamm-
laust sje. Eins og nú hefir verið sagt hlýtur út-
koman að verða, ef sjálfir kennararnir verða
til þess að útbreiða um landið erlendar fyrirmyndir
sein enga rótfestu eiga meðal þjóðarinnar.
Það er engin sjerstök nýlunda að útsölustaðir
I 75 ]