Vikan - 04.06.1959, Blaðsíða 4

Á RÉTTRI HILLU
RÆTT VIÐ ERLING GÍSLASSON LEIKARA.
Erlingiir Oíslason
Cr Dagbók önnu Frank.
EHlngrur og Kristbjörg.
— Þú hefur séð nokkuð af heim-
inum ?
— Vínarborg, þar sem ég dvaldist
10 mánuði, til þess að fara í leikhús,
skoða leikhús og vaxa að reynslu.
BJART sumarkvöld snemma. Eg
fylgi fólksstraumnum upp
Hverfisgötu. Menn er klæddir
liósu, svona yfirleitt, þótt oft sjái
maður hér í Reykjavík karlmenn
klædda svörtu um sumartímann og
þeir eru ekki að koma frá jarðarför.
Konurnar fylgjast betur með árs-
tíðum og vita fremur hvað yið á.
Þær eru snyrtilega klæddar og lit-
skrúðugt. Fólkið er að fara í Þjóð-
leikhúsið og sjá Húmar hægt að
kveldi, stórbrotið verk en einlitt og
hentar sjálfsagt betur vetrarkvöldin
dimm,
Gestir ganga til sæta og innan
stundar erum við horfin i heim ljót-
an en sannan.
Meðal leikenda er ungur maður,
Erlingur Gíslason, sem vakti athygli
í leikritinu Dagbók Önnu Frank. Og
þegar tjaldið er dregið fyrir i leiks-
lok, snarast ég bakdyramegin og fæ
að ná fundi Erlings. Hann er á her-
bergi 4, situr aðeins fyrir framan
spegilinn, með krem á fingrum,
þreytulegur eftir erfiði kvöldsins, og
hefur einhvern vegin ekki rænu á
því að bera kremið framan í sig til
þess að hreinsa burt farðann.
Hann heilsar mér alúðlega en
dæsir þegar ég segi honum að ég sé
ti) sendur og eigi að biðja um gáfú-
legt samtal um lífið og leiklist og
hvaöeina.
— Gerðu svo vel og sestu. Hann
bendir hálf letilega á stól.
— Við skulum ekki tala gáfulega
um lífið, en hvað er þetta „hvað-
eina“ ?
— Nú segir þú skák, mér finnst
alltaf í viötölum að ég sé að tefla
skár, en þetta hvaðeina getur verið
samtal um ástina, sorgina, hamingj-
una, og þó er þetta allt lífið, svo ég
hold að við verðum að hafa það með.
— Þeeta er eiginlega þráskák hjá
þér, en hvað viltu vita?
— Ertu á réttri hillu í lífinu?
Ilann hugsar sig um litla stund.
— Ég hugsa það. Þó er ég ekki í
hópi þeirra sem frá barnæsku hafa
ekki getað hugsað sér annað en að
verða leikarar. Sem drengur vildi ég
vcrða bílstjóri, um fermingu sjómað-
ur, svo vildi ég verða læknir, tón-
snillingur, skáld og heimspekingur.
— Ég byrjaði að leika á Herra-
nótt Menntaskólans 1951, nei 1952.
Um vorið 1953 var ég næstum ákveð-
in í aö gerast leikari. Síðan hefi ég
verið að sinna því meir og minna og
síðustu 5 árin hefi ég eingöngu
hugsað um undirbúning undir það
starf.
— Hvernig geðjast þér að leiklis
sem starfi ? Finnst þér ekki leiklist-
in eigi að vera leikur, til gamans
fyrir sig og aðra?
— Starfið er tímafrekt og mikið
og að mestu leiti vinna við undirbún-
ing leiksýninga. Einn kennari minn
í leiklistarskóla sagði við okkur í
fyrsta tíma: Þið hafði ekki hugmynd
um hvað þið eruð að leggja út í,
þetta starf er í raun og veru hvort
tveggja í senn, krossfestins holdsins
og andans.
— Þú hefur samt haldið áfram?
— Já, ég hélt áfram, af því ég
trúði ekki manninum, en núna hefi
ég komist að því að þetta er allt
satt. 1 rauninni hefur maðurinn átt
við, þegar hann sagði þetta, að leik-
arinn á ekkert val og getur ekki
haldið sinni skoðun gagnvart per-
sónu, sem er mjög ólík honum sjálf-
um, og verður skilyrðislaust að finna
ástæðu fyrir viðbrögðum persónunn-
ar. Og ef hún bregst ólíkt við or-
sökum en hann sjálfur mundi gera,
verður hann að beita sjálfsblekk-
ingu, eða hann verður að breyta
sjálfum sér, sínum viðbrögðum, og
sínum skilningi á hinni víðu veröld
eða misheppnast að öðrum kosti.
Þetta var um krossfestingu andans.
— Hvað um holdið?
— öll andleg þjáning leiðir af sér
likamlega þreytu, og auk þess að
glata sálarró, glatar maður heim-
ilisfriðinum, vináttu flestra kunn-
ingja sinna og áliti allra góðra
manna. Samt er það svo einkenni-
legt að maður heldur þessu áfram.
Erlingur bregður hendi á ennið og
byrjar, einsog ósjálfrátt, að smyrja
kremi á andlitið.
— Er nokkur skýring á þvi?
— Á hverju?
— Af hverju menn halda þessu á-
fram?
— Listin, maður listin, af hverju
málar maður málverk sem enginn
vill kaupa, af hverju semur maður
ljóð, sem enginn vill lesa, af hverju?
Af því bara? Þegar manni hefur einu
sinni tekist að segja í starfi sínu,
citthvað örlítið brot af hinum ósegj-
anlega sannleika, þá heldur hann þvi
áfram, eða eins og Edmund Tyron
segir í leikritinu: Ég gat aðeins
tæpt á því, lengra kemst ég aldrei,
en veruleikanum verð ég trúr. Við,
þctta þokufólk, getum aðeins tæpt á
hlutunum, lengra nær ekki okkar
mælska.
— Hvað finnst þér um aumingja
okkur, þú sem hefur forframast i
sjálfri Vinarborg?
— Ég er alls ekki óánægður,
Reykjavík er ekki nema eitt hverfi
af Vín að flatarmáli. Auðvitað erum
við langt á eftir, við getum líka
verið ánægðir með margt. Eg sá
þarna tvær sýningar að vísu í kjall-
araleikhúsum, sem ég hafði séð tölu-
vert betri hér heima, Mýs og Menn
og Antigonu.
— Hvað um kjallaraleikhúsin,
getum við ekki lært af öðrum þjóð-
um og komið upp kjallara- eða til-
raunaleikhúsum ?
— 1 Vínarborg hafa forráðamenn
kjallaraleikhúsa, húsnæði ókeypis,
þau eru til staðar í kjöllurum, undir
veitingahúsum, og fólkið kaupir sér
veitingar uppi og kem'ur með þær
niður, til þess að horfa á unga fólkið
leika. Hér heima er ekkert veitinga-
hús hentugt til slíkrar leikstarfsemi.
Að vísu hefur verið hróflað upp sen-
um á sumum veitingahúsunum, en
þær eru notaðar aðallega fyrir dæg-
urmússíkanta og hverskonar kaba-
rettatriði, en gæti aldrei oi'ðið að-
setur leikflokks, sem þyrfti aðgang
að húsinu til æfinga nær því á hverj-
um degi, vissan tíma, auk þess að
geta geymt allt sitt hafurtask.
Hér er töluvert að fólki sem væri
hægt að vinna með í slíku leikhúsi,
t. d. get ég sagt þér frá því, að ég
gerði tilraun með þesskonar leiksýn-
ingu í vetur, og komst langt áleiðis,
þótt af ýmsum ástæðum sé ekki út-
lit fyrir að sú sýning komi fyrr en
næsta haust.
— Teliu' þú að unga fólkið fái mikil
og góð tækifæri til þess að sinna
leiklist hér í Reykjavík?
— Það eru auðvitað ekki mikil
tækifæri hér i lítilli borg með eitt
atvinnuleikhús og eitt lítið áhuga-
mannaleikfélag. Hinsvegar gætu þeir
sjálfsagt búið til fleiri tækifæi'i en
eru, ef vilji cr fyrir hendi. 1 þessari
tilraun minni í vetur var það aðal
þröskuldur í veginum, að fólkið var
að vinna annarsstaðar og vildi ó-
gjarnan hlaupast á brott frá öruggu
kaupi, til þess að leggja fram vinnu
og tíma með litla hagnaðarvon í aðra
hönd. Það mundi kannske bjánar
hætta að vinna til þess að geta
leikið hjá mér í tilraunaleikhúsi, en
það eru einmitt þannig bjánar, sem
maður þarf á að halda og mundu
verða uppistaða í slíku leikhúsi. Það
hefur löngum staðið íslenzkri leik-
list fyrir þrifum að hún býður fá-
um að lifa á sér en flestum að deyja
fyrir sig.
SVO þurrkar hann Erlingur fram-
an úr sér og herbergið allt ang-
ar af þessum sérkennilega þef
leikhússins, smynkþef, blönduðum
svita. Og ég stend upp og hverf á
brott út í sumarsólina og lífið, eins
og það er raunverulegt; Reykvískt
sólralag, hafflöturinn gulli sleginn,
og krían syngur á Tjörninni.
JDNAS
4
VIKAN