Vikan - 07.09.1939, Blaðsíða 4

4
VIKAN
Nr. 36, 1939
kappróðrabátar, með vasklega, hálfnakta
menn innanborðs, sem æfðu stælta hand-
leggsvöðvana fyrir næstu kappróðra. Þjálf-
ari fylgdi þeim eftir á mótorbát og kallaði
til þeirra í kvellum herforingjatón. Og öld-
urnar frá þessari umferð skullu á litlu
trébryggjunum í Stralau. Frá hinni strönd-
inni ómuðu tónarnir frá lúðrasveit, sem
lék á stórum veitingastað. Þar sat fólkið
úti, undir útþöndum, marglitum sólhlífum
og fékk sér hressingu. Þetta er í einni af
mestu menningarborgum heimsins, þar sem
röð og regla er á öllum hlutum. Hið bezta
í siðfágun Evrópumanna ræður hér lögum
og lofum.
En, — hinn flakkandi Zigauni á hér
ekkert friðland. — Nauðugur, viljugur
verður hann að beygja sig undir sömu lög
og aðrir borgarar. Hann verður að sinna
reglubundinni vinnu, búa í húsum í stað
vagna og tjalda, senda börn sín í skóla og
virða eignaréttinn. En í timburkofunum,
undir skuggasælu trjánum í Stralau, virð-
ist þó vera svolítið afdrep, ekki svo að
skilja, að armur laga og réttar nái ekki að
teygja sig þangað, alveg eins og annars
staðar í Berlín. En bak við gömlu trjá-
girðinguna er hægt að slæpast og' sleikja
sólskinið dag og dag, og þangað er hægt
að skjótast með eina og eina hænu í poka,
eða vafða inn í jakkann sinn, þegar svo
hlýtt er í veðri, að maður þarf ekki sjálf-
ur að nota hann. Og þótt Zigaunakrakki
sjáist leika sér að hænulöpp, hver getur
þá sannað, að hún hafi verið illa fengin?
En Zigauna þykir nú einu sinni gott
hænsnakjöt og hann heldur áfram að vera
Zigauni, hvað sem hver segir.
*
Mánuði síðar erum við á tvímennishjóli
í einu af vesturhéruðum Irlands. Við erum
á leiðinni til Galway og Connemara, þar
sem fólkið talar sama mál og Melkorka
kenndi Ólafi pá, syni sínum, — þetta
hljómfagra, ljóðræna mál, sem „fellur létt
í stuðla". En við verðum að bjarga okkur
á brezku, og það gengur slysalaust.
„Þið eruð náttúrlega að fara á kapp-
reiðarnar í Galway,“ segja allir, sem heyra
hvert við ætlum. Kappreiðarnar í Galway
eru að hefjast, og þangað streymir fólkið.
Bifreiðamar þjóta eftir vegunum. Fólk
hjólar eða gengur. Fólk ekur í hestvögn-
um eða litlum asnakerrum. Allir til Galway!
Á aðaltorginu í Athenry hleypur hirðu-
leysislegur kvenmaður í veg fyrir mig. Hún
er með brjálæðisaugu og óðamála, og beið-
ist ölmusu. Ég læst hvorki heyra hana né
sjá, en greikka sporið. Betlarar koma allt-
af við hjartað í mér, en ég hefi ekki efni
á að láta þá sjá það og herði mig upp með
því að líta á þá sem synd þjóðfélagsins.
Á Islandi og Þýzkalandi sjást aldrei betl-
arar. Hvers vegna þurfa þeir þá endilega
að eiga sér stað á Bretlandseyjum ? — Hún
var eitthvað að tala um það, konuauming-
inn, að sig langaði á kappreiðamar í Gal-
way. —
Við ætlum til Galway, en ekki endilega
á kappreiðarnar. Það er svo margt þar
vestur frá, sem okkur leikur forvitni á að
sjá, annað en hið vinsæla hrossasport Ira.
Og þegar við komum til Galway, sjáum
við, að þangað hefir drifið fleiri en kapp-
reiðafólk og hestavini. Þarna er nefnilega
almenn sumarskemmtisamkoma fyrir
vestanvert írland. I þessari litlu, snotru
borg, sem hýsir hér um bil 18 þúsund íbúa,
eru staddar, urmþessar mundir, ekki minna
en 40—50 þús. manna. Á tveimur torgum
hafa „Cirkus“-flokkar slegið tjöldum sín-
um. Hringekjur og sveiflubátar eru þarna
á sífelldu iði. Loddarar leika listir sínar,
borða beitta hnífa, eða dansa á línu.
Tamdir birnir og slöngur fremja hér fá-
ránlegustu kúnstir. Fólk skemmtir sér,
hvíar og öskrar og kann sér engin læti.
Og lángt út yfir borgina glymur „Boomps-
a-Daysy“ á hvellri spiladós.
Þarna eru allan tegundir losaralegra
þjóðfélags ,,elementa“ á veiðum eftir fljót-
teknum gróða. Á grasflötum í útjaðri
borgarinnar sjáum við, hvar íbúðarvagn-
ar standa. Inni í borginni eru líka fárán-
lega klæddar konur á sveimi. Þær bjóðast
til að lesa í lófa. — Það má svo sem nærri
geta, hvort einhverjar af írsku stúlkunum,
sem lentu í ástaræfintýri kappreiðardag-
ana vilji ekki fá að vita, hvort úr því verði
eitthvað til frambúðar. Svo breiða þær úr
hvítum og mjúkum lófanum í mórauðri og
hrjúfri hendi Zigaunakonunnar og hlusta
með hjartslætti á orðastrauminn, sem líð-
ur óslitinn fram af koparbrúnum munni
hennar. Þær gleyma sér fyrir seiðmagni
hinna gljásvörtu augna og trúa, og borga.
lít úr tízkugistihúsum með alþjóða-nöfn-
um, eins og Imperial, Royal og Great
Southern, koma mjóslegnar Ameríkumeyj-
ar með fjóra eða sex silfurrefi á herðun-
um og stíga með dansspori inn í gljáfægða
luxusbíla. Hér agar öllu saman. Skinhor-
aður og þrælkunarlegur bóndi, sem kann
víst ekki orð í ensku, teymir lubbalegan,
grá-jarpan asna fram hjá þessu öllu. Á
kerrunni hans er grind, full af þurrum,
brúnum mó. — Það er naumast, að það er
stórborgarbragur á Galway litlu þessa
dagana.
Kappreiðalætin eru að fjara út, þegar
við förum þarna austur um, tveim dögum
síðar. Þó standa „cirkus“-tjöldin enn á
torgunum, en engin hljómlist glymur nú
um strætin. Af grasflötunum austan við
borgina eru íbúðarvagnamir farnir.
Við nemum staðar í þorpinu Ornamore
við botn Galway-fjarðarins. Þar stendur
niðri á sjávarbakkanum, hár og skugga-
legur kastali, eitt af strandvígjum íra, sem
Bretar lögðu eld í, þegar þeir börðust
þarna um yfirráðin, Jakob konungur II.
og Vilhjálmur IH., um 1690. Ég vil sjá
þennan kastala. Við snúum því út af
alfaraleið í áttina þangað. Það er steikj-
andi hiti, og við erum þyrst. I útjaðri
þorpsins sé ég ávexti í búðarglugga. Ég
bregð mér inn í búðina til að kaupa okkur
epli.
Hvernig á ég að lýsa þeirri sjón, sem
þarna mætti mér?
Búðin var troðfull af fólki, eða réttara
sagt: búðargólfið var þakið af fólki, sem
ýmist sat þar á kartöflupokum eða á hækj-
um sínum, eða flötum beinum á gólfinu,
eða stóð og hékk fram á búðarborðið, —
á að giska 15—20 manns. Búðin glumdi
af söng og háværum hrópum. Allir héldu
á ölglösum og virtust drekka þétt. Og
hamingjan góða, hvílíkur lýður! Hér voru
hrukkóttar kerlingar og unglingspiltar.
Hér voru svartskeggjaðir karlar og börn,
allt klætt rifnum og óþrifalegum lörfum.
Á kartöflupoka sat kona með kolsvart úf-
ið hár og gaf barni brjóst. Hún sveiflaði
á meðan hálftæmdu bjórglasi og söng.
Það lagði á móti mér einhvern alveg sér-
staklega óþolandi þef. Ég reyndi að
smeygja mér áfram án þess að þurfa að
strjúkast upp við þetta fólk, því að mig
svimaði andspænis því regindjúpi sóða-
skapar og óhugnustu, sem þarna blasti
við, og mér fanst augu þessa fólks ætla
að éta mig upp til agna. Búðarmaðurinn
stóð náfölur og skjálfandi innan við búð-
arborðið, og er hann rétti mér eplin, var
augnaráð hans neyðaróp.
Ég sá undireins, hvað um var að vera.
Hér var Zigaunaflokkur á ferð og hafði
ákveðið að halda tyllidag. Búð, þar sem
bjór var seldur, í útjaðri lítils þorps, var
tilvalinn staður. Zigaunarnir höfðu blátt
áfram lagt undir sig búðina og ætluðu að
sitja þar, meðan sætt væri. Og hvað ætli
það hefði þýtt fyrir eina vopnlausa og
grenlulega búðarloku, að ætla sér að reka
út röska tylft af ölvuðum Zigaunum, sem
auk þess létu ekki á því standa að borga
b jórinn ?
Ég flýtti mér út. Við gatnamót í grennd-
inni stóð íbúðarvagn. Aftan við hann
hýmdi írskur asni fyrir kerru. Hinu megin
við götuna hamaði sig horaður, jarpur
klár, helmeiddur á herðakambinum. Eng-
in manneskja sást hjá vagninum. Nú væri
gaman að taka mynd af þessum samgöngu-
tækjum Zigaunanna, hugsaði ég. Og það
gerðum við. En slíkt getur verið hættuspil,
því að Zigaunar leyfa sjaldnast að myndir
séu teknar af þeim eða þeirra eigum, nema
fyrir borgun. — Við sluppum.
Stundarkorni síðar komum við aftur frá
kastalanum og áttum leið um þessi sömu
gatnamót. Þar var þá allt á tjá og tundri.
Stór og stæðilegur lögregluþjónn var þar
fyrir með skammbyssu í hendinni. Zigaun-
arnir, lúpulegir eins og nýbarðir rakkar,
voru að tínast inn í vagninn. Sumir skriðu
upp á asnakerruna og settust þar flötum
beinum. Nokkrum mínútum síðar buldi
svipa ökumannsins á lend jarpa klársins,
og lestin hélt af stað.
Jarpur, meiddur hestur dregur íbúðar-
hús á hjólum, og aftan við húsið lötrar
asnabeinið, horað og lubbalegt með nokkra
syfjulega stráka á kerru, — á leið til
næstu borgar eða næsta þorps til að gera
þar eitthvert skammarstrykið og verða
reknir burtu af lögreglunni, aftur út á
þjóðveginn, —
sem aldrei tekur enda. —