Vikan - 31.07.1980, Blaðsíða 50

Undarleg atvik — Ævar R. Kvaran
Það var dag einn við morgunverðinn
að ung kennslukona i Georgia-fylki i
Bandaríkjunum missti gaffalinn sinn og
æpti upp yfir sig að unnusti hennar.
ungur vélstjóri i verslunarflotanum, sem
þá var úti á reginhafi, væri í hættu.
„Hann getur verið sprengdur í loft upp á
hverri stundu!” hrópaði hún. Og hún
þaut að viðtækinu og opnaði fyrir það.
Þá var verið að útvarpa fréttum af því
að kviknað hefði i sprengiefni i skipi á
hafi úti og sprenging væri yfirvofandi.
En þetta var einmitt skipið sem unnusti
stúlkunnar var á. Sem betur fór reyndisl
samt unnt að buga eldinn og skipinu var
bjargað. En unga kennslukonan gat ekki
skilið hvernig hún hefði orðið vör við
hættuna.
Húsfreyja ein i Washington var að
búa til matinn þegar hún allt í einu hróp-
aði: „Faðir minn er dáinn! Ég sá hann
sitja á stólnum þarna!" Fjölskyldan
reyndi að sefa hana með þvi að auðvitað
væri þetta ímyndun ein. En svo korh
skeyti frá heimili föðurins i Nebraska;
hann hafði dáið af hjartaslagi sitjandi i
stólnum sínum.
Aðra konu i Pennsylvaniu dreymdi að
fjórir synir hennar hefðu verið að synda
og var sá niu ára gamli i rauðri sund-
skýlu. „Það er eini liturinn seni ég man
nokkuð eftir.” sagði hún síðar. í
draumnum lentu börnin í sjávarstraumi.
Móðirin hljóp út i sjóinn og tókst að
draga alla að landi nema þann i rauðu
skýlunni. Svo vaknaði hún. Nokkrum
vikum síðar lenti þessi niu ára sonur
hennar í straumi og drukknaði. Og það
Fjarhrif
einkennilega var að þótt hann ætti
sjálfur þrjár bláar sundskýlur var hann
að þessu sinni i rauðri skýlu af einum
bræðra sinna.
Þessar frásagnir eru teknar af handa
hófi úr skýrslum þeirrar deildar Duke-
háskólans i Bandarikjunum sem fjallar
um svonefnd yfirskilvitleg fyrirbæri.
Hvernig er hægt að útskýra svona
furðuleg fyrirbæri? Er það mögulegt að
móðirin. sem missti son sinn, og hinar
persónurnar, sem minnst var á hér að
framan. hafi með einhverjum dularfull-
um hætti fengið boð sem sjón, heyrn og
önnur skilningarvit gætu ekki hafa flutt?
Við skulum fyrst lita á þetta frá sjón-
armiði þeirra vísindamanna sem fást við
rannsóknir slíkra fyrirbæra. Þeir gera þá
kröfu að fyrirbærið feli í sér einhver
„boð" til persónunnar. Þessi boð verða
að reynast i samræmi við raunveruleik-
ann. Og þaðsem mikilvægast er: upplýs
ingarnar mega ekki vera tilkomnar fyrir
atbeina hinna venjulegu fimm skilning-
arvita eða fyrir heilabrot. eins og ágisk-
anir, ályktanir eða minni.
En hvernig gerist þetta þá? Hvernig
gat kona i Pennsylvaníu skyggnst inn í
framtíðina og séð að sonur hennar
myndi drukkna? Fullkomið svar er ekki
hægt að veita þvi hvað hugurinn er og
hvernig liann starfar er vísindunum enn
hulin ráðgáta. En nokkra skýringu má
þó gefa með þvi að gera ráð fyrir að til sé
andlegur hæfileiki sem enn sé að mestu
ókunnur.
Skop
Hugsanaflutningur og skyggnigáfa
éru einkennandi dæmi um þessi fyrir-
bæri. Þegar um hugsanaflutning er að
ræða koma upplýsingarnar frá annarri
manneskju. I skyggni frá atburðum.
hlutum eða persónum. Þriðja tegund
þessara fyrirbæra er þegar upplýsingar
koma um atburði sem enn hafa ekki átt
sér stað. Og er það ef til vill furðulegast
af þessu öllu því það bendir til þess að
hugmyndum okkar um timann sé veru-
lega ábótavant þótt venjulegur skilning-
ur okkar á honum henti okkur yfirleitt i
daglegu lífi.
Flutning hugsana úr hug eins manns
til annars má i sumum tilfellum ef til vill
skýra með því hvern þátt áhugamál og
tilfinningar eiga í þvi að skapa samband
milli tveggja aðila.
