Vikan - 31.07.1980, Blaðsíða 14

Alþýðutónlist
Orðið ..hlandfor" stendur þvi ðbreytt
og ef ég breyti þessu Ijóði einhvern tima
þá vcrður það ekki orðið „hlandfor"
heldur orðið „rcgn". En það geri cg ekki
heldur.
Maður breytir ekki tii
bóta því sem maður
elskar ekki
- Þú hefur n/'i nrð á foðurlandsást.
Hvernig kemur hún heim ng saman viö
haráttu fyrir hreyttu /öðurlandi?
— Það þarf nú ekki að útlista fyrir ís
lendingum hvað þaðeraðelska land sitt.
lig hef vcrið hérlendis aðeins nokkra
daga en mér cr tiegar Ijðst að allir fslcnd
ingar. sania hverrar pólitískrar skpðun
ar. eru mjög islenskir íslendingar.
Þcssu er öðruvisi varið i Þýskalandi.
Þar öskruðu nasistar „Þýskaland.
Þýskaland. framar öllu". og ruddu um
lcið öðrum þjððum úr vegi. Og núna
ástunda vinstrimenn i Þýskalandi álíka
hcimskulega iðju.
Núna hrðpa þeir: „Þýskaland. Þýska
land. sist af öllu. Ef við getum ekki verið
þcir mestu. bestu og dásamlegustu þá
viljum við i það minnsta vera |reir örrn-
ustu allra."
Hjá sumum þýskum vinstrimönnum
er það jafnvel i tisku að lala bara alls
ckki um Þýskaland: „Þýskaland. hvaðer
nú það? Uss. ef það er til þá cr það bara
skítaklepri."
Ég gct ekki tekið undir þess háttar
skoðanir. Eg hef aldrei gctað gleymt
Þýskalandi. i |x:ssu sundurlimaða landi.
Fg hef aldrei getað sætt mig við sundur
skiptingu ættjarðar minnar en það hafa
margir Vestur Þjóðverjar gert.
Á þessa afstöðu legg ég áherslu i
Ijóðum minum. Ég vil að það komi skýrl
fram aðégclska land mitt þrátt fyrir allt.
Maður getur ekki breytt þvi til bóta sem
maður elskar ekki.
Sá sem stendur handan þjóðar sinnar
og gleymir sögu hennar. sá sem ekki
binst landi sínu sterkum tilfinninga-
böndum. elskar það og hatar. gcrir sér
vonir og örvæntir - sá maður getur
ckki breytt neinu.
Ég vil auðvitað breyta landi mínu. Ég
fel ekki þann vilja minn. Með Ijöðum
minum hef ég áorkað ýmsu þðtt ekki
hafi verið um afgerandi áhrif að ræða.
En ef margir hlýða á Ijóð niin og þau
magna þær tilfitiningar og hugmyndir
sem fólk þegar hefur. þá geta þau haft
mikil áhrif.
Persðnuleg fæð i minn garð olli þvi
ekki að valdamenn i .Alþýðulýðveldinu
vörpuðu mér á dyr. Þeir hugsa ekki eftir
|x;im línum. þvert á móti — þeir draga
pðlitískar ályktanir. Ástæðurnar fyrir
brottvísun minni voru pólitísk áhrif
Ijðða minna. Þau voru reyndar bönnuð i
Alþýðulýðveldinu en samt — og cinmitt
þess vegna — náðu þau mikilli út
breiðslu þar. Segulbandsupptökur og
eftirrit af Ijððum minum — það sem
hvcrnig er þetta nú? Þú bjóst fyrir aust
an og nú ertu sestur að fvrir vcstan.
Berðu nú saman þessa tvo hluta Þýska
lands." — Vissulega mjög merkileg
spurning.
Þá samdi ég Ijðð sem heitir Þýskt
vniæði (dcutsche Miserere). Ég syng það
gjarnan. enda hefur þetta Ijóð vakið
hvað mesta andúð. Viðlagið hefur rcitt
marga Vestur-Þjððvcrja til reiði. en það
er svona:
I lérna liggia þeir af\ elta
(fvrir vestan. á éy viðt
þar skriða þeir á maganum
(fyrir au.stanl
og ég er kominn
knminn er ég
úr regninú i hlandfnrina.
Til er þýskt orðatiltæki þar scm segir:
Hann fðr úr regninu beint undir bun-
una. En ég segi i viðlaginu: Ég kom úr
regninu. beint í hlandforina. Þetta þðtti
Vcstur Þjóðverjum afar ósanngjarnt.
