Tímarit iðnaðarmanna - 01.12.1928, Blaðsíða 16

T í M A R I T
IÐNAÐARMANNA
góðu haldi. Leið ekki á löngu að þessir menn
komu auga á það, að hjer þyrfti að koma á fót
kenslustofnun í vjelfræði eftir erlendum fyrirmynd-
um, og jafnframt setja lög um atvinnu við vjel-
gæslu. Er þess að gæta að aðstaðan var hjer
nokkuð önnur og erfiðari en erlendis. Þegar vjela-
notkun hófst þar alment í skipum fyrir 50—60
árum, voru vjelarnar grófgerðar og einfaldar, ketil-
þrýstingur lár og ganghraði lítill. Vjelarnar voru
því ekki eins viðkvæmar fyrir mistökum eins og
nú. Þar fylgdist að framför í smíði og æfing í
gæslu. Hjer var um að ræða vjelar af nýjustu
gerð, er þurftu nákvæmt eftirlit kunnáttumanna,
til þess að gefa þann árangur, sem til var ætlast.
Stofnun fjelagsins.
Eins og vænta mátti, voru það fyrst og fremst
vjelstiórarnir sem komu auga á það, að sjerþekking
var nauðsynleg við þessa nýju atvinnugrein, ef vel
átti að fara; enda var það viðurkent erlendis, þar
sem reynsla var fengin. Þeir komu sjer því saman
um að mynda fjelag til þess að vinna að því að
fá löggjafarvaldið til þess að setja reglur um störf
þessi.
Þann 20. febrúar 1909 var vjelstjórafjelagið
stofnað. Fyrst nefnt »Gufuvjelagæslumannafjelag
Reykjavíkur*, síðar breyttí »VjelstjórafjeIag íslands*.
Voru stofnendur aðeins 8, sem hjer eru taldir:
Sigurjón Kristjánsson, Sigurbjarni Guðnason, Olafur
jónsson, Jón Steinason, Magnús Daðason, Sigurður
Árnason, Eyjólfur Björnsson og Jakob Bjarnason.
í fyrstu stjórn voru kosnir þessir: Sigurjón Krist-
jánsson form., Sigurbjarni Guðnason ritari og
Olafur Jónsson fjehirðir.
Stefnu fjelagsins er best lýst með neðanskráðum
greinum fjelagslaganna, sem haldist hafa að mestu
óbreyttar frá byrjun.
»2. gr. Tilgangur fjelagsins er að auka fjelagslíf
meðal vjelstjóra, sem í fjelagið ganga, efla hag
þeirra, sbr. lög um styrktarsjóð fjelagsins, og á
annan hátt, sem fjelagið sjer sjer fært. Ennfremur
að auka þekkingu þeirra á starfinu og sjá um
eftir mætti, að þeim sje ekki órjettur ger í því
sem að vjelgæslu lýtur.
3. gr. Fjelagið skal stuðla að því, að eigi verði
lögum um vjelgæslu á íslenskum gufuskipum breytt,
án tilhlutunar þess.
4. gr. Fjelagið skal stuðla að því eftir mætti að
ekki sje á nokkru íslensku skipi eða við aflstöðvar
í landi vjelalið, sem eigi hefur full rjettindi þar til
samkvæmt gildandi lögum. Fjelagið lætur sig þó
engu skifta hin eiginlegu stjórnmál landsins, og
má eigi gera neinar þær ráðstafanir, er fyrirsjáan-
lega geti orsakað, að því verði skipað í stjórn-
flokk eða sakað um flokksfylgi*.
I-öggjöf og kenslustofnun fyrir íslenska
vjelstjóra.
Fyrsta og aðalmál fjelagsins um tveggja ára
skeið var það, að fá lögteknar reglur um atvinnu
við vjelgæslu á íslenskum skipum. Og jafnframt
kenslustofnun í vjelfræði. Voru lögin um atvinnu
við vjelgæslu á íslenskum skipum samþ. á Alþingi
árið 1911 og (hlutu staðfestingu) 11. 1911. Og
vjelfræðideild við Stýrimannaskólann í Reykjavík
hóf starf sitt haustið 1911. — Var nú mikið unnið,
því með lögum þessum var vjelstjóraefnum gert
að skyldu að inna af hendi 3ja ára nám í vjelsmiðju
auk 7 mánaða skólanáms í vjelfræði. Ennfremur
þurftu þeir að vinna á skipum sem kyndarar og
undirvjelstjórar fil þess að öðlast full rjettindi til
vjelstjórnar.
Þeir sem gera sjer Ijóst, hve mikilvægt atriði
það er á vjelknúnu skipi af nútímagerð, að vjelun-
um sje vel við haldið, og samviskusamlega gætt,
verða að viðurkenna, að á vjelstjórunum hvílir ekki
óverulegur hluti af ábyrgðinni á því, að skipinu
farnist vel. Gagnsemi þess málefnis, sem vjelstjór-
arnir hjer beittu sjer fyrir, lág því í augum uppi.
Því naumast mun önnur leið heppilegri til þess að
auka rækt manns við starf sitt, en rjettur skiln-
ingur á gagnsemi þess. Var það og von þeirra,
að skólagangan og dálítil almenn meníun, sem
henni fylgir, mundi gera sitt til að setja þá skör
hærra í mannfjelaginu en almenningsálitið þá benti
til. Að vísu áttu ýmsir góðir menn hjer hlut að
máli aðrir en vjelstjórar, en hið nýmyndaða Vjel-
stjórafjelag hafði forgöngu í málinu, og vann að
því eftir föngum þar til yfir lauk.
Eigi leið þó á löngu að menn yrðu óánægðir
með það sem fengið var. Þótti einkum vjelfræði-
kenslan of lítil og skólinn illa settur sem deild við
Stýrimannaskólann. Áttu nokkrir nemendur vjel-
fræðideildarinnar, sem þá höfðu gengið í fjelagið,
frumkvæði að því á fundi 25. nóv. 1913, að. fá
skólann aukinn. Fjekk það góðar undirtektir í fje-
laginu.
Var nú farið á stúfana að nýju, og ýms járn
sett í eldinn. Og það sem takmark, að fá stofnað-
an sjálfstæðan Vjelstjóraskóla i Reykjavík.
Skipaflotinn hafði nú aukist svo mjög, að vjel-
gæslulögin frá 1911 þóttu ónóg orðin. Voru þau
[ 78 ]