Vikan - 20.07.1972, Blaðsíða 16

Sannleikurinn
um MOBY DICK
Hér segir frá atburðinum, sem varð tilefni hinnar frægu
sjóferðaskáldsögu eftir
HvalveiBiskiíiö „Essex” lét úr
höfn I Nantucket i Massachusetts
hinn 19. nóvember áriB 1819 suöur
i höf. Skipstjórinn hét Gorge
Chappel. Hásetarnir voru 17
talsins, allt haröduglegir og
reyndir sjómenn og veiöimenn og
þaulvanir aö fást viö hina ferlegu
ófreskju hafdjúpanna, búrhveliö.
Lág ströndin hvarf sjónum i
þokumóöu. Pollars skipstjóri
virti fyrir sér áhöfnina, vöBva-
stælta og þreklega hásetana, sem
voru aö störfum sinum á
þiljunum, naktir niður aö beltis-
staö og gljáandi af svita i
sólskininu. Hann var stoltur af
slikri áhöfn: yfirleitt ungir menn,
blóðheitir og haröskeyttir.,
sólgnir i skemmtanir, kvenfólk og
aöra þá lifsgleöi, sem keypt
veröur fyrir peninga. Þetta var
garpasveit, og hann vissi aö þaö
þurfti ekki aö hvetja þá til
átakanna, þegar þar að kæmi.
Þeir reyndust hafa bæöi veöur-
guöina og veiöiheppnina með sér i
þessari ferö. Áöur en áriö var
liöiö stóöu 750 ámur af búrhvals-
lýsi i lestinni, og Pollard reiknaöi
með, aö þaö mundi ekki taka þá
nema nokkrar vikur til viðbótar
aö ná áætluninni. Ahöfnin lék viö
hvern sinn fingur, þvi aö venju-
lega stóö hvalveiöiferöin yfir i
hálft þriöja til hálft fjórða ár.
„Essex” tók stefnu á vestur-
strönd Suöur-Ameriku og kom viö
i Galapagoseyjum, tók þar vatn
og vistir, og aö smávegis
viögeröum loknum var siglt
vestur á bóginn, meö miðjarðar-
linu i siöustu förina • um
hvalamiöin aö sinni.
Skömmu eftir morgunverö,
hinn 20. nóvember 1820, kallaöi
vörðurinn i siglukörfunni, aö
hann sæi hvita stróka nokkrar
milur á stjórnboröa. Hásetarnir
þustu út aö boröstokknum og
störöu út I morgunmóöuna, og
Pollard skipstjóri, sem stóö á
stjórnpalli, beindi sjónauka
Hermann Melville.
sinum meöfram hafsrönd i leit aö
blæstri eöa ööru, sem gæfi til
kynna, aö þaö væri um hvalavööu
aö ræöa.
Þannig stóö hann og horföi i
gegnum sjónaukann í fullar tiu
minútur. Siöan tók hann sjón-
aukann frá augunum og sneri sér
aö Chaser, fyrsta stýrimanni,
sem stóö viö hliö honum.
„Missýning, geri ég ráö fyrir,”
varö honum aö oröi.
Hann haföi þó varla sleppt
oröinu, þegar kall varömannsins i
siglukörfunni barst enn niður á
þiljur.
„Þar blása þeir...”
Nokkur andartök gat aö lita tvo
blástursstróka viö sjónarrönd.
Þegar áhöfnin sá hvernig þeir
hölluöust, laust hún upp
fagnaöarópi. þvi aö hallinn var-
ótvirætt merki um þaö, aö þar
væri um búrhveli aö ræða — blá-
hveli og finnhvalir þeyta
beint I loft upp.
Poliard skipstjóri sneri sér enn
að fyrsta stýrimanni og tók
þéttingsfast um arm honum.
„Veiöiheppnin ætlar ekki aö
gera þaö endasleppt viö okkur i
þessari feröinni, Chase. Það
veröur ekki amalegt aö i'á þarna
einn eöa tvo hvali tii viðbótar,
lagsmaöur.”
„Viö skulum efcki hrósa happi
of fljótt,” svaraöi stýrimaöur.
„Sýnd veiöi er ekki alltaf gefin.”
Skipstjórinn hló.
„Vertu ekki meö þessa þvotta-
kerlingahjátrú.” varö honum aö
oröi. „Þú þarna uppi...Séröu þá
greinilega?”
Skipstjórinn staröi upp I
reiöann.
„Já, ég held nú þaö. Þetta er
búrhvalavaða. Nú blása þeir - og
nú fellur strókurinn...”
„Hvaö eru þeir langt undan, á
að gizka?”
„Svona um tværmilur líklega.”
Pollard sneri sér aö Owe Chase.
„Kallaðu alia á þiljur, Chase.”
Langbátunum var rennt fyrir
borö. Hásetarnir hrööuöu sér
sem mest þeir máttu niöur
kaöalstigana. Gengi allt aö
óskum, yröi lagt af staö heim með
kvöldinu.
Pollard skipstjóri stjórnaöi
sjálfur fyrsta langbátnum, fyrsti
og annar stýrimaöur hinum
tveimur. Hásetarnir lögöust á
árar, og hinar léttu, renniiegu
skeiöar fjarlægöust móöur-
skipiö drjúgum I hverju togi I
áttina aö hvalavööunni, enda þótt
það fylgdi þeim eftir.
Þegar bátarnir voru um fimm-
tfu metra frá hvalavöðunni,
stýröi Chappel til hægri viö hana,
en Chase til vinstri. Pollard
stýrði sinum langbát beint aö
vööunni.
Ferlikin miklu lágu hreyfingar-
laus I vatnsskorpunni, i einskonar
móki aö þvl er virtist.
Þegar Chase stýröi bát sinuin
meöfram þessum tröllauknu
skrokkum, varö honum, ein-
hverra hluta vegna, venju fremur
hugsaö um hætturnar, sem
veiöum þessum voru samfara.
Hann haföi verið sjónarvitni aö
þvi, er þessi miklu ferliki æröust
viö skutulsárið, glenntu upp
altennta skoltana og snerust til
atlögu gegn fjendum sinum.
Þessir hræðilegu kjálkar höföu
ekki mikið fyrir þvi aö kubba
sundur einn langbát.
Legöi hvalurinn hins vegar á
flótta, og þaö geröi hann oftast,
dró hann bátinn á eftir sér.
Stundum varö áhöfnin aö
streitast viö með árunum i fullt
dægur, áöur en hvalurinn gafst
upp.
Og þegár hvalurinn loks var
dauðúr, var eins vlst aö hann
sykki, áöur en bátshöininni tókst
aö róa meö hann aö skipinu, festa
hann og dæla lofti i skrokkinn.
Stundum hvessti lika svo
skyndilega, aö skera varö hann úr
toginu.
Það var erfitt verk og miklum
öröugleikum bundiö, að skera
hvalinn og ná flykkjunum um
borö, flensa rengið og ná hinu
dýrmæta lýsi úr hauskúpunni.
Chase hrökk upp af hugsunurn
sinum við það að kippt var i ermi
hans. Skutlarinn á báti hans,
negrinn Richard Paterson, benti
þegjandi meö skutli sinum inn i
hvalavööuna. Um þaö bil sjötiu
og fimm metra undan reis feriiki
hægt úr sjó, svo mikið aö helzt
heföi mátt halda að ey væri.
Hann var að minnsta kosti
þrjátiu fetum lengri en nokkur
hinna hvalanna og helmingi
digrari, og ekki likur neinum
þeim hval, sem Chase hafði áður
séö. Hann var ljósgrár á
skrokkinn, og stakk i stúf víð hin
búrhvelin, sem öll voru dökkgljá-
andi, og húöin hrukkótt eins og á
öldruðum manni.
„Hvilik skepna...”
Stýrimaðurinn starði á tröll-
hvalinn og kvað nú við böiv og
upphrópanir, þegar bátsverjar
komu auga á hann. Chase veitti
þvi athygli að bátinn rak frá fyrir
straumi, og sá að þeir höfðu
gleymt sér og lagt upp árarnar.
Hann bað þá ranka við sér og róa
enn.
Þá varð nokkur þögn, þangaö
til einn bátsverja mælti stundar-
hátt: „Ekki leggjum viö i þenn-
an...” Chase var ekki viss um
hvort heldur hann átti að taka það
sem spurningu eða mótmæli.
Chase stýrimaður hikaöi viö.
Honum varð litiö þangað sem
svarti skutlarinn stóö frammi á
hvalbaknum, og einbeitti sér svo
að kastátöðunni, að hann virtist
ekki heyra orö af þvi, sem sagt
var I kringum hann. Augu hans
voru hvesst á tröllhvelinu, sem
lyftist hægt úr kafi, og Chase
þóttist sjá aö hann biti á jaxlinn.
Paterson var maður, sem mátti
treysta.
„Athugiö þaö, drengir,” mælti
16 VIKAN 29. TBL.