Ung kona hermanns. sem nýlega
hafði flust á nýja herstöð, segir til dæmis
þannig frá: „Sunnudag einn. jregar ég
var að horfa á sjónvarpið. kom yfir mig
feiknasterk löngun til þess að síma heim.
en það var í 450 km fjarlægð. Móðir min
svaraði og lá henni við gráti svo létti
henni við að heyra i mér. „Virginia."
sagði hún. „ég hef setið við símann og
verið að brjóta heilann um það hvernig í
ósköpunum ég gæti náð sambandi við
þig til þess að láta þig vita að pabbi þinn
hefur fengið hjartaslag."
Sum fyrirbæri fjalla um óskiljanlega
hæfileika til þess að finna glataða rnuni.
oft skartgripi.
Kona nokkur. sem var að þvo upp
diskana eftir hádegisverð. tók af sér
hringana sina og lagði þá á skáphillu.
Sama kvöld varð henni aftur hugsað til
þeirra en þá voru þeir ekki á hillunni.
Þau hjónin leituðu þeirra árangurslaust.
fyrst i eldhúsinu og síðan i öllu húsinu.
Allt i einu opnaði hún isskápinn og dró
fram isbakka og þarna voru þá hringarn-
ir frosnir i ísmola. Eiginmaður hennar
hafði óafvitandi sópað þeim niður af hill-
unni og þeir duttu ofan i isbakkann
þegar hann var að teygja sig eftir glösum
i skápnum. En konan skildi aldrei hvað
hefði fengið hana til þess að leita
hringanna í þessum isbakka.
Önnur kona í Nevv Jersey. sem fór til
innkaupa í verslanir og skildi tveggja ára
dóttur sína eftir heima hjá eigipmanni
sinum. minnist þess með svofelldum
orðum:
„Ég var næstum komin niður í borg
þegar ég vissi að ég varð að komast heim
þegar i stað. Ég var gripin sterkri óttatil-'
finningu. Ég steig af strætisvagninum og
tók þegar annan vagn sem var á heim
leið. Ég kom að manninum minum og
dóttur sofandi i sófanum en húsið var að
fyllast af gasi. Meða|"i bóndi minn fékk
sér blund hafði dóttfr min verið að fikta
við gasofninn og opnað fyrir allar leiðsl
ur. Síðan hafði hún klifrað upp i sófann
til pabba síns og sofnað líka.”
Þar eð eiginmaðurinn vissi ekkert
um hættuna sem þau voru i gat hann
ekki sent boð um hana svo hér gat ein-
ungis verið um skyggni að ræða.
Hvað sem annars má segja um þenn-
an hæfileika þá er það vist að fjarlægðir
skipta þar engu máli. Boðin komast til
skila hvort sem atburdír eru aðskildir
með einu herbergi, megjnlandi eða út-
hafi.
Það sem hlýtur sífellt að vekjþ sér-
staka athygli okkar. þegar um fram-
skyggni er að ræða, er að hún virðist
með öllu óbundin tímanum. Enda þótt
spádómsgáfan eigi sér langan aldur, citjs
og kunnugt er. þá er hún vísindamönn-
um slíkt ofurefli að glíma við að þeir eiga
mjög erfitt með að fallast á hana. En vit-
anlega verða visindamenn eins og aðrir
að gera sér grein fyrir þvi að það er sitt
af hverju sem þeir vita ekki. En það sem
þó vekur með þeim mesta gremju er að
fyrirbæri skuli gerast sem samkvæmt(
þekkingu þeirra ættu alls ekki að geta
gerst. Það bendir óneitanlega til þess að
þekking þeirra sé ekki eins óhrekjanleg
og þeir hafa tilhneigingu til að halda.
Slikar sannreyndir ættu því að leiða til
auðmýktar en ekki hroka.
Til forna var framskyggnigáfan al
ýmsurn talin dularfullt afl sem aðeins
væri á va!di sérstaklega gáfaðra einstakl-
inga: spámanna. sjáenda. dulhyggju-
manna og vissra trúaðra manna. En
reynslan af rannsóknum á þessum
furðulega hæfileika við Duke-háskólann
i Bandaríkjunum sýnir hins vegar Ijós-
lega að margt fólk, sem að öðru leyti
virðist ósköp venjulegar manneskjur.
getur ómótmælanlega stundum séð fram
í tímann.
Það var einn góðviðrisdag i lowa í
Bandaríkjunum að hamingjusöm. ung
stúlka var-á leiðinni heim úr vinnunni
og var að hugsa um dansleik sem hún
ætlaði á þá um kvöldiðog hlakkaði til.
Síðar lýsti hún reynslu sinni með
þessum orðum:
„Allt i einu leið mér hræðilega illa og
þessi tilfinning hélst allt kvöldið. Það
komu margir vinir mínir heim svo við
gætum öll orðið samferða á dansleikinn.
En ég ákvað að fara hvergi heldur verða
heima. Yngri systir mín. Francis. ætlaði
liins vegar á dansleikinn. Þegar hún var
að leggja af stað hrópaði ég skeifingu
lostin: „Aktu ekki í þessum bil. Francis!
Farðu i hinum!" Sá siðarnefndi var nýr
bíll. Klukkan 2.30 um nóttina lést
Francis í bílslysi. Hún og fleiri félagar