Vikan - 16.01.1986, Blaðsíða 17

setjum strangar skoröur — annaö-
hvort í stjórnarskrá eöa meö öflugu
almenningsáliti — gegn óhóflegri
seölaprentun ríkisins og ofsköttun.
Ég held aö í þessu sambandi skipti
miklu meira máli hvaöa menn eru
skoðanamótandi í þjóöfélaginu
heldur en hverjir sitja á Alþingi. Ég
á við menn eins og Jóhannes Nordal
og Jónas Haralz og Matthías Jo-
hannessen, Hannes Pétursson og
Indriöa G. Þorsteinsson og fram-
kvæmdamenn eins og Pálma í Hag-
kaup, Ragnar Halldórsson, Davíö
Scheving Thorsteinsson, Ingólf í
Otsýn og fleiri. Hugsaöu þér til
dæmis þaö aö Pálmi í Hagkaup hefur
bætt kjör íslensks almennings meira
en sextíu ára barátta Dagsbrúnar!
Og Ingólfur í Otsýn hefur veitt gamla
fólkinu sól, hann hefur kryddaö líf
þess meö stórkostlegum hætti.
Menn eins og Hannes Pétursson og
Matthías Johannessen — okkar
bestu skáld — þeir hafa veitt fjölda
manns yndi og unað, opnaö fólki
nýjar víddir. Menn eins og Jónas
Haralz og Jóhannes Nordal hafa flutt
til landsins hugmyndir um frjálsan
markaðsbúskap og staðið í forsvari
fyrir okkur í viðskiptum viö útlend-
inga og lagt þar mjög mikiö af mörk-
um.”
— Jóhannes hefur verid
gagnrýndur í vaxandi
mœli undanfarið.
„Ég held aö hann sé mjög hæfur
maður og flest þaö sem sagt er hon-
um til hnjóös er mælt af hreinni
öfund. Hitt er annað mál aö vel getur
verið aö hann hafi tekiö of mikið aö
sér, okkur hættir mörgum til þess.
En Jóhannes er maöur sem ann landi
sínu, hann hefur ríkan metnaö fyrir
hönd þjóðarinnar og er mjög glæsi-
legur fulltrúi hennar út á viö. Hann
hefur ágætan skilning á bókmennt-
um og sögu Islendinga og ég er viss
um aö aðrir heföu ekki gert þaö betur
sem hann hefur gert. En eins og ég
nefndi áöan þarf aö breyta leikregl-
unum sem hann og aðrir vinna
eftir.”
— En hefur hann ekki
átt þátt í ad móta þœr með
langri setu sinni í
Seðlabankanum ?
„Ég efast um þaö. Maður sem er
jafnfriösamur í eðli sínu og Jóhannes
Nordal breytir ekki leikreglunum.
Hann er mjög slyngur sáttasemjari
— stillir saman skoöanir annarra en
neyðir sínum skoöunum ekki upp á
aðra.”
— En Jónas Haralz? Þú
nefnir hann alltaf í þessum
nafnaþulum þínum.
„Jónas er einn af gáfuðustu og
djörfustu mönnum okkar. Hann er
mjög næmur á nið tímans, hann
skynjar betur en margir aðrir hvaö
er aö gerast. Jónas hefur ákaflega
mikla yfirsýn og er logandi í andan-
um. Hann hefur mikinn áhuga á hug-
myndum. Hann er umfram allt
menntamaöur. Jónas hefur haft
mjög mikil áhrif á mig. Hann skrif-
aöi mér gjarnan umvöndunarbréf út
til Oxford þegar honum fannst ég
fara offari, og ég vona að ég hafi lært
eitthvaðaf þeim.”
— Ekki ertu fylgjandi
einhvers konar forrœði
menntamanna ?
„Síður en svo, síður en svo! Ég er
alls ekki aö vinna fyrir mína stéttar-
hagsmuni þó aö ég megi sennilega
kallast menntamaöur. Mínir stéttar-
hagsmunir væru þeir að greiöa niöur
Sinfóníuhljómsveitina, Þjóðleikhúsiö
og allt þaö sem menntamenn hag-
nýta sér í miklu meira mæli en allur
almenningur. En þessu er ég á móti.
Ég er andvígur því aö færa fé frá
ræstingakonu uppi í Breiðholti eöa
sjómanni í Bolungarvík til mennta-
mannanna í Reykjavík: fólksins á
Aragötunni. Hitt er svo annaö mál að
menntamenn móta — þegar til langs
tíma er litið — þær hugmyndir sem
stjórnmálamennirnir starfa viö.
Þeir móta þaö hvaö er pólitískt
mögulegt hverju sinni. Hverjir aörir
ættu aö móta hugmyndirnar en þeir
sem fást við aö dreifa þeim? Þaö var
þaö sem ég átti viö þegar ég sagöi aö
þaö væri hlutverk menntamannanna
aö breyta veruleikanum, leikreglun-
um.”
— Þú hefur átt í ótal rit-
deilum gegnum árin. Það
er eitthvað farið að draga
úrþví núna.
„Já, ég hef núorðiö minni löngun
til þess en áöur aö eyða tíma minum í
pex við stráka úti í bæ. Ég hef miklu
meiri áhuga á því núna aö lifa menn-
ingarlegu einkalífi og skrifa vand-
aöar bækur og feröast um heiminn
og hugsa um framtíöina. Viö megum
ekki ánetjast um of einhverjum ill-
deilum um aukaatriði. Én auövitaö
fagna ég því ef menn taka mark á því
sem ég skrifa og segi. Þaö væri öllu
verra ef þögnin væri hiö eina sem
mér mætti. Ég held aö margir þess-
ara ungu vinstrimanna, sem hafa
skrifað á móti mér, hafi mikinn og
heiðarlegan áhuga á því að bæta
heiminn. En þeir eru óþolinmóðir og
hafa enn ekki áttaö sig á þvi aö betri
er krókur en kelda. Þeir sjá alls
konar vandamál og halda að hægt sé
aö leysa þau meö snöggu átaki, meö
því með öörum oröum aö grípa til
ríkisvaldsins, í staö þess aö leyfa
tímanum og frjálsri samkeppni
einstaklinganna og nýrri þekkingu
að leysa þessi vandamál. Þeir hafa
ekki fullan skilning á þeim græð-
ingarmætti sem fólginn er í
frelsinu.”
— En þú hefur deilt við
fleiri en unga vinstrimenn.
Jón Ottar Ragnarsson er
einn.
„Gallinn viö Jón Ottar Ragnarsson
er aö hann hefur ekkert um stjórn-
mál aö segja og segir það illa. Ég
held aö hann ætti aö einbeita sér aö
næringarfræöinni; til dæmis aö
fræöa okkur um þaö aö skyr sé hollt
— þetta vissu nú margir fyrir en
þetta gerir aö minnsta kosti engum
mein.”
— Þið hafið líka deilt,
þú og Þorsteinn Gylfason.
„Viö elduðum saman grátt silfur á
sínum tíma, rétt er þaö, en þaö
heyrir sögunni til. Ég tel að Þor-
steinn setji skemmtilegan svip á
menningarlíf okkar; hann er mál-
snjall og þaö er alltaf gaman aö lesa
eftir hann — hann er það sem kallaö
er góður penni. Ég tel aö í bæjarlíf-
inu sé Þorsteinn arftaki manna eins
og Sverris Kristjánssonar sagn-
fræðings og Árna Pálssonar prófess-
ors. Þetta eru menn sem eru orð-
heppnir, staupastórir, en skeyta lítt
um lærdómsgráöur. Þeir setja svip á
bæinn og þeir eru okkur þarfir aö því
leyti aö þeir sinna snotrum útgáf-
um, skrifa formála að bókum og
annað þvíumlíkt, en viö megum auö-
vitað ekki ætlast til þess aö þeir
breyti mjög miklu um menningar-
straumana. Þeir kjósa frekar aö
fljóta meö þeim. Ég haföi á margan
hátt gaman af kennslu Þorsteins í
háskólanum en ég heföi aö vísu kosiö
aö hann heföi tamið sér meiri auö-
mýkt gagnvart almættinu, ef svo má
að oröi komast.”
— Viltu fella fleiri
palladóma?
„Ja, ég haföi gaman af því þegar
ég var í háskólanum aö etja kappi
viö össur Skarphéðinsson sem nú er
oröinn ritstjóri Þjóðviljans. Hann
var skemmtilegur prakkari og
græskulaus, aö ég held. Þaö væri
óskandi að hann gæti meö sinni
kímnigáfu eytt einhverju af þeirri
úlfúö og öfundsýki sem margir menn
í þeim flokki eru haldnir. Þeir eru
svo óánægöir meö lifiö, þessir menn.
Þeir skilja ekki þaö sem skáldið
sagöi:
Glaður og reifur
skyldi gumna hver
uns sinn bíöur bana.
Menn eiga aö njóta lífsins,” bætti
Hannes svo viö hugsi. „Ég nýt lífsins
alvegíbotn!”
Viö héldum áfram aö spjalla
saman; um námsferil Hannesar
erlendis þar sem hann hlaut mikinn
frama — og óvæntan, aö því er hann
sagöi sjálfur.
„Ég var meöal annars geröur aö
félaga á mínum garði í Oxford sem
er mikill heiður sem hlotnast einum
stúdent á ári og varla þaö.”
— Já, það sem hér
heima var kallað að þú
fengir að borða vínarbrauð
á kennarastofunni eða eitt-
hvað álíka?
„Jú, Olafur Grímsson sagöi að ég
hefði fengið aö drekka te meö kenn-
urunum. En þú verður aö athuga þaö
að Ölafur var í Manchester. Hann
veit ekki alveg hvernig menn fara aö
í Oxford og Cambridge. Hann skilur
það ekki að þegar menn eru gerðir
þar aö fullgildum félaga á sínum
garöi þá er þeim sýndur mjög mikill
heiöur. Ég skil þessa vanþekkingu
Olafs vel og ég er sannfærður um aö
Manchesterháskóli er mjög góöur
skóli. Viö lögðum alltaf mikla
áherslu á það í Oxford aö umgangast
menn frá Manchester eins og jafn-
ingja okkar. Sumir bestu vina minna
eru frá Manchester. . . ”
Hannesi stökk ekki bros. Aftur á
móti glaðnaði yfir honum þegar hann
sagði mér frá doktorsvöm sinni og
flakki um heiminn, kynnum sínum af
merkustu fræðimönnum frjálshyggj-
unnar og ööru í þeim dúr. Þegar ég
spuröi um sögu Sjálfstæðisflokksins,
sem hann var ráöinn til aö skrifa
fyrir margt löngu og enn bólar ekk-
ert á, hló hann og sagði:
„Já, vinstrimenn hafa ööru hvoru
verið að halda þvi fram aö bókin hafi
vakiö slíka óánægju forystumanna
flokksins aö hún hafi ekki fengist gef-
in út. Þaö er fjarri öllum sanni. For-
ystumönnum flokksins dytti aldrei í
hug aö ritskoða mig. Sannleikurinn
er sá aö mér hefur ekki unnist tími til
aö ljúka verkinu svo aö mér þyki
sjálfum fullnægjandi. En aö þvi
kemur.”
— Ætlarðu að verða
hugmyndafrœðingur flokks-
ins aukþess aó vera
sagnfrœðingur hans ?
„Nei. Ég afþakka þann heiöur
meö öllu. Mér finnst aö menn eigi aö
leita sannleikans án þess að taka til-
lit til þess hvemig það hentar ein-
hverjum stjórnmálaflokki. Mig
dreymir um þaö að fá starf við
kennslu — ég hef mjög gaman af því
aö kenna — geta fengist viö skriftir,
hitta ungt fólk og reyna aö örva þaö
til dáða, hugsa mínar hugsanir og
láta þar viö sitja. Þetta er þaö sem
mig dreymir um aö gera.”
Vikan 3. tbl. 17