Vikan - 02.02.1961, Blaðsíða 35

FORNESKJAN í MENN-
INGU NÚTÍMANS.
Framhald af bls. 11.
lagi, að næmt hugboð segir sagna-
manninum, að þreyta og rökkur
slævi gagnrýni. Hann talar ein-
földum orðum til einfaldra sálna,
velur sér einkum unglinga og lítt
menntað fólk að áheyrendum.
Kynjasagan sem hrollvekja stráir
sæði sínu yfir margan reit. Skól-
arnir okkar hafa jafnvel ekki út-
rýmt henni alveg, þó að þeir séu
að mestu leyti lausir við lúsina.
Skólatelpa, sem kom nýlega heim
frá jólaskemmtun skólans, sagði
foreldrum sínum frá: „Kennarinn
sagði okkur svo ægilega spennandi
skátasögu. Það var svo hryllilegt.
Skátaforinginn fann lik af drukkn-
uðum sjómanni í fjörunni. Það var
stýrimaður af norsku skipi. Svo
skrifaði skátaforinginn til landsins,
sem maðurinn var frá. En um nótt-
ina kom líkið inn í herbergi skáta-
foringjans, og þegar hann ætlaði að
lcasta því út, réðst likið á hann, og
það var miklu sterkara. Ég titraði
öll, þegar hann var að lýsa, hvernig
likið læsti blautum handleggjunum
um bakið á skátaforingjanum. En
Sigga hvíslaði samt strax: „Þetta
er allt saman lygi“.
Glámssagan i skátaútgáful Afleið
ingar slíkrar hrollvekju á hálfvax-
in börn og unglinga geta orðið af-
drifarikar, þó að flestir sleppi með
myrkhræðslu og skelfingardrauma
nokkrar nætur.
Skylt er að geta þess, að kennarar
almennt eru frábitnir hrollvekjum
af þessu tagi handa börnum.
ÞJÓÐSAGNASÖFNUN SEM TÍZKU-
FYRIRBÆRI.
Kynjasagan spratt eðlilega fram
á þeim timum, sem hjátrúin var
lifandi og virk meðal allrar alþýðu.
Fyrstu þjóðsagnasafnararnir komu
þvi á auðuga rekafjöru. Þeir gátu
valið efnivið sinn og þurftu aðeins
að telgja hann ofurlítið til. Elztu
þjóðsagnasöfnin geyma því nokkra
heimild um sjúkleg áhrif hjátrúar-
innar á sálarlif manna, þó að hana
verði að nota með gagnrýni og var-
færni.
En þessi eðlilega uppspretta
kynjasögunnar er löngu ofvirkjuð,
ef ekki altæmd. Nú er þjóðsagna-
söfnun orðin tízka, sem krefst
geysilegrar þjóðsagnaframleiðslu.
Áður gátu kynjaýkjur hugkvæmra
sagnasmiða í hæsta lagi orðið
til þess að vekja auðtrúa kunn-
ingjum hroll og geig, en nú stend-
ur þeim opin leið inn í prent-
uð og árlega útgefin þjóðsagnasöfn.
Þessi auknu tök á að ná til les-
enda hafa orkað á akur kynjasagn
anna eins og kjarna-áburður á ó-
ræktarmóa. Nú vaxa þær upp af
veikbyggðri rót, en ýkjast og dafna
furðu fljótt. Vandinn er ekki ýkja-
stór. Fyrirmyndirnar eru til, og frá
þeim víkur kynjasagnahöfundurinn
aldrei verulega. Og vaxtarmegnið
er einnig hið sama: Geigurinn við
dauðann og djöfulinn. Þvi er þjóð-
sagnagerð að verða mörgum orðhög-
um manni eins konar heimilisiðnað-
ur.
Iðnaðarhandbragðið er líka greini-
legt á margri kynjasögu, sem nú birt-
ist. Þjóðsagnahöfundar fyrri tima
trúðu langflestir kynjasögum sínum
og sögðu þær í góðri trú. Þeim virt-
ist það enginn ljóður á sögunni, að
kaldri skynsemi þætti hún ótrúleg.
Þeir reyndu því ekki að skjóta að-
fengnum stoðum sennileikans undir
hugarburð sinn. En kynjasagnahöf-
undur, sem semur magnaða náhroll-
vekju sina við raflýst skrifborð, i
þeim tilgangi að fá hana sem fyrst
prentaða, á erfiðara með að var-
ast slík stilglöp. Hann klæðir sögu
sína i ættfræði- og timatals brynju,
stimplar hana „sannfræði" og
hyggst verja hana þannig gegn
spjótalögum vantrúaðrar gagnrýni.
Nú á dögum eru þær nefnilega
miklu fleiri en nokkru sinni fyrr,
Siggurnar, sem hvísla undir lestri
kynngimagnaðar þjóðlegrar hroll-
vekju:
„Þetta er allt saman lygi.“
★
HÚS og' HÚSBÚNAÐUR.
Framhald af bls. 13.
blanda saman raðhúsum, háhúsum og
jafnvel einbýlishúsum, eins og sjá má
í hinu nýja Hálogalandshverfi, og
myndin frá Hansaviertel í Berlín, sem
hér fylgir með, gefur hugmynd um
það sama. Því var lengi haldið fram,
að Islendingar væru svo miklir ein-
staklingshyggjumenn, að þeir gætu
ekki búið saman — sem var auðvitað
nákvæmlega sama og að segja, að
Islendingar væru svo vanþroskaðir, að
enn hefðu þeir ekki andleg skilyrði til
þess að búa hver nærri öðrum. Reynsl-
an hefur sýnt, að þessi kenning var á
engum rökum reist og sambýli hefur
ekki gengið verr hér en annars stað-
ar.
1 hinum fyrstu sambyggingum í
Reykjavík er skipulag íbúðanna yfir-
leitt á þann veg, að gangur var eftir
þeim endilöngum líkt og á spítala eða
hóteli og herbergin síðan til beggja
hliða. Nú hafa menn komizt að raun
um, að skipulag á íbúðum i sam-
byggingum þarf alls ekki að vera á
þessa lund, og er óhætt að fullyrða, að
ibúðir í nýjum sambyggingum eru
mun betur skipulagðar en einbýlishús
voru fyrir 10 til 15 árum.
Þátturinn hús og húsbúnaður vill
reyna að gefa lesendum Vikunnar
hugmynd um útlit á nýjum sam-
byggingum í erl^ndum borgum. Þar er
af mörgu að taka og erfitt að velja.
Fjölbreyttasta hverfi sambygginga er
líklega í Berlín, þar sem efnt var
til alþjóðlegrar samkeppni um slíkar
byggingar fyrir nokkrum árum og
hinir færustu arkítektar lögðu sig
fram um að gera sem þeir bezt gátu.
Iðiiliifiiiiim
heimilistækin hafa staðist
dóm reynslunnar
eru nýtízkuleg
létta hússtörfin

H.F. RAFTÆKJAVERKSMIÐJAN, HAFNARFIRÐI
ti s! r t r \?1

ÍliiÍÍIliiaiijiíiSiítjjlÍHlÍÍPniiÍifiiiiillr
' 1 i

VIKAN, 35