Vikan - 12.06.1969, Side 27

HÖFIIM vn GEN6W Tll GOÐS
í TiLEFN! AF ALDARFJÖRÐUNGS AFMÆLI ÍSLENZKA LÝÐVELDISINS HEFUR VIKAN LEITAÐ TIL NOKKURRA STJÖRNMÁLAMANNA ÚR ÖLLUM FLOKKUM, BÆÐ! UNGRA OG GAMALLA, OG BEÐIÐ
ÞÁ AÐ SVARA EFTIRFARANDI SPURNINGU:
HIIAI HEFUR ÞJÓBINNI TEKIZT BEZT OG UVAD LAKAST SIIAN LVDHILDII lll STGFNAB 17 JDNÍ18AA?

AUÐURINN HLUT-
SKIPTI FÁRRA
ÚTVALDRA
flíl
UU.

fyrrverandi forsætis-
ráðherra
Á fyrsta aldarfjórðungi hins nýja,
íslenzka lýðveldis hefur áberandi
brevting orðið á þann veg, að eink-
um æskan, en einnig eldri kynslóð-
irnar, hafa orðið upplitsdjarfari og
beinni í baki, víðsýni og frjálslyndi
aukizt, mörgum kreddum hefur ver-
ið kastað fyrir borð, dirfska vaxið
til þess að brjóta gegn gömlum úr-
eltum siðum, venjum og umgengn-
isháttum, og ótti minnkað við að
láta í Ijós nýjar skoðanir. Þá er þess
vert að geta, að það hefur orðið
glæsileg gróandi í listmálum þjóð-
arinnar á þessum aldarfjórðungi, —
ekki hvað sízt í orðsins list.
Kostir þessara breytinga, sem
sumar hverjar hafa nálgazt byltingu,
hafa sannarlega haft í för með sér
umskipti til stórra bóta, en óneitan-
lega einnig ýkjur og galla. Svo
verður um allt, sem nálgast gjör-
breytingu.
Framhald á bls. 48.
NÝSKÖPUNAR-
STJÖRNIN
OG HERINN
IMKMl
fyrrverandi alþingis-
maður
Það sem ég álít þjóðinni hafa
tekizt bezt síðan 17. júní 1944 er
það samstarf, sem tókst um nýsköp-
un atvinnulífsins haustið 1944,
vegna þess að með þeirri stórfelldu
öflun nýrra framleiðslutækja, sem
þá var ákveðin og framkvæmd sam-
kvæmt tillögum Sósíalistaflokksins,
þá tókst að koma grundvelli undir
efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar
og tryggja þá lífsafkomu alþýðunn-
ar, sem knúð var fram með stétta-
átökunum 1942 og þeirri lífskjara-
byltingu, sem þá varð. Með þessum
ráðstöfunum var skapað alveg nýtt
ísland, þegar miðað er við ástandið
á krepputímanum og þar á undan.
Það sem þjóðinni hefur hins veg-
ar mistekizt er að halda því hlut-
leysi og friðhelgi landsins, sem hún
ásetti sér í sambandi vlð lýðveldis-
jtofnunina. Það var ásetningur alls
Alþingis, eins og fram kom þegar
Framhald á bls. 48.
UTANRÍKISMÁLIN OG
VlSITÖLUSKRÚFAN
Jíl
fyrrverandi alþingis-
forseti
Það sem þjóðinni hefur tekizt
bezt er að hún hefur tekið rétta
stefnu í utanríkismálum, en það sem
að mínum dómi hefur tekizt lakast,
og var raunar komið í gang fyrir
lýðveldisstofnunina, var að setja
vísitöluskrúfuna í gang. Henni hef-
ur mikið til verið haldið í gangi síð-
an og hún orðið undirrót gengis-
lækkana og kaupdeilna.
☆
GAT UPPELDIÐ ORÐIÐ
SNURÐUMINNA?
wíifii n
W
ritstjóri
Mér finnst óskiljanlegur hugsun-
arháttur þeirra manna, sem allt hafa
á hornum sér og telja, að miklu
betur hefði átt að gera hér og á allt
annan veg en raunin hefur á orðið
fyrsta aldarfjórðung lýðveldisins. —
Mér finnst sú kynslóð, sem nú er
að Ijúka dagsverki sínu, hafa hald-
ið þannig á málefnum þjóðarinnar
í meginefnum, að á betra hefði vart
verið kosið. Hinar geysimiklu efna-
hagsframfarir eru að sjálfsögðu mik-
ilvægar, en mest er þó um hitt vert,
að lýðræðislegir stjórnarhættir hafa
þróazt og frelsi landsins hefur verið
tryggt með heilbrigðri og ábyrgri
stefnu í utanríkismálum.
Einna lakast hefur okkur íslend-
ingum tekizt að skilja nauðsyn þess,
að atvinnuvegirnir séu byggðir á
traustum grunni. Kannski á öfundin
einhverja sök á því, að atvinnufyr-
