Vikan - 06.08.1964, Blaðsíða 24

Hér eru þau Einar og Anna á ferðalagi austur f Hreppum, nánar tiltekið í Hlíð £ Gnúpverjahreppi. Einar kom
oft að Hlíð og hafði miklar mætur á því fólki. Hann er hér í þungum þönkum. Drengirnir á hak við þau eru
líkleg?. Einar og Steinþór Gestssynir, núverandi bændur á Hæli.
viljið. En hvernig bar það til, að þið Einar kynnt-
Aeinum þessara lognbláu sólskins-
daga í vor, var Útilegumanni Ein-
ars Jónssonar komið fyrir á gras-
flöt vestur við gamla kirkjugarð-
inn. Það var afar hljótt um þá at-
höfn, samt munu flestir bæjarbúar búnir
að komast að raun um að hann stendur
þarna á grásteinsundirstöðu og snýr í
vestur; sýnist skima flóttalega með barn-
ið sitt í fanginu og látna konu sína á
herðunum. Hundurinn virðist áskynja um
sálarástand húsbónda síns, einnig hann
skimar með flóttalegu tortryggnisaugnq-
ráði. Þessi mynd er áhrifamikil og sterk.
Eins og öll góð list er hún þjóðleg, án
þess að vera í sjálfu sér tilraun til þjóð-
legheita og geymir þann neista sem ekki
slokknar. Slíkt er kennimark góðra lista-
verka.
En útilegumaðurinn er dálítið undarlega
í sveit settur þarna á rennisléttri grasflöt-
inni og rúmlega mannhæðar hár barr-
skógur að baki. Það ber of lítið á mynd-
inni þarna, líkt og borgaryfirvöldin hafi
viljað sýna Einari Jónssyni sóma, en ver-
ið ögn feimin. Síðan listamaðurinn lézt,
hefur verið hljótt um verk hans og safnið
sjálft. Og það hefur verið mjög hljótt um
ekkju Einars, eins og oft vill verða raun-
in á um ekkjur frægra manna, þegar þeir
eru ekki lengur ofar moldu.
Frú Anna Jónsson býr í litlu húsi í garð-
inum suðaustanvert við Hnitbjörg. Garð-
urinn er afgirtur með girðingu, sem manni
finnst í fljótu bragði, að enginn komist
yfir nema fuglar himinsins. En það er
fleirum fært yfir eftir því sem frú Anna
segir. Garðurinn er eftirsóttur leikvöllur
meðal barna hverfisins.
— Mér þykir fyrir því, segir frúin, —
en mér hefur stundum fundizt, að börn-
um leyfðist full mikið hér á íslandi og
þau bera ekki þá virðingu fyrir fullorðnu
fólki, sem annarsstaðar þykir tilhlýðileg.
Eg er vön því frá Danmörku, að börn
taki tillit til þess, sem eldra fólk segir.
— Yður er sem sagt ami að því, að
börnin úr nærliggjandi götum séu hér í
garðinum með leiki sína?
— Þessi garður er yndislegur friðar-
staður, en hann yrði það ekki lengi ef
börnum leyfðist að ganga um hann eins og
þeim sýndist. Svo er annað: Einar óskaði
eftir því, að friður mætti ríkja utan um
safnið og lífsstarf hans. Eg er að reyna
að framkvæma vilja hans.
— Og þér hafið haldið áfram að tala
dönsku eftir öll þessi ár hér á Islandi.
— Já, þegar annars vegar er fólk, sem
skilur dönsku, þá kýs ég að tala móður-
mál mitt. Ég skil íslenzku og get talað
hana. En ekki eins og ég vildi. íslenzka
er fagurt mál. Ég lít svo til, að íslenzka
eigi að talast af fullkomnun — eða ekki.
— Svo yður er þá auðvitað sama þó
ég spyrji yður á íslenzku?
— Já, að sjálfsögðu. Spyrjið um hvað
sem yður sýnist.
— Það er eitt, sem mér leikur forvitni
á að vita um, en þér þurfið að sjálf-
sögðu ekki að svara því fremur en þér
ust?
— Jú, það skal ég segja yður. Fundum okkar
Einars bar fyrst saman á stúdentaballi í Kaup-
mannahöfn, haustið 1901. Einar hafði þá verið við
nám í höggmyndalist í sjö ár í Höfn og ekki alltaf
átt sjö dagana sæla. Einar sagði mér síðar, að
faðir hans hefði ekki þekkt nein dæmi þess, að
ungir menn færu utan til listnáms og hann var
víst engan veginn bjartsýnn á framtíð hans. Einar
var alltaf viss í sinni sök; hann hafði ekki minnsta
áhuga á skepnum eða búskap, en hann heillaðist
af landslaginu á bernskuslóðum sínum og fegurð
náttúrunnar.
— Og þið hittust sem sagt á balli. Ég hélt að
Einar hefði verið fremur lítið fyrir böll eða annan
veraldarglaum.
— Hann hafði lengst af ekki fjármuni til að
sækja skemmtanir en hann átti auðvelt með að
gleðjast og skemmta sér. Þegar menn svelta, þá
mæta skemmtanir afgangi. Nokkru áður en fund-
um okkar bar fyrst saman, hafði hann fengið fjár-
styrk frá Alþingi til Ítalíuferðar. Sá styrkur fór raun-
ar allur í skuldagreiðslur í Kaupmannahöfn. En svo
fékk hann viðbótarstyrk, eitt þúsund danskar krón-
ur, og það gerði honum kleift að heimsækja Ítalíu.
Það hefur ef til vill verið tilefni þessa sigurs og
merkisáfanga, að hann brá sér á ball hjá stúdenta-
félaginu.
— Og þá hefur einhver tekið sig til og kynnt
ykkur?
— Það atvikaðist þannig, að ég var með danskri
vinkonu minni, sem var eldri. Hún hafði fengið
leyfi hjá foreldrum mínum til þess að taka mig
með því ég var aðeins sextán ára. Vinkona mín
24 — VIKAN 32. tbl.