Vikan - 18.05.1939, Qupperneq 5

Nr. 20, 1939
VIKAN
5
Napoleon ilmvatnanna
F
rancois
r
rið 1936 dó Francois Coty — Napo-
leon ilmvatnanna. — Líf hans var
sorglega hlægilegt, og auknefnið
„Napoleon ilmvatnanna" er einnig ekki
laust við að vera hlægilegt. En þetta auk-
nefni lá beint við. Coty var fæddur á
Korsiku og lítill vexti, — tvennt, sem
nægði til að bendla hann við Napoleon.
Hann komst einnig langt, þó að það væri á
öðrum sviðum en Napoleon. Coty var eng-
inn hugvitsmaður, en mikill verzlunarmað-
ur. Hann var enginn mannþekkjari. Ef
hann hefði verið það, hefði honum ekki
skjátlast eins og honum gerði.
Hann var og alls enginn stjórnmála-
maður.
Það hefði í rauninni átt að vera honum
nóg að vera Francois Coty, því að það var
sama og að vera ríkasti maður Frakklands
þangað til árið 1922.
En það sama ár sagði Coty eins og
„borgarinn, sem vildi vera aðalsmaður"
hjá Moliér, hinn ódauðlegi monsieur
Jourdain: „Ég þarfnast aðeins upp-
hefðar“.
Honum var það ljóst sem ungum, fá-
tækum sveitapilti, að blaðamennska var
hentug leið til valda og áhrifa í hinu opin-
bera lífi Frakklands. Hann var einkarit-
ari hjá hinum þekkta blaðamanni, Emma-
núel Arene.
Um 1890 varð Coty að flytja úr landi.
Það var ekkert fyrir hann að gera í hinni
fjörugu höfuðborg, og honum var óþolin-
mæði Korsikubúa í blóð borin. Hann fór til
Suður-Ameríku og um dvöl sína þar, hefir
hann sjálfur sagt mér:
— Ég fór til Buenos Ayres til að græða
peninga! Þar settum við hjónin upp hár-
greiðslustofu. En ég hafði alltaf haft sér-
stakan áhuga á blómum og efnafræði, og í
frístundum mínum dundaði ég við að
blanda blómailmvökva. Nokkrar blöndurn-
ar heppnuðust vel, og þegar ég hélt, að ég
hefði fundið upp frumleg ilmvötn, fórum
við heim til Frakklands til að leita ham-
ingjunnar.
Coty og hinn danski félagi hans,
Valdemar Petersen.
Þetta var árið 1905. Coty hafði ekki
heppnina með sér eftir því sem Andreas
Petersen, danskur húsgagnakaupmaður,
vinur Valdemars Petersen, sem var æsku-
vinur Coty, segir:
— Ég fór til Parísar árið 1895 og
kynntist þar ungum, dönskum bókbindara-
nema, Valdemar Petersen að nafni, sem
hafði farið út í heiminn til að leita sér
frægðar og frama. Þegar ég fór heim aft-
ur árið 1900, þekkti hann ekki Coty, en
rétt fyrir heimsstyrjöidina var ég stadd-
ur í París og rakst þá á Valdemar Peter-
sen, sem vann með Francois Coty. Peter-
sen stjórnaði verksmiðju í útborginni
Suresnes, sem bjó til umbúðirnar utan um
vörur Coty. Allir, sem þekkja Coty-ilm-
vötnin, hafa tekið eftir hinum fallegu um-
búðum. Petersen var snillingur í að búa
þær til.
Hann hafði kynnzt Coty árið 1905, þeg-
ar hann var fátækur, en ötull, ungur mað-
Francois Goty.
ur. Petersen varð oftar en einu sinni að
lána vini sínum peninga, þegar hann var
illa staddur. En Korsikubúinn var dugleg-
ur maður, og þeir tóku að vinna saman.
Það stóð til 1922. Coty var maður, sem
vildi koma vilja sínum fram, og það fór
þannig að lokum, að hinn ágæti Valdemar
Petersen gat ekki fylgt honum.
Aðrir tóku við verksmiðjunni.
Árið 1927 var samvinnan tekin upp aft-
ur. Verksmiðjunni hafði verið illa stjórn-
að af eftirmönnum Petersen, svo að nú var
áríðandi að reisa þetta stóra fyrirtæki við.
Valdemar Petersen var fús til að koma
Coty enn til hjálpar. Verksmiðjan hafði
verið flutt frá Suresnes til Neuilly, og þar
unnu 630 manns. Petersen var yfirmaður
til ársins 1928, en þá vildi hann ekki vera
það lengur. Hann sneri heim til Danmerk-
ur, þar sem hann lézt sama ár.
Coty gerist blaðamaður til að
sigra heiminn.
Árið 1922 gerðist Coty blaðamaður við
„Figaro“. Með honum voru þrír ritfær-
ustu menn Frakklands: Alfred Capus,
Robert de Fleurs og Henri Vonoven. En
svo fór að lokum, að Coty lagði blaðið
undir sig.
Mikill verzlunarmaður — lítill
stjórnmálamaður.
Coty var mikill þjóðernissinni. Á árun-
um 1914—18 sinnti hann þó meira verzl-
unum sínum en stríðinu, en þegar stríðið
var úti, talaði hann aldrei um annað en
skyldur við föðurlandið.
Árið 1926 var hann í kjöri á Korsiku,
og jós þá svo miklum peningum á báða
bóga, að kosningin var ólögleg. Á þessu
sama ári náði ég tali af honum.
Hann stakk ekki upp á minnu en frjálsri
skattgildingu, svo að Frakkland gæti kom-
izt hjá erlendum lánum.
Ekki virtist honum vera mikið um Ame-
ríku, þó að honum hefði vegnað þar bezt.
Nokkur stærstu fyrirtæki hans voru í
Ameríku.
Eitthvað talaði hann líka um „Banda-
ríki Evrópu“ með tilstyrk „þýzk-rúss-
neskrar samvinnu" eins og hann kallaði
það.
Coty var mikill verzlunarmaður, en
hann hefði aldrei átt að skipta sér neitt
af stjórnmálum. Til þess var hann enginn
maður.
Coty gerist aðsópsmikill blaða-
* konungur.
Árið 1927 hleypti hann af stað blaði
sínu „L’Ami du peuple“ með auglýsinga-
starfsemi, sem Frakkar höfðu aldrei þekkt
áður. Hann fleygði bókstaflega milljónum
inn í fyrirtækið. Honum þótti ekki nóg að
stjórna „Figaró“. Það var aðeins fyrir
fína fólkið, og hann vildi hafa alþýðuna
líka. Hann byrjaði á því að selja blaðið 10
sentimum ódýrar en önnur blöð. Það varð
til þess, að franska blaðafélagið neitaði að
flytja blöð hans, svo að hann varð að koma
sér upp sölufélagi til að koma blöðum sín-
um út. Þetta kostaði hann margar mill-
jónir. Um þetta leyti hafði hann einnig
keypt mörg falleg hús. Hann hafði aðset-
ursstað sinn, ásamt einkaritara sínum, í
fallegri höll á hinu tigna Avenue Hoche,
sem liggur út í Boulognaskóginn.
1 Louveciennes átti hann höll madame
Dubarry, við Loire hið sögulega Montbaz-
on, í sjálfum Boulognaskóginum höll og í
Passy stórt hús. Allt þetta átti ilmvatnið
að borga, en svo varð hann ástfanginn af
forstöðukonu Coty-útibúsins í Place Ven-
döme, og þá fór allt í hundana. Hann var
orðinn fimmtugur.
Frú Coty, sem hafði fylgt honum í blíðu
og stríðu, átti sameignarbú með honum.
Hann varð því að láta helming eigna sinna
af hendi, ef hann vildi skilja. Það voru
500 milljónir franka, sem voru auðvitað
bundnar í fyrirtækjum. Honum var alvara
með skilnaðinn, svo að allt, sem hann átti,
var gert að hlutafélögum, og voru vinir
hans hluthafar.
Cabriel Alphaud, vinur hans, fór ákaf-
lega illa með hann og hefir áreiðanlega átt
Frh. á bls. 21.
Eftir Ole Vinding.
\