Vikan - 10.09.1964, Qupperneq 33

og sagt: Svona var staðan ó tafl-
borðinu þó og þannig fór. Staðan
er nókvæmlega eins nú — er ekki
augljóst, hvað við eigum að gera?
En valdamenn hlusta yfirleitt ekki á
slíkar raddir.
Af sögunni getum við til dæmis
séð, að atvinnuherir urðu sízt til
þess fallnir að efla frið. „Vopn
hafa alltaf verið notuð", sagði ein-
hver. Atvinnumenn í hernaði lifa
í þeim heimi, sem styrjaldarrekstur
er, og sagan sýnir, að þeir stuðla
fremur að því, að vopn eru ekki
látin ónotuð.
Fyrir þrem árum var ég ásamt
nokrkum öðrum blaðamönnum á
ferð um Bandaríkin. [ þeirri ferð
sáum við meðal annars einhvern
hluta af varnarkerfi landsins og við
hittum að máli fjölda manns, sem
starfaði við þetta kerfi. Allt voru
það atvinnuhermenn; þeir höfðu
flestir barizt á Kyrrahafssvæðinu
eða í Evrópu í síðari heimsstyrjöld-
inni og síðan höfðu þeir haldið
áfram herþjónustu. Þeirra heimur
var grár fyrir jánrum; það voru
sprengjuflugvélar, eldflaugar og
kafbátar. Ég gat ekki betur séð, en
að þeir mikluðu stórlega fyrir sér
þá hættu, sem Bandaríkjamönnum
og öllum hinum vestræna heimi
stafaði af Rússum. Þeir sáu alls
staðar kommúnista.
Þegar Eisenhower varð forseti
Bandaríkjanna, lítu ýmsir efasemda-
menn það hornauga, að hershöfð-
ingi væri settur í æðsta valdastól
landsins. Eisenhower var atvinnu-
hermaður, en hann var gæfumaður
og valdaferill hans endaði án þess
að slys yrði. Samt sem áður trúa
flestir því, að yfirleitt sé talsverð
hætta því samfara að gera atvinnu-
hermenn að leiðtogum.
Enn eru menn ekki búnir að
læra það, að styrjaldir eru ekki og
hafa aldrei verið nein lausn á
vandamálum. Samt tala ábyrgir
leiðtogar um „óhjákvæmilegar styrj-
aldir", og virt, danskt dagblað, sem
gerði hugsanlegt kjör Goldwaters
að umræðuefni, sagði, að „ef til
vi11 yrði styrjöld einasta leiðin út
úr ógöngunum fyrir hann". Jafnvel
krataleiðtogar á Norðurlöndum tala
um styrjaldir sem „lausn".
Fyrst og fremst eru það stjórn-
málamennirnir, sem leika á tafl-
borði heimsmálanna og meiripart-
ur þeirra situr að völdum sínum
með fulltingi kjósenda. Allt virðist
það vera harla gott og lýðræðis-
legt. En jafnvel lýðræðið getur ekki
forðað því, að skálkar komizt í
æðstu valdastóla. Ef þeir kunna lag
á því vopni, sem múgsefjun er, þá
eru þeim allar leiðir færar. Þeir
sem svífast einskis og heimta
„lebensraum" eða „place in the
sun" verða styrktir, á hvers kostn-
að sem annars kann að verða.
Vítin verða sjaldnast til varnað-
ar. Þegar einstaklingum er fyrir-
munað að draga viturlegar álykt-
anir af sinni persónulegu reynslu
og nýta sér hana í vil, þá er varla
von til þess að þjóðarheildirnar geti
það. „Múgurinn er alltaf heimskur",
sagði einhver ágætur spekingur og
sumir stjórnmálamenn eru ekki mik-
ið betri en meðaltalið af múgnum.
Svo herma tölur, að Kínverjar
verði orðnir eitt þúsund milljónir
árið 1972. Nú þarf Mao aðeins
vetnissprengjur til þess að geta
gengið fram á stríðsvöllinn með
sína kröfu um lífsrúm handa öllu
þessu fólki, sem í dag er beitt fyrir
plóginn af mikilli hörku. Ef svo færi
sem bölsýnismenn spá, að Goldwat-
er verði næsti forseti Bandaríkjanna,
þá liði ekki á löngu unz hann og
Maó yrðu þeir pólar, sem veröld-
in snerist um. Trúlega mundi óbil-
girni og öfgar Goldwaters einnig
koma rauðliðum til að standa bet-
ur saman en nú er raunin á.
Fiér á íslandi hefur mörgum orðið
gleymskan þægileg. Þær hreyfing-
ar, sem bezt leggja sig fram um
undirgefni, hlýðni og þjónustu við
útlend stórveldi í austri og vestri,
hafa gleymt því að eitt sinn endur
fyrir löngu grófu innlend sundrung-
aröfl undan sjálfstæði landsins. Þá
höfðu tækifærissinnaðir menn það
í huga að geta orðið jarlar og land-
stjórar konungs. Þeir menn Iifa og
starfa meðal okkar enn þann dag
í dag, sem ekkert hefðu á móti því
að verða „handgengnir menn" og
jarlar. Þeir kjósendur eru ærið marg-
ir, sem Ijá þessum hugsjónamönn-
um atkvæði sitt án þess að hafa
hugmynd um, hvað þeir eru að
gera. En þeir eru því miður fleiri,
sem ekki eru alveg á þvi hreina;
skilja ekki hvað orð og gerðir geta
verið kaldhæðnisleg.
Eða hvað um þýzku stúlkurnar,
sem lögðu blómsveig fyrir fætur
þýzkra hermanna á leið til vígvall-
anna 1914? Fivað um ítalska þing-
menn, sem æptu „Lifi striðið" í
þinginu ( Róm 1939? Og hvað um
þá óskiljanlegu Bandarikjaborgara,
sem hrópa: Goldwater skal í Flvíta
húsið?
Eitt sinn sagði Flallgerður lang-
brók, þegar mikið lá við austur á
Fllíðarenda: „Skal ek nú muna þér
kinnhestinn". Síðan hefur þessi hæfi-
leiki til að muna bæði gott og illt,
sífellt gengið til þurrðar. Sumir,
sem ekki voru alltof fljótir að til-
einka sér nýjungar, fengu þá eink-
unn, að þeir hefðu ekkert lært og
engu gleymt. Ætli það sé ekki bara
affarsælast, þegar öllu er á botn-
inn hvolft? ★
UhfGFRÚ YNDISFRÍÐ
býSur yður hið landsþekkta
konfekt frá. N Ó A.
HVAR ER ÖRKIN HANS NOAl
JÞatt cr alltat satnl Jelkurlnn í hénnl Yh4«
IsfrlS okkar, Hún fccfur faltS Brktna hans
N4a elnlivers staíar I WatHnu'oB helttr
Bóíum vcrSIaunum handa þelm, sem getur
íundtS . Brklna. YcrBIannln eru stór kon-
fektkassi, fullor at hezta konfektl, os.
tfamtelSándlim er au.SvltaS SætgœtlsEorB-
In Nói,
Nafa
JTcImlU
örkln «r & hls, <
m

Blðast er ðregtð var Waut verðtaunln;
ÞÓRDÍS SIGTRYGGSDÓTTIR,
TeigagerSi 17, Rvík.
Vinninganna má vitja á skrifstofu
Vikunnar. 37. tbl.
VIKAN 3f. «UL — gg