irtækin hafa helzt aldrei mátt hagn-
Framhald á bls. 48.
REGLUR
UM SKIPTINGU
ÞJÖÐARTEKNANNA
alþingismaður
Af hinu betra koma mér fyrst í
hug ýmiss konar félög, sem sinna
góðum viðfangsefnum. Nefna má
til dæmis Samband ísl. berklasjúkl-
inga, krabbameinsfélag, hjarta-
verndarfélag, ýmis félög til styrkt-
ar bágstöddum og Herferð gegn
hungri í heiminum, sem skólafólk
og aðrir ungir menn eru þátttakend-
ur í. Og ég vil nefna landgræðslu-
starfsemi Ungmennafélags (slands
og fleiri aðila.
Mættum við fá meira af svo góðu,
því að verkefnin eru óþrjótandi.
Þá er hið lakara. Þar er margs að
minnast, — því miður. Hér skal það
eitt nefnt, að ekki hafa verið settar
reglur um skiptingu þjóðarteknanna,
en þess er brýn þörf.
Flestir landsmanna eru nú orðnir
launamenn. Og félög þeirra eru svo
mörg, að tæplega verður tölu á
komið. Oftast stando einhver af
Framhald á bls. 48.
AÐEINS FYRSTU
SPORIN
Á LANGRI LEIÐ
fTD
Ib
Hll
skrifstofustjóri Hús-
næðismálastofnunar
ríkisins
Hvað hefur þjóðinni tekizt bezt
og hvað lakast á þeim 25 árum, sem
liðin eru frá því að lýðveldið var
stofnsett, sjálfstæði þjóðarinnar
endurreist? Sjálfsagt verður þeim
spurningum ekki svarað endanlega
eða tæmandi, a. m. k. ekki í stuttu
máli, en hér á eftir munu fara hug-
leiðingar um það efni.
Þegar lýðveldið var stofnsett á
Þingvöllum við Oxará hinn 17. júní
1944 blasti við mikilvægasta verk-
efni þjóðarinnar. Það hlaut að vera,
að lagður yrði traustur og öruggur
grundvöllur atvinnu- og efnahags,
svo að hið nýfengna sjáIfstæði stæði
á bjargi en ekki sandi. En jafnframt
því, að slíkar undirstöður yrðu lagð-
ar, varð einnig að vinna að því, að
þjóðin byggi sem fyrst við sem bezt
lífskjör. Þjóðin var fátæk og fámenn
Framhald á bls. 48.
AFTUR ÚR Á SViÐI
MENNTUNAR
framkvæmdastjóri
rannsóknarráðs
Vikan spyr: „Hvað hefur þjóð-
inni tekizt bezt og hvað lakast á
undanförnum 25 árum."
Fyrir 25 árum var stofnað Lýð-
veldið ísland. Þá tók þjóðin við
sínu stærsta verkefni, að varðveita
sjálfstæði sitt og styrkja. Því mætti
gjarnan spyrja, hvernig hefur henni
tekizt það?
Mér sýnist, að óumdeilanlega
hafi verið sannað, að við Islending-
ar getum verið sjálfstætt og full-
valda ríki, þrátt fyrir okkar smæð
og þrátt fyrir það, að við búum á
„hjara veraldar", eða „mörkum
hins byggilega heims", eins og svo
mörgum verður að orði. Við höfum
því fulla ástæðu til þess, (slending-
ar, að vera bjartsýnir um framtíð
okkar lýðveldis. í fáum orðum sagt,
tel ég, að þetta hafi þjóðinni tek-
izt bezt.
En þrátt fyrir það, að þjóðin hef-
Framhald á bls. 48.
FRÁBÆRT AFREK
LANDSINS MÆÐRA
iIU
alþingismaður
Spurning eins og þessi kallar á
langt svar, en hér verður simskeyta-
stíll að nægja.
Þjóðinni hefur gengið einna verst
að velja sér dugandi stjórnendur.
Og stjórnendurnir hafa brugðizt
mest í sjálfstæðismálum þjóðarinnar.
Á seinustu árum hefur þróun
efnahagsmála stefnt í átt til vaxandi
ósjálfstæðis, og vafalaust hefðu fá-
ir trúað því á lýðveldishátíðinni
1944, að aldarfjórðungi síðar yrði
ísland ennþá hersetið land.
En hvað ehfur þá tekizt bezt?
Þjóðinni hefur tekizt frábærlega
vel að fjölga sér. Það er ekki lítið
afrek, sem landsins frjósömu mæð-
ur hafa unnið, að fæða og ala upp
margfalt fleiri Islendinga en á
nokkrum öðrum aldarfjórðungi sög-
unnar. Þjóðin er nú að meðaltali
yngri en flestar aðrar og má sann-
arlega vel við una. Ár
26 VIKAN *■tbl'
24. tbi. VIICAN <27