Þeir spyrja: „Hvers vegna erum við
hlandfor ogþetta soruga Alþýðulýðveldi
regn. Afskaplega er þetta ðréttmæt sam-
líking. Þessu er einmitt öfugt farið. Við
eruni hið hlýja regn lýðræðis og velferð-
ar en þarna er hlandforin. þarna fyrir
austan.”
Mér er aúðvitað fullljóst að þessi
orðanotkun er að vissu marki ósann
gjörn. Vcstur Þýskaland er ekki hara
hlandfor. F.n ég ætla ekki að breyta
þesstt af því að Vestur-Þjóðverjar hafa
verið skjallaðir uni of. Þeir sem koma að
austan segjast oftast vera svo þakklátir
að vcra komnir til Vesturlanda.
Ég vár ekki þakklátur. ég vildi alls
ekki setjast að á Vesturlöndum. og ég
vildi ekki að menn gerðu sér neinar gylli
vonir um mig.
„Þafl þarf ekki að útlista fyrir Islendingum hvafl það er afl elska land sitt
... sama hverrar pólitiskrar skoflunar, eru þeir allir mjög islenskir íslend
ingar."
Rússar nefna samisdat — ganga þar
milli manna.
Á Vesturlöndum gegnir öðru máli.
Þar cr hægt að kaupa Ijðð rhin og
söngva i hvaða búð scm er cn þar með
eru áhrif þeirra ekki meiri. Htigsanlega
eru þau minni.
Yfirleitt yrki ég sjálfur tónlistina við
Ijðð min en við Ijöðið Þráli fyrir alli
iTrotz allcdeml nota ég gamalt irskt lag.
Það varð þckkt í Þýskalandi i bylting
unni árið 1848 en þá samdi Ijöðskáldið
Freiligrath Ijóð við irska lagið.
Borgaralega byltingin árið 1848 varð
alræmd vegna jx'ss að hún misheppn
aðist. En þetta irska þjöðlag hcppnaðist
ágætlcga og þvi samdi ég nýtt Ijðð við
það.
I jððið hefst á oröunum „Þýskaland
er föðurland mitt. en vcldur mér hrolli
þrátt fyrir þaö". Mér dettur i hug að cf
ég byggi á Íslandi mundi ég ekki semja
Ijðð sem hæfist á oröunum „Íslattd er
ættjörð min . . .". Hér á landi mundu
mcnn sporðrenna sliku án þess að luigsa
sig um og þess háttar skáldskap eftirlæt
ég öðrum.
Uppruni og ástæður
fyrir sósíalískri afstöðu
— Þú ert knminn af knmmúni.sia
fjölskyldu en hefur haft nrð á þvi að
munur sé milli þin ng lil dæmis Róherls
Havemann. sem enn hýr i Þýska
Alþýðulýðveldinu. l'iltu úiskýra þenn
an mun nánar?
— Menn verða auðvitað sósialistar af
mismunandi ástæðum. Kannski búa þcir
við bágar aðstæður og eru fæddir i
kommúníska verkamannsfjölskyldu eins
og ég. Eða þeir hafa gerst kommúnistar
vegna siðferðislegrar hneykslunar og
vitsmunalegs innsæis.
Þegar allt kemur til alls gildir liklega
einu hvaðan maður kcmur. ef við erum
samfcrða á réttri leið. Samt hef ég oft
sinnis. orðið var við að uppruninn segir
til sín.
Eðlisfræðingurinn og heimspekingur
inn Rðbcrt Havcmann var nánasti vinur
minn öll þau ár sem ég bjð i Þýska
Alþýðulýðveldinu. Ef hans hefði ekki
notið við hefði ég hugsanlega gefist upp.
Það var fyrst lagt á mig bann árið
1965. Ég var frcmur ungur og órcyndur
og varð þvi hræddur. Á þcim tima létu
margir hugast.
Ástæður þess að ég lét ekki bugast
voru ekki þær að ég sé svo mikill and
legur þrekmaður heldur að ég átti nóg af
gððum vinum og félögum sem stððtt
með mér.
Ég held að Ijððskáld hafi oft meiri
mcðbyr en aörir en ég hafði lika vin
minn. Rðbert Havemann. Hanncreinni
kynslóð eldri en ég. harðist gegn nasist
um og þeir höfðu dæmt hann til dauða
|x:gar rauði herinn frclsaði liann árið
1945.
14 Vikan 31. tbl.