Vikan


Vikan - 26.11.1959, Blaðsíða 5

Vikan - 26.11.1959, Blaðsíða 5
Við sem búum í eldfjallalandi ættum að gefa því gaum, hver hætta liggur f leynum. Fyrir- varalaust getur eldstólpinn staðið til himins og brennandi aska hulið blómlegar sveitir. til 'þeíís 'áiS‘ j’eýhii aö komast að þvn hvort eldgCHÍ séU S nánd, eru jarð- skjálítamaesÍwA Þ«4»' eru notaðir til þess að finnau, Ji«ft hxæringar auk- ast, og nru notáð.ir fleiri en emn mæl- ir. Til dæmis er.u nú komnir mælar hér í Reykjavlk, á Akureyri, Kirkju- bæjarklaustxi .og Vík í Mýrdal. Þeir mæla fjarlæ.gðina til jarðskjálftaupp- takanna, og eí .tveir eða fleiri mælar eru i notkun, ei' hægt að fá staðsetn- inguna með þvi að mæla úr fleiri. áttum, þannig aö línurnar skerist. — Gefa mælingarnar undanfarið til kynna, að Kötlugos sé í nánd? — Hræringar hafa komið í ljós.. sérstaklega 'á mælinum á Kirkjubæj- arklaustri. og virðast þær vera undir Mýrdalsjökli. En svo er annað: Við höfðum enga jarðskjálftamæla fyrir síðasta gos, svo að við vitum ekki, hve löngu á undan gosi svona hrær- ingar byrja. Yfirleitt byrjar þetta nokkuð á undan gosum, en mis- langt. Þó var nú mikið rædd þarna í Paris reynslan, sem fengin er t. d. á Hawaíí og í Japan, Italíu, Kongó og víðar. En vandinn er oft að þekkja úr jarðskjálfta, sem eru af eldgosum, og jarðskjálfta af öörum ástæðum. En smátt og smátt hefur jarðfræðing- um í þessum eldfjallalöndum tekizt að þekkja eldfjallajarðskjálftana frá hinum. — Annað tæki, sem er notað í því skyni, er hallamælir, mjög stór að gerð, sem einfaldiega er búinn til Iþamnig, að tekið er langt vantsrör og sett í samband til tvö ker. Ef svo hækkar annar endinn, hækkar vatns- borðið 1 hinu kerinu, og er þá hægt að mæla þett.a geysilega nákvæmlega, ef um langt ror er að ræða. — Það virðist vera venja, að áður en eldfjall byrjar að gjósa, hækkar það svohtið eða lyftist upp, ■— nógu mikið til þess, að ef vatnsrórið steín- ir á íjallið, fer það að hallast. En þetta er talið þurfa að vera svo nærri eldstöðvum, að ég veit ekki, hvort hægt er að koma því við hjá Kötlu. Það er svo vont að komast að þessu hér og miklu verri aðstaða en t. d. hjá Vesúvíusi og á Hawaíí, þar sem hægt er að reisa rannsóknarstöðvar utan í fjöllunum og einbeita sér að einu fjalli. Hér má segja, að gosin geti alls staðar komið, og við getum ekki beint rannsóknum okkar að einu fjalli. — Annað, sem var einnig rætt á ráðstefnunni í París, var, hvaða varúð- arráðstafanir hafa verið gerðar til þess að koma í veg fyrir manntjón af völdum eldgosa. Viða erlendis verða eldgos, sem eru hættulegri en hér, m. a. þessi svokölluðu eldskýjagos, eins og gosið úr eldfjallinu Mt. Pelée, sem eyddi bænum St. Pierre á eyjunni Martinique í Vestur-Indíum á nokkr- um sekúndum, árið 1902. I gosinu fór- ust um 30 þúsund manns. Þessi gos eru mettuð af ösku, og í stað þess að mökkurinn fari upp, tekur hann rás- ina niður og rennur eins og skriða niður eftir fjallinu 800—1000 gráöu heitur og drepur ,allt, -sem hann kem- ur nálægt. ' — Hverjar varúðarráðstafanir eru helzt gerðar? — Menn eru nú'að reyna að athuga, hvar séu líkur til, að þetta hlaupi niður, og svo, þegar þelr telja, að gos sé að nálgast, er fólkið varað við. Einnig geta þeir breytt hraun- straumum, — stíflað fyrir þá, — varpað sprengjum á giginn og brotið skarð í hann til að fá hraunstraum- inn til að vella út um hann annars staðar o. s. frv. — En svo að við snúum okkur aft- ur að Kötlugosi? — Kötlugosin hafa komið tvö á öld í nokkuð margar aldir. Og það skrýtna er, að þau hafa komið, — þótt varla sé hægt að kalla það annað en tilvilj- un, — mjög nærri endanum á öðrum áratug og sjötta áratug á hverri öld. Það hefur ekki skakkað nema fáum árum. Þau komu 1625, 1721, 1823 og 1918, — það er sem sagt mjög nálægt öðrum áratug í hvert skipti, ■— og 1660, 1755, 1866, og nú erum við að nálgast 1960, svo að Það er von, að menn spyrji, hvort gos sé ekki á leið- inni. Annars er hættan við Kötlugós náttúrlega helzt fólgin i öskufalli og svo í hlaupum, sem eru alveg sérstök Framh. á bls. 33. 1625 1660 1721 1755 1823 1866